Kołaki Kościelne
53°01′20″N 22°22′41″E/53,022222 22,378056| wieś | |
 Kościół parafialny w Kołakach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
475[2] |
| Strefa numeracyjna |
86 |
| Kod pocztowy |
18-315[3] |
| Tablice rejestracyjne |
BZA |
| SIMC |
0400113 |
Położenie na mapie gminy Kołaki Kościelne  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  | |
Położenie na mapie powiatu zambrowskiego  | |
| 53°01′20″N 22°22′41″E/53,022222 22,378056[1]
| |
| Strona internetowa | |
Kołaki Kościelne – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie zambrowskim, w gminie Kołaki Kościelne.
Miejscowość ta znajduje się kilka kilometrów od drogi krajowej nr 8.
Obecnie jest siedzibą gminy Kołaki Kościelne.
Historia miejscowości[edytuj | edytuj kod]
Sama wieś powstała w XV w. Dawne wsie – Kołaki Stare (obecnie Kościelne) i Nowe, Czachy Kołaki i Gunie-Ostrów – powstały z nadania w ok. 1416 roku 30 włók ziemi Wojciechowi herbu Kościesza z Kołak. Osiedla wiejskie pochodzą w dużej części z kolonizacji drobnej szlachty zagrodowej. Wiele wsi charakteryzuje się dwuczłonowymi nazwami, co związane było z podziałami rodzinnymi ziem poszczególnych rodów i tworzeniem przysiółków. Niejednokrotnie wieś, będąca siedzibą parafii, ma w nazwie człon „kościelna/e” (Kołaki Kościelne, Jabłonka Kościelna, Kulesze Kościelne, Płonka Kościelna, Wyszonki Kościelne, itp.).
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwały 423 osoby, 334 było wyznania rzymskokatolickiego, 1 prawosławnego, a 88 mojżeszowego. Jednocześnie 334 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 1 rosyjską, a 88 żydowską. Było tu 70 budynków mieszkalnych[4]. Miejscowość należała do miejscowej parafii rzymskokatolickiej. Podlegała pod Sąd Grodzki w Zambrowie i Okręgowy w Łomży; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Kołakach[5].
W wyniku napaści ZSRR na Polskę we wrześniu 1939 miejscowość znalazła się pod okupacją sowiecką. Od czerwca 1941 roku pod okupacją niemiecką. Od 22 lipca 1941 do 1945 włączona w skład Landkreis Lomscha, Bezirk Bialystok III Rzeszy[6].
W Kołakach urodzili się m.in. ks. Kazimierz Hamerszmit – były więzień Dachau (KL), zmarły w opinii świętości, oraz polski historyk i badacz dziejów osadnictwa w Polsce Jerzy Wiśniewski. Podczas II wojny światowej w pobliskich lasach znajdowała się jedna z siedzib dowództwa Okręgu AK Białystok.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kołaki Kościelne. W latach 1975−1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.
Nazwa wsi[edytuj | edytuj kod]
Od miejsca pochodzenia założyciela wsi – Kołak w gminie Grudusk, wywodzi się jej obecna nazwa. Wojciech Kołak herbu Kościesza chciał, aby jego wieś nazywała się Kołakowo, jednak nazwa ta nie przyjęła się[7]. Etymologia samej nazwy Kołaki związana jest z dawnym zdrobieniem imienia Mikołaj – Kolak, Kołak[8].
Komunikacja drogowa[edytuj | edytuj kod]
Z Kołak Kościelnych można jechać do wielu miejscowości:
- Białegostoku i Warszawy (przez dojechanie do miejscowości Gosie Małe i zjazd na DK8)
- Zambrowa (przez Wiśniewo)
- Rosochate Kościelne (przez Jabłonkę Kościelną i DK66)
- Kulesz Kościelnych (przez Czarnowo-Biki, gdzie znajdują się drogi do miejscowości Rutki-Kossaki i Gołasze Mościckie)
- Wygody (przy DK63) przez DK8 w Gosiach Małych)
Historia kościoła[edytuj | edytuj kod]
W historii parafii Kołaki istniało kilka kościołów drewnianych. Obecny kościół murowany, który jest siedzibą parafii Wniebowzięcia NMP, zbudowano w stylu neoklasycystycznym w latach 1834–36 staraniem księdza Józefa Kuleszy. Fasadę i samą wieżę ukończono w 1871 r. W 1980–1984 r. kościół poddano gruntownemu remontowi, rozbudowując go o część prezbiterialną oraz zakrystię.
W murze kościoła umieszczono dwie tablice epitafijne. Jedna dotyczy Stanisława Detynieckiego, dziedzica wsi Kiełczewo. Druga tablica dedykowana jest Janowi Piwońskiemu (1774 – 1842). Obok kościoła znajduje się dzwonnica murowana z cegły, nietynkowana, pochodząca z 1925 r.
W strukturze kościoła rzymskokatolickiego parafia należy do metropolii białostockiej, diecezji łomżyńskiej, dekanatu Zambrów.
Wykaz zabytków[edytuj | edytuj kod]
Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa:[9]
- kościół parafialny pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP z 1834 roku, nr rej.: 64 z 28.04.1980
- cmentarz rzymskokatolicki, nr rej.: 305 z 12.06.1987
Inne informacje[edytuj | edytuj kod]
W miejscowości znajduje się izba pamięci Przemysława Gosiewskiego, w której zgromadzono fotografie polityka, różne dokumenty związane z jego działalnością polityczną oraz wyłożone po katastrofie smoleńskiej księgi kondolencyjne[10]. Izbę pamięci zorganizowali własnym kosztem, w należącym do siebie gospodarstwie, rodzice zmarłego[11]. Otwarto ją 10 października 2010 roku z udziałem Jarosława Kaczyńskiego[10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 56307
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 491 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 51.
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorjalnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych, Przemyśl, Warszawa 1933, s. 732.
- ↑ Karte: Landkreis Lomscha 1. 8. 1944 - Städte und Amtsbezirke [online], www.territorial.de [dostęp 2020-04-19].
- ↑ Jerzy Wiśniewski: Początek i rozwój nowego osadnictwa w ziemi łomżyńskiej w końcu XIV i w XV wieku. Rozdział 12. Pochodzenie nazw miejscowości i charakterystyczne cechy miejscowego nazewnictwa. republika.pl. [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-11-26)]. (pol.).
- ↑ Gmina Grudusk: Historia: Kołaki Wielkie. grudusk.com. [dostęp 2014-11-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-21)]. (pol.).
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
- ↑ a b J. Kaczyński: przywiozłem ostatnie dzieło Gosiewskiego. wp.pl, 10-10-2010. [dostęp 2010-10-10].
- ↑ Adam Białous: Nie czekali na łaskę rządu. Nasz Dziennik, 10 października 2010. [dostęp 2010-10-11].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- strona internetowa gminy Kołaki Kościelne
- informacje na temat parafii w Kołakach Kościelnych, zawarte na stronie diecezji łomżyńskiej