January Poźniak

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
January Poźniak
Januar(ius) Ritter von Krzywkowicz Poźniak
J.P., J. Pokrzywkowicz
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1809
Hoczew

Data i miejsce śmierci

9 kwietnia 1883
Lwów

Miejsce spoczynku

Cmentarz Łyczakowski we Lwowie

Zawód, zajęcie

sędzia

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

c. k. radca wyższego sądu krajowego

Alma Mater

Uniwersytet Franciszkański we Lwowie

Stanowisko

prezydent C.K. Sądu Obwodowego w Złoczowie

Multimedia w Wikimedia Commons

January Krzywkowicz Poźniak herbu Przestrzał (ur. 1809 w Hoczwi, zm. 9 kwietnia 1883 we Lwowie) – polski sędzia, poeta.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

January Poźniak[a] urodził się w 1809[1] na ziemi sanockiej[2][3] w Hoczwi[4][5]. Był jednym z pięciorga dzieci Grzegorza Feliksa Marka de Krziwkowicz Poźniaka herbu Przestrzał (zm. 1851 w Nowotańcu) i Marianny Katarzyny Bobrowicz Sas-Jaworskiej, córki hrabiego Aleksandra Jaworskiego herbu Sas. Dzieciństwo spędził w rodzinnym majątku w Nowotańcu[5] (po latach wspominał urocza to kraina, gdzie rodzice moi majętność ziemską posiadali). Z czasem majątek rodziców popadł w zadłużenie[2].

Ukończył gimnazjum we Lwowie[2]. Podjął studia na Uniwersytecie Franciszkańskim we Lwowie, początkowo na Wydziale Filozoficznym, stanowiące kurs wstępny do innych studiów, ostatecznie wybrał prawo na Wydziale Prawa i Umiejętności Politycznych[2][4].

Praca zawodowa[edytuj | edytuj kod]

Wobec trudności finansowych rodziny już podczas studiów był zmuszony podjąć pracę zarobkową pracując w kancelarii adwokackiej[2]. Po ukończeniu prawa, mimo rozterek wstąpił do służby sądowniczej Cesarstwa Austrii na obszarze zaboru austriackiego[2]. Początkowo pracował w C.K. Sądzie Kryminalnym we Lwowie, gdzie od około 1834 był akcesistą[6], a od około 1837 do około 1847 kancelistą[7]. Następnie został przeniesiony do C.K. Sądu Kryminalnego w Samborze, gdzie od około 1847 do około 1855 był aktuariuszem, w tym jednocześnie od około 1851 dodatkowo pełnił funkcję referenta pomocniczego[8]. W 1848 został oskarżony przez prezesa sądu karnego w Samborze, Antoniego Liśkiewicza, o to, że mimo zakazu apelacyjnego nosił orzełka polskiego na czapce gwardzisty, który złożył wniosek do C.K. Ministerstwa Sprawiedliwości w Wiedniu o usunięcie go z urzędu, po czym minister Bach pochwalił postępowanie Poźniaka w zakresie niepodporządkowania się nakazowi apelacji (następnie ogłoszono urzędowe odwołanie ww. zakazu noszenia orzełka polskiego)[9].

Od 1855 do około 1857 był radcą C.K. Sądu Obwodowego w Stanisławowie[10]. Równolegle, od około 1856 był ławnikiem w C.K. Sądzie Wyrokującym w Stanisławowie[11]. Od 1857 do około 1866 był radcą C.K. Sądu Krajowego we Lwowie[12]. Równolegle w tym okresie pełnił funkcję zastępcy ławnika w C.K. Sądzie Wyrokującym we Lwowie[13]. Następnie, w charakterze radcy wyższego sądu krajowego od około 1866 do około 1870 był stały członkiem (wzmocnionej) komisji krajowej z grona c. k. sędziów, działającej w strukturze C.K. Komisji Krajowej dla Spraw Odkupu i Uporządkowania Ciężarów Gruntowych[14]. Po nastaniu Austro-Węgier od około 1867 do około 1870 był radcą w C.K. Wyższym Sądzie Krajowym we Lwowie[15]. Był współinicjatorem spolszczenia sądownictwa w Galicji[1].

Po wprowadzeniu autonomii galicyjskiej od około 1870 był prezydentem C.K. Sądu Obwodowego w Złoczowie[16][17][18]. Postanowieniem z 18 października 1874 cesarz Franciszek Józef I, przy okazji przeniesienia Januarego Poźniaka w stały stan spoczynku, wyraził najwyższe zadowolenie za jego obowiązkową służbę[19].

