Jedlinka (Jedlina-Zdrój)
50°42′51″N 16°21′42″E/50,714153 16,361672| część miasta | |
 Pałac Jedlinka | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Miasto | |
| W granicach miasta |
13 listopada 1954[1] |
| SIMC |
0984048 |
| Wysokość |
410-430[2] m n.p.m. |
| Strefa numeracyjna |
74 |
| Kod pocztowy |
58-330 |
| Tablice rejestracyjne |
DB |
Położenie na mapie Polski  | |
| 50°42′51″N 16°21′42″E/50,714153 16,361672
| |
.jpg)
Jedlinka (niem. Nieder-, Mittel-, Ober-Tannhausen) – część miasta Jedlina-Zdrój, położona w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Jedlinka to dawna wieś, obecnie dzielnica Jedliny-Zdroju o długości około 2 km, leżąca na pograniczu Gór Wałbrzyskich i Gór Sowich, wzdłuż biegu Bystrzycy i jej lewego dopływu, na wysokości około 410–430 m n.p.m.[2]
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
W latach 1946–1954 Jedlinka stanowiła gromadę w gminie Głuszyca w powiecie wałbrzyskim w województwie wrocławskim[3]. W związku z reformą administracyjną kraju jesienią 1954 weszła w większości (490 ha) w skład nowo utworzonej gromady Jedlina Zdrój (mniejszą część, 110 ha, włączono do gromady Głuszyca)[4]. 13 listopada 1954, po pięciu tygodniach, gromadę Jedlina Zdrój zniesiono w związku z nadaniem jej statusu osiedla, przez co Jedlinka stała się integralną częścią Jedliny-Zdroju[1]. 1 stycznia 1967 osiedle Jedlina Zdrój otrzymało status miasta, w związku z czym Jedlina została obszarem miejskiem[5].
W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa wałbrzyskiego.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Jedlinka powstała prawdopodobnie w połowie XIII wieku jako osada leśna[2]. W XVII wieku była to już duża wieś obejmująca znaczny obszar położony na północ od Głuszycy[2]. Od 1697 roku rozpoczęto lecznicze wykorzystywanie tutejszego źródła wody mineralnej, a w roku 1723 powstało tu uzdrowisko o nazwie Charlottenbrunn[2]. W XVIII wieku rozpoczęto eksploatację złóż węgla kamiennego, w 1742 roku powstała kopalnia Joseph[2]. W drugiej połowie XVIII wieś była dużym ośrodkiem tkactwa chałupniczego, a w 1771 roku powstał tu pierwszy bielnik[2]. Na początku XIX wieku wieś znacznie rozwinęła się, w 1840 roku składała się ona z trzech części w których było łącznie prawie 200 domów, pałac, dwa folwarki, 5 młynów wodnych, 2 gorzelnie, tartak, kościół, szkoła katolicka i wiele warsztatów rzemieślniczych[2]. Od połowy XIX wieku wieś została uzdrowiskowym zapleczem Jedliny-Zdroju, powstało tu kilka gospód, a w okolicy wytyczono szlaki turystyczne[2]. W 1910 roku miejscowość liczyła 1624 mieszkańców, w roku 1933 ich liczba wzrosła do 1772 osób[2]. W czasie II wojny światowej w miejscowości znajdowała się filia obozu koncentracyjnego Groß-Rosen[6]. Po 1945 roku charakter miejscowości nie zmienił się, nadal była to wieś rolniczo-przemysłowa[2]. W 1954 roku Jedlinkę administracyjnie włączono do Głuszycy, obecnie jest to część Jedliny-Zdroju[2].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[7]:
- zespół pałacowy z drugiej połowy XVIII wieku:
- pałac,
- dwie oficyny,
- park.
Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Przez Jedlinkę przechodzi szlak turystyczny:
- fragment Głównego Szlaku Sudeckiego (Świeradów-Zdrój – Prudnik) prowadzący ze schroniska „Andrzejówka” na Włodarza[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 253
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Słownik geografii turystycznej Sudetów. redakcja Marek Staffa. T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: I-BiS, 1994, s. 159-163. ISBN 83-85773-12-6.
- ↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa
- ↑ Uchwała Nr 30/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu wałbrzyskiego; w ramach Zarządzenia nr 13 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 20 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 2 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej we Wrocławiu z dnia 3 grudnia 1954 r., Nr. 9, Poz. 71)
- ↑ Dz.U. z 1966 r. nr 52, poz. 318
- ↑ Abraham Kajzer, Za drutami śmierci, Wałbrzych: Muzeum Gross-Rosen, 2013, ISBN 978-83-89824-09-7.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 187,188. [dostęp 2012-10-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1995, ISBN 83-85773-12-6.