Jabłonka Kościelna
52°57′04″N 22°22′13″E/52,951111 22,370278| wieś | |
 Kościół parafialny w Jabłonce Kościelnej przed 2020 r. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
86 |
| Kod pocztowy |
18-200[4] |
| Tablice rejestracyjne |
BWM |
| SIMC |
0410318[5] |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Wysokie Mazowieckie  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu wysokomazowieckiego  | |
| 52°57′04″N 22°22′13″E/52,951111 22,370278[1]
| |
Jabłonka Kościelna – wieś (dawniej miasto) w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie wysokomazowieckim, w gminie Wysokie Mazowieckie[5][6].
Jabłonka uzyskała lokację miejską po 1790 roku, zdegradowana przed 1825 rokiem[7]. Za Królestwa Polskiego istniała gmina Jabłonka. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Jabłonka Kościelna. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historia wsi[edytuj | edytuj kod]
W XVIII wieku Jabłonka Kościelna była miasteczkiem należącym do rodziny Szlaskich.
W 1827 roku miejscowość liczyła 61 domów i 357 mieszkańców. Pod koniec wieku XIX wieś należała do powiatu mazowieckiego, gmina Chojany, parafia Jabłonka Kościelna i liczyła wówczas 48 domów i 595 mieszkańców, w większości Żydów[8].
W roku 1921 wymieniona jako osada miejska. Naliczono tu 15 budynków z przeznaczeniem mieszkalnym i 16 innych zamieszkałych oraz 248 mieszkańców (115 mężczyzn i 133 kobiety). Narodowość polską podało 129 osób, białoruską 1, żydowską 116 i inną 2. Wyznanie rzymskokatolickie zgłosiło 90 osób, prawosławne 1, a mojżeszowe 116[9].
W czasie kampanii wrześniowej stacjonowała tu 13 Eskadra Towarzysząca[10].
Historia kościoła[edytuj | edytuj kod]
Parafia erygowana 30 października 1493 r. przez biskupa łuckiego Jana II Andruszewicza[11]. Pierwszy kościół drewniany w roku 1496 fundowali Jakub Ciechonowski[12]. i bracia Mioduszewscy. Kolejny drewniany powstał w 1766[8] lub 1769[11].
Obecny kościół murowany pw. św. Michała Archanioła zbudowano w latach 1898–1903 staraniem ks. prob. Franciszka Kachnowskiego. W 1944 znacznie zniszczony, odbudowany w 1949 staraniem ks. prob. Józefa Kuleszy - jedynie wieża nie została wówczas w pełni odbudowana. Odbudowa wieży, do przywrócenia jej pełnej wysokości z czasów sprzed wojny, miało miejsce dopiero na przełomie lat 2019-2020.
W latach 1972–1985 kościół pomalowano i wyposażono wnętrze. Konsekrowany został 9 marca 1997 r. przez biskupa łomżyńskiego Stanisława Stefanka.
Murowaną plebanię wybudowano w 1978 r. staraniem ks. prob. Henryka Szymanowskiego. Do kościoła przylega cmentarz parafialny. Obecnie istnieje możliwość skorzystania z wyszukiwarki osób zmarłych, pochowanych na cmentarzu[13].
Kościół jest siedzibą parafii św. Michała Archanioła. W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Wysokie Mazowieckie.
Obiekty zabytkowe[edytuj | edytuj kod]
- w zespole kościoła parafialnego:
- kościół parafialny pw. św. Michała Archanioła z obrazami Adama i Ewy
- kaplica grobowa ks. Franciszka Machnowskiego, mur. 1905 r.
- dom parafialny – początek XX w.
- spichlerz – początek XX w.
- ogrodzenie kościoła – początek XX w.
- cmentarz rzymskokatolicki parafialny – początek XIX w.
- kaplica grobowa rodziny Sadowskich – 2. połowa XIX w.
- ogrodzenie cmentarza – początek XX w.
- stary cmentarz żydowski, dawny (I) – datowanie nieokreślone
- nowy cmentarz żydowski, dawny (II) – datowanie nieokreślone
- dom murowany – pierwsze dziesięciolecie XX w.
- 7 domów drewnianych – lata 20. XX w.
- dom murowany – lata 20. XX w.[14]
Transport[edytuj | edytuj kod]
Wieś oddalona jest około 1 km od drogi krajowej nr 66, którą do Wysokiego Mazowieckiego jest 9 km, do Zambrowa 8 km.
Z Jabłonki Kościelnej do Warszawy jest 112 km, a do Białegostoku 52 km.
Jadąc z Jabłonki Kościelnej przez Miodusy Wielkie i Stary Skarżyn, można dojechać do drogi krajowej nr 63. Jadąc przez Szczodruchy i Kołaki Kościelne, albo przez Stary Laskowiec i Zambrów, można dojechać do drogi ekspresowej S8.
Poza tym wieś znajduje się na trasie ze wsi Rosochate Kościelne do Kulesz Kościelnych. Przedłużenie tej trasy w obu kierunkach tworzy połączenie Czyżewa z Kobylinem-Borzymami.
Obiekty użyteczności publicznej[edytuj | edytuj kod]
- Publiczne Gimnazjum im. Jana Pawła II
- Szkoła Podstawowa – w latach 80. spalona. Odbudowana.
- Ośrodek Zdrowia
- Bank spółdzielczy
- Apteka
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 42853
- ↑ Wieś Jabłonka Kościelna w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2021-02-05], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 360 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 34-35.
- ↑ a b Jabłonka (9) J. Kościelna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 342.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie pierwszego powszechnego spisu ludności z dnia 30 września 1921 r., Województwo białostockie, Powiat Wysokie Mazowieckie, Gmina Wysokie Mazowieckie.
- ↑ Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwo Komunikacji i Łączności, 1991, s. 349. ISBN 83-206-0795-7.
- ↑ a b Diecezja Łomżyńska: JABŁONKA KOŚCIELNA.
- ↑ T. Jaszczołt, Fundacje kościelne na Podlasiu do końca XV w. [w:] Kościoły a państwo na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim, s. 24. dostępna na stronie: Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej. (2012-08-11).
- ↑ Wyszukiwarka osób zmarłych.
- ↑ Załącznik do Uchwały Nr 133/XXIII/09 Rady Gminy Wysokie Mazowieckie z dnia 23 czerwca 2009 roku.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Historia Żydów w Jabłonce Kościelnej na portalu Wirtualny Sztetl
- Siedziba gminy: Wysokie Mazowieckie