Około 1873 otrzymał honorowe obywatelstwo miasta Złoczowa[17][3]. Zamieszkiwał w domu nr 14 przy rynku we Lwowie[3]. Zmarł 9 kwietnia 1883 we Lwowie w wieku 73 lat[20][21][22][1]. Został pochowany na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie[1][b].

Twórczość literacka[edytuj | edytuj kod]

Zaprzyjaźnił się z Wincentym Polem, którego twórczość cenił i dla którego był protektorem[3][20][21][22]. Dzięki temu był częstym gościem w Mostkach pod Lwowem u wuja Pola – Józefa Ziętkiewicza. W 1838 ożenił się z jedną z jego córek Agnieszką Ziętkiewicz. Miał z nią dwóch synów: Władysława i Tadeusza. Dzięki Polowi poznał także inne zaprzyjaźnione z nim rodziny w Bieszczadach, z Janem Kantym Podoleckim w Rzepedzi na czele[4].

W latach młodzieńczych pisał pieśni, które prezentował swoim znajomym[2]. Na emeryturze poświęcił się w pełni pracy piśmienniczej[2]. Pisane od młodości wiersze zaczął wydawać pod koniec życia[22][20][4][23][5]. Zadebiutował zbiorem pieśni pt. Pisny z dawnych lit, napisanych w języku ruskim i zapisanych w alfabecie łacińskim[23][4]. W 1883 wydano dwa tomiki wierszy[23][4]. Cały dochód ze sprzedaży tomiku wierszy pt. Pieśni z lat młodych i pieśni starca (wydanego w 1883) jeszcze w 1882 polecił przekazać na rzecz Macierzy Polskiej we Lwowie[2]. 400 egzemplarzy tego wydawnictwa oddał do dyspozycji tejże organizacji, która następnie wraz z innymi dziełami Poźniaka skierowała je do sprzedaży w księgarni Wydawnictwa „Gubrynowicz i Schmidt”[24][25].

Wśród współczesnych sobie January Poźniak uchodził za krzewiciela języka polskiego w czasach germanizacji pod zaborem[3]. W zbiorze: Szkice o kulturze muzycznej XIX wieku, t. 4. w swoich wierszach był Poźniak pojętnym uczniem gawędowej i pejzażowej poezji Wincentego Pola oraz korzystał z ludowej pieśni ukraińskiej Józefa Bohdana Zaleskiego[26]. W młodych latach nieobcą mu również była satyra społeczna. Ostrzegał praca zbawi, a nie cud (tytuł utworu) w 1832[27]. Pisał pod pseudonimem „J.P.” oraz „J. Pokrzywkowicz”. O jego osobie wspominał Karol Estreicher w pracy pt. Wincenty Pol, jego młodość i jego otoczenie (w: „Przewodnik Naukowo-Literacki” z ok. 1881)[21]. We wspomnieniu pośmiertnym w „Gazecie Lwowskiej”, przedrukowanym na łamach „Przeglądu Sądowego i Administracyjnego”, podano, że January Poźniak – mimo że pisarstwo nie było jego głównym zawodem – był jednym z uczestników literackiego ruchu, określonego jako rodzaj galicyjskiego Sturm und Drang[21].

Janusz Szuber określił Januarego Poźniaka mianem epigona romantyzmu[23]. W jego opinii Poźniak, obok Wincentego Pola, Jana Kantego Podoleckiego, z którymi się przyjaźnił, i Zygmunta Kaczkowskiego dokonał dla nas, sanoczan, rzeczy ważnej – wprowadził ukochaną przez siebie, traktowaną w kategoriach arkadii Ziemię Sanocką do literatury doby romantyzmu i na miarę swoich umiejętności i możliwości wykreował ją jako uczestniczkę ówczesnych prądów myślowych i artystycznych[5]. Janusz Szuber napisał wiersze: pt. January Poźniak, wydany w tomikach poezji pt. Okrągłe oko pogody z 2000[28], pt. Tam, gdzie niedźwiedzie piwo warzą z 2004[29] i pt. Pianie kogutów z 2008[30] oraz Ale zima minie, opublikowany w tomiku poezji pt. Wpis do ksiąg wieczystych z 2009[31].

