Jan Piotr Norblin

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Jan Piotr Norblin
Ilustracja
Jan Piotr Norblin, Autoportret
Imię i nazwisko Jean-Pierre Norblin de La Gourdaine
Data i miejsce urodzenia 15 lipca 1745
Misy-sur-Yonne
Data i miejsce śmierci 23 lutego 1830
Paryż
Narodowość Francuz
Dziedzina sztuki malarstwo
Epoka klasycyzm
Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Piotr Norblin, wł. Jean-Pierre Norblin de La Gourdaine (ur. 15 lipca 1745 w Misy-sur-Yonne, zm. 23 lutego 1830 w Paryżu) – francuski malarz, rysownik i grafik, od 1772 przebywał w służbie Czartoryskich, w latach 1774–1804 działał w Polsce; jeden z najważniejszych malarzy okresu stanisławowskiego, uważany za ojca polskiego malarstwa rodzajowego.

Rodzina[edytuj | edytuj kod]

Kąpiel w parku, 1785, Muzeum Narodowe, Warszawa
Autoportret Norblina jako malarza, 1778
Targ na konie na ul. Królewskiej w Warszawie, 1791
Książę Adam Kazimierz Czartoryski w Szkole Rycerskiej, II poł. XVIII w., Muzeum Narodowe, Kraków
Wieszanie zdrajców, 1794, Muzeum Narodowe, Warszawa

Urodził się w Szampanii w rodzinie mieszczańskiej; jego ojcem był Pierre Martin Norblin, właściciel posiadłości La Gourdaine[1]. Dziećmi Jana Piotra z zawartego w 1776[2] małżeństwa z Marianną z Tokarskich (zm. 1787) byli: brązownik Aleksander Jan (1777-1828), Marianna Elżbieta Ewa Szacfajer (1778-1855)[3][4], Konstancja Anna Cecylia (ur. 1780)[5], wiolonczelista Louis Pierre Martin (1781-1854), Teresa (ur. 1784)[6], Helena (ur. 1786)[7], Franciszek Ludwik (ur. i zm. 1787)[8]. Jego synem z drugiego małżeństwa był natomiast malarz Sébastien Louis Guillaume, Syn pierwszego z nich, Aleksandra Jana, Wincenty Norblin (1805-1872) był założycielem polskiej linii rodziny. Z niej wywodził się m.in. Stefan Norblin, polski plakacista, prawnuk artysty[9].

Młodość i lata nauki[edytuj | edytuj kod]

W 1769 roku był studentem akademii École Royale – Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby w Paryżu[10]. Po studiach u Francesca Casanovy w Paryżu podjął szereg krótkich podróży, w tym do Londynu, gdzie spotkał swojego przyszłego mecenasa ks. Adama Kazimierza Czartoryskiego[10]. W 1774 roku udał się wraz z nim do Polski, gdzie został nauczycielem rysunków jego dzieci. Przebywał w latach 1783-1785 i 1789-1790 w Arkadii koło Nieborowa, później w Puławach. W Polsce mieszkał przeszło trzydzieści lat i tam powstały wszystkie jego najwybitniejsze prace. Na potrzeby Czartoryskich malował pejzaże i scenki z życia dworskiego, na zamówienie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego odtworzył na płótnie epizod z wojen kozackich. Prace jego cieszyły się wielkim uznaniem króla, zgłosił też akces do insurekcji kościuszkowskiej[11].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Pierwszymi znanymi pracami Norblina są trzy szkice przedstawiające paryską prochownię w Bastylii z roku 1760, wykonane przez artystę w wieku lat 15[12]. Po przyjeździe do Polski Norblin malował sceny rodzajowe, portrety, polskie sceny historyczne (bitwy), głównie jednak cenne są jego szkice rodzajowe (seria kostiumów polskich, Zbiór rozmaitych stroiów polskich/Costumes polonais 1817), przedstawiające życie wsi i miasteczek polskich przy końcu XVIII wieku. Z ważniejszych prac wymienić należy obrazy olejne: Jasełka polskie, Kabalarka, sceny w rodzaju Watteau (były w Galerii Stanisława Augusta), krajobrazy (widoki Arkadii, Łazienek) itd., dalej z dekoracji w Powązkach zachowane 3 wielkie krajobrazy parkowe z festynami. W Arkadii pod Nieborowem zachowała się freskowa dekoracja plafonu (Jutrzenka). Norblin był również rytownikiem. Znanych jest 94 płyt, przeważnie akwafort, widoczny jest w nich silny wpływ Rembrandta. Przeważają sceny historyczne (Powołanie Przemysława na króla, Ofiarowanie korony Piastowi), portrety, typy polskie, studia głów i popiersi, krajobrazy wiejskie i kompozycje (Wynalezienie rysunku).

