Jabłonka (województwo podkarpackie)
49°41′49″N 22°07′05″E/49,696944 22,118056| wieś | |
b.jpg) Jabłonka (2023) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
1044[2] |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
36-204[3] |
| Tablice rejestracyjne |
RBR |
| SIMC |
0350757[4] |
Położenie na mapie gminy Dydnia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu brzozowskiego  | |
| 49°41′49″N 22°07′05″E/49,696944 22,118056[1]
| |
Jabłonka – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie brzozowskim, w gminie Dydnia[4]. Leży nad potokiem Świnka.
Wieś do 1918 położona była w austriackiej prowincji Galicja (zabór austriacki). W okresie międzywojennym w województwie lwowskim.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa krośnieńskiego.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0350763 | Dół | część wsi |
| 0350770 | Góra | część wsi |
| 0350786 | Kopaniska | część wsi |
| 0350792 | Łazy | część wsi |
| 0350800 | Przylaski | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość była wzmiankowana po raz pierwszy w roku 1468, ziemia sanocka, województwo ruskie.
W latach 1430–1447 wieś była własnością Małgorzaty Dydyńskiej, wdowy po Mikołaju spokrewnionego z Balami[6]. Po niej wieś odziedziczyli synowie Paweł i Mikołaj którzy pieczętowali się herbem Gozdawa. Oprócz Temeszowa byli oni jeszcze w posiadaniu takich wsi jak: Dydnia, Krzemienna i Falejówka. W roku 1489 trzej synowie Elżbiety, tj. Jan, Zygmunt i Stanisław Dydyńscy podzielili majątek pomiędzy siebie w taki sposób, że Janowi przypadły wsie: Falejówka, Jabłonka i połowa Wydrnej, zaś Zygmunt i Stanisław stali się właścicielami Dydni, połowy Wydrnej, Temeszowa, Krzemiennej oraz Jabłonicy Ruskiej.
Przed I rozbiorem Polski właścicielką Jabłonki była Magdalena z Uniatyckich Orzechowska, wdowa po Piotrze Orzechowskim, wojskim przemyskim, o którym Aleksander Fredro napisał, że był człowiekiem "silnej duszy i silnego ramienia'. Piotr Orzechowski zginął w Krakowie, w bramie miejskiej podczas konfederacji barskiej[7]. W 1775 roku Magdalena z Uniatyckich Orzechowska sprzedała wieś Michałowi Ostaszewskiemu. Ten odprzedał ją w 1794 r. Józefowi Lueger de Turnfeldowi, austriackiemu staroście w Sanoku[8], a ów w 1804 roku Stanisławowi Otockiemu[9]. W 1820 roku właścicielami byli Jan i Maria z Zawadzkich Jaruntowscy, którzy przekazali tę wieś w 1829 roku swojemu synowi Antoniemu Jaruntowskiemu, żonatemu z Anielą Kraińską[10]. Od 1889 roku właścicielem dóbr ziemskich w Jabłonce był bratanek Anieli z Kraińskich Jaruntowskiej, Władysław Kraiński (1841-1926), prezes Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego we Lwowie, członek austriackiej Izby Panów w Wiedniu, żonaty z Marią z Trzecieskich (1853-1932), a następnie ich syn Antoni (1883-1975) ożeniony z Zofią z Włodków (1890-1961).
We wsi znajduje się kościół parafialny pw. Matki Boskiej Częstochowskiej, wybudowany w latach 1936-1939 staraniem Antoniego Kraińskiego, właściciela ziemskiego w Jabłonce, według projektu Bogdana Tretera. Kościół reprezentuje tzw. styl narodowy w drewnianej architekturze okresu międzywojennego, wzorowany na kościołach podhalańskich.
-
Dwór -
Drewniany kościół -
Nowy kościół
.jpg)
.jpg)
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- dwór klasycystyczny z XVIII-XIX w. otoczony parkiem krajoznawczym z okazami sędziwych drzew. Budynek z cegły został wzniesiony pod koniec XVIII w., a w następnym stuleciu stanowił własność Słoneckich, Jaruntowskich i Kraińskich, przebudowany po 1914 r.
- kościół drewniany w typie podhalańskim, zbudowany w 1936 r.
Osoby związane z miejscowością[edytuj | edytuj kod]
- Romuald Rajs (1913–1949) – polski wojskowy, podoficer zawodowy Wojska Polskiego II RP, kapitan Związku Walki Zbrojnej-Armii Krajowej oraz Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, uczestnik podziemia antykomunistycznego.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 42845
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-05].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 360 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Paweł brat Piotra, Petrus et Paulus de Ungaria, Paweł, ożeniony z Wichną z Temiszowa (Temeszów), założyciel rodu Dedeńskich, [w:] Herbarz Bonieckiego. (komentarz: Boniecki nie podaje z jakich źródeł korzystał).
- ↑ Aleksander Fredro, Trzy po trzy, w: Dzieła, tom XI, str. 193
- ↑ Sławomir Górzyński, Nobilitacje w Galicji w latach 1772-1918, Warszawa 1997.
- ↑ Ekstrakt tabularny Jabłonki, Biblioteka im. Stefanyka we Lwowie, Kolekcja Aleksandra Czołowskiego, fond 141, III 594
- ↑ Karol Wild: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: 1855, s. 68.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 8: Województwo ruskie, Ziemia Przemyska i Sanocka, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1996, ISBN 83-04-04238-X, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Skarby dawnej architektury Podkarpacia – Dwory i pałace Ziemi Brzozowskiej – cz. I: Prezentacja dworków i pałaców z Nozdrzca, Krzemiennej, Jabłonki, Wydrnej i Końskiego. Film dokumentalny na stronie TVP. ww6.tvp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-27)].
| Wsie | |
|---|---|
| Osada leśna | |
| Integralne części wsi |
|