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W ewidencji urzędników Austro-Węgier był określany w języku niemieckim jako „Januarius Poźniak de Krzywkowicz” (Szematazmy z lat 1835-1840), „Januar Poźniak von Krzywkowicz” (Szematazmy z lat 1841-1848), „Januarius Poźniak de Krzywkowicz” (Szematazmy z lat 1835-1840), „Januar Ritter von Krziwkowicz Poźniak” (Szematazmy z lat 1849-1850), „Januarius Ritter von Krziwkowicz Poźniak” (Szematazm z 1856), „Januar Ritter von Krzywkowicz Poźniak” (Szematazm z 1858), „Januarius Poźniak de Krzywkowicz” (Szematazmy z lat 1835-1840). Po wprowadzeniu języka polskiego w 1869 był określany jako „January Poźniak Krzywkowicz”.
  2. ↑ W treści inskrypcji nagrobnej podano rok śmierci 1882, zob. Grobowiec Rodziny Krywkowicz – Poźniaków i Negruszów. cmentarzlyczakowski.pl. [dostęp 2022-02-18].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e Stanisław Nicieja: Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1988, s. 363. ISBN 83-04-02817-4.
  2. ↑ a b c d e f g h i January Poźniak: Pieśni z lat młodych i pieśni starca. Lwów: Wiktor Zienkowicz, 1883, s. III-IX.
  3. ↑ a b c d e Kronika. † January Krzywkowicz Poźniak. „Dziennik Polski”. Nr 82, s. 2, 11 kwietnia 1883. 
  4. ↑ a b c d e f g h Biogram (na podstawie Polskiego Słownika Biograficznego). W: January Poźniak: Zasłuchane w Sanu szumie. Wybór wierszy. Sanok: Biblioteka Ziemi Sanockiej, 2008, s. 32. ISBN 978-83-60531-18-1.
  5. ↑ a b c d e f Jolanta Ziobro. Poezja Januarego. „Tygodnik Sanocki”. Nr 51/52 (893/894), s. 4, 19-26 grudnia 2008. 
  6. ↑ Schematismus der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1835. Lwów: 1835, s. 171.
    •Schematismus der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1836. Lwów: 1836, s. 177.
    •Schematismus der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1837. Lwów: 1837, s. 178.
  7. ↑ Schematismus der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1838. Lwów: 1838, s. 176.
    •Schematismus der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1839. Lwów: 1839, s. 194.
    •Schematismus der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1840. Lwów: 1840, s. 196.
    •Schematismus der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1841. Lwów: 1841, s. 199.
    •Schematismus der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1843. Lwów: 1843, s. 211.
    •Provinzial Handbuch der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1844. Lwów: 1844, s. 207.
    •Provinzial Handbuch der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1845. Lwów: 1845, s. 222.
    •Provinzial Handbuch der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1846. Lwów: 1846, s. 222.
    •Provinzial Handbuch der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1847. Lwów: 1847, s. 229.
  8. ↑ Schematismus der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1848. Lwów: 1848, s. 276.
    •Provinzial Handbuch der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1849. Lwów: 1849, s. 231.
    •Provinzial Handbuch der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1850. Lwów: 1850, s. 247.
    •Provinzial Handbuch der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1851. Lwów: 1851, s. 281.
    •Provinzial Handbuch der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1852. Lwów: 1852, s. 267.
    •Provinzial Handbuch der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1853. Lwów: 1853, s. 272.
    •Provinzial Handbuch der Königreiche Galizien und Lodomerien für das Jahr 1854. Lwów: 1854, s. 281.
    •Handbuch des Lemberger Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1855. Lwów: 1855, s. 224.
  9. ↑ Z Sambora. „Zgoda”. Nr 29, s. 199, 24 sierpnia 1848. 
  10. ↑ Personalnachrichten. „Allgemeine Österreichische Gerichtszeitung”. Nr 83, s. 339, 12 lipca 1855. (niem.). 
    •Handbuch des Lemberger Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1856. Lwów: 1856, s. 104.
    •Handbuch des Lemberger Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1857. Lwów: 1857, s. 131.
  11. ↑ Handbuch des Lemberger Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1857. Lwów: 1857, s. 145.
    •Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1858. Lwów: 1858, s. 99.
  12. ↑ Tages-Neuigkeiten. „Oesterreichische Zeitungshalle”. Nr 257, s. 2, 4 listopada 1857. (niem.). 
    •Oestreich. „Die Neue Zeit”. Nr 253, s. 1, 5 listopada 1857. (niem.). 