Najciekawsze jego prace z początkowego okresu twórczości w Polsce to rysunki rodzajowe, scenki z życia ulicy, tzw. typy uliczne, a także scenki o charakterze anegdotycznym zawarte w obszernym szkicowniku artysty. Istotnym dokonaniem były ilustracje do Myszeidy Krasickiego. Najważniejszy okres twórczości w Polsce przypada na czasy po Konstytucji 3 Maja (której moment przyjęcia naszkicował), szczególnie po insurekcji kościuszkowskiej. Insurekcja warszawska zastała go w stolicy i kultura polska zawdzięcza mu ilustracje tamtych wydarzeń (rysunki walk na Krakowskim Przedmieściu, wieszania zdrajców i in.). Zatrudniony oficjalnie w roli ilustratora powstania, Norblin (już także obywatel polski) naszkicował m.in. obóz powstańców, rzeź Pragi, a wspólnie z Orłowskim – bitwę pod Racławicami.

W 1804 roku artysta opuścił Polskę, w której otrzymał szlachectwo, i zamieszkał na stałe we Francji w Paryżu, gdzie malował sceny z Polski na podstawie przywiezionych szkiców, rysując też sceny z życia francuskiej ulicy i z wojen napoleońskich.

Charakterystyka dzieł[edytuj | edytuj kod]

Zdaniem większości krytyków sztuki rysunki Norblina cechuje świetna kreska, wielki talent do obiektywnego oddania całości tematu. Charakterystyczne, że jego prace zwykle traciły po dopracowaniu, największą wartość artystyczną zachowując w formie pierwotnego szkicu. Tematyka prac Norblina i podejście do wybieranych przez niego tematów każą widzieć w nim moralistę i filozofa o raczej demokratycznych przekonaniach. Wykształcił w Polsce grupę uczniów, tak jak on przede wszystkim wybitnych autorów scen rodzajowych, spośród których najważniejsi to Aleksander Orłowski, Michał Płoński i Jan Rustem.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Zygmunt Batowski, Norblin, Lwów 1911.
  2. ↑ Genealodzy.PL Genealogia, Geneteka baza Polskiego Towarzystwa Genealogicznego, www.geneteka.genealodzy.pl [dostęp 2017-11-05].
  3. ↑ Księga chrztów parafii rzymskokatolickiej św. Andrzeja w Warszawie 1744-1788, s. 223: http://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=8&zs=9159d&sy=100&kt=5&plik=str_222-223.jpg#zoom=1&x=1307&y=29
  4. ↑ Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej Nawiedzenia NMP w Warszawie, Zgony 1855, s. 337: http://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=1&zs=0160d&sy=1855&kt=3&plik=1006-1011.jpg#zoom=1&x=3077&y=45
  5. ↑ Księga chrztów parafii rzymskokatolickiej św. Andrzeja w Warszawie 1744-1788, s. 326: http://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=8&zs=9159d&sy=100&kt=7&plik=str_326-327.jpg#zoom=1&x=172&y=30
  6. ↑ Teresa Ludwika Norblin, geni_family_tree [dostęp 2017-11-05] (ang.).
  7. ↑ Helena Norblin, geni_family_tree [dostęp 2017-11-05] (ang.).
  8. ↑ Franciszek Ludwik Norblin, geni_family_tree [dostęp 2017-11-05] (ang.).
  9. ↑ Drzewo rodowe Norblinów. [dostęp 28.11.2012].
  10. ↑ a b Alicja Kępińska, Jan Piotr Norblin, Ossolineum, Wrocław 1978.
  11. ↑ Akty powstania Kościuszki, t. III, Wrocław-Kraków 1955, s. 244.
  12. ↑ J.M.. Michałowski, U źródeł twórczości Jana Piotra Norblina, „Biuletyn Historii Sztuki”, 1971 nr 2, s. 118.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Piotr_Norblin&oldid=61552139”