    •Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1858. Lwów: 1858, s. 76.
    •Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1859. Lwów: 1859, s. 84.
    •Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1860. Lwów: 1860, s. 83.
    •Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1861. Lwów: 1861, s. 114.
    •Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1862. Lwów: 1862, s. 128.
    •Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1863. Lwów: 1863, s. 129.
    •Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1864. Lwów: 1864, s. 132.
    •Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1865. Lwów: 1865, s. 132.
    •Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1866. Lwów: 1866, s. 130f.
  13. ↑ Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1859. Lwów: 1859, s. 106.
    •Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1860. Lwów: 1860, s. 103.
    •Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1861. Lwów: 1861, s. 135.
    •Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1862. Lwów: 1862, s. 150.
    •Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1863. Lwów: 1863, s. 151.
    •Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1864. Lwów: 1864, s. 157.
    •Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1865. Lwów: 1865, s. 157.
    •Handbuch des Statthalterei-Gebietes in Galizien für das Jahr 1866. Lwów: 1866, s. 154.
  14. ↑ Handbuch der politischen Behörden in Galizien für das Jahr 1867. Lwów: 1867, s. 15.
    •Galizisches Provinzial-Handbuch für das Jahr 1868. Lwów: 1868, s. 14.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1869. Lwów: 1869, s. 9.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1870. Lwów: 1870, s. 9.
  15. ↑ Galizisches Provinzial-Handbuch für das Jahr 1868. Lwów: 1868, s. 174.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1869. Lwów: 1869, s. 98.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1870. Lwów: 1870, s. 108.
  16. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1871. Lwów: 1871, s. 120.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1872. Lwów: 1872, s. 125.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1873. Lwów: 1873, s. 126.
  17. ↑ a b Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1874. Lwów: 1874, s. 136.
  18. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1874. Wiedeń: 1874, s. 549.
  19. ↑ Personalnachrichten. „Allgemeine Österreichische Gerichtszeitung”. Nr 88, s. 352, 6 listopada 1874. (niem.). 
  20. ↑ a b c Kronika miejscowa i zamiejscowa. † January Krzywkowicz Poźniak. „Gazeta Narodowa”. Nr 81, s. 2, 11 kwietnia 1883. 
  21. ↑ a b c d Wiadomości potoczne. † January Poźniak. „Przegląd Sądowy i Administracyjny”. Nr 16, s. 129-130, 18 kwietnia 1883. 
  22. ↑ a b c Ze świata. „Kurier Warszawski”. Nr 85b, s. 4, 12 kwietnia 1883. 
  23. ↑ a b c d Janusz Szuber: Wstęp. W: January Poźniak: Zasłuchane w Sanu szumie. Wybór wierszy. Sanok: Biblioteka Ziemi Sanockiej, 2008, s. 4. ISBN 978-83-60531-18-1.
  24. ↑ Macierz Polska. „Gazeta Narodowa”. Nr 129, s. 2, 9 czerwca 1883. 
  25. ↑ Sprawozdanie z pierwszego roku czynności Macierzy polskiej. „Gazeta Krakowska”. Nr 129, s. 3, 10 czerwca 1883. 
  26. ↑ Władysław Konopczyński. Polski słownik biograficzny. Gebethner i Wolff, 1935, str. 312.
  27. ↑ Grażyna Konecka, Ryszard Matuszewski. Strofy o pracy: antologia. 1980, s. 46.
  28. ↑ Janusz Szuber: Okrągłe oko pogody. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2010, s. 50. ISBN 83-08-03058-0.
  29. ↑ Janusz Szuber: Tam, gdzie niedźwiedzie piwo warzą. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ, 2004, s. 69. ISBN 83-87730-87-4.
  30. ↑ Janusz Szuber: Pianie kogutów. Kraków: Wydawnictwo „Znak”, 2008, s. 82. ISBN 978-83-240-0941-1.
  31. ↑ Janusz Szuber: Wpis do ksiąg wieczystych. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2009, s. 10. ISBN 978-83-08-04294-6.
  32. ↑ Pisny z dawnych lit. books.google.pl. [dostęp 2020-04-05].
  33. ↑ Pieśni z lat młodych i pieśni starca. dlibra.umcs.lublin.pl. [dostęp 2020-04-05].
  34. ↑ Wiadomości artystyczne, literackie, i naukowe. „Czas”. Nr 274, s. 3, 1 grudnia 1883. 
  35. ↑ In polnischer Sprache. „Oesterreichische Buchhändler-Correspondenz”. Nr 51, s. 536, 22 grudnia 1883. (niem.). 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=January_Poźniak&oldid=73550303”