Głuszyca
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||
Kościół Matki Bożej Królowej Polski (2017) | |||
| |||
Państwo | |||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Powiat | |||
Gmina | |||
Prawa miejskie |
1962[1] | ||
Burmistrz |
Roman Głód | ||
Powierzchnia |
16,21 km² | ||
Populacja (01.01.2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||
Strefa numeracyjna |
74 | ||
Kod pocztowy |
58-340 | ||
Tablice rejestracyjne |
DBA | ||
Położenie na mapie gminy Głuszyca | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego | |||
Położenie na mapie powiatu wałbrzyskiego | |||
50°41′11″N 16°22′17″E/50,686389 16,371389 | |||
TERC (TERYT) |
0221054 | ||
SIMC |
0984002 | ||
Urząd miejski ul. Grunwaldzka 5558-340 Głuszyca | |||
Strona internetowa | |||
BIP |
Głuszyca (niem. Nieder Wüstegiersdorf) – miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie wałbrzyskim, w gminie miejsko-wiejskiej Głuszyca, której jest siedzibą, nad rzeką Bystrzycą, w Kotlinie pomiędzy Górami Sowimi a Kamiennymi (Górami Suchymi) w Sudetach Środkowych. Historycznie leży na Dolnym Śląsku.
Według danych GUS z 1 stycznia 2023 r. w Głuszycy mieszkało 5968 osób[2] (515. miejsce w kraju).
Miejscowość stanowiła ośrodek przemysłu włókienniczego, odzieżowego oraz drzewnego.
Przez Głuszycę kursują autobusy komunikacji miejskiej z Wałbrzycha[3][4]. Przez miasto biegnie również czynna w ruchu pasażerskim linia kolejowa Kłodzko – Wałbrzych, obsługiwana szynobusami przez samorządowe Koleje Dolnośląskie.
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]W latach 1975–1998 miasto należało administracyjnie do województwa wałbrzyskiego.
W obrębie miasta wyróżniona jest jego część – Zimna (niem. Kaltwasser), której polską nazwę nadano 1 października 1948 roku[5].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Z około 1300 roku pochodzi zapis wymieniający Głuszycę pod nazwą Wustendorf jako wieś biskupią zamieszkałą przez drwali i gonciarzy. Być może jej powstanie związane było z budowanym przez księcia Bolka I w końcu XIII wieku zamkiem na Rogowcu, bowiem później wieś należała do dóbr zamkowych. Podczas wojen husyckich w XV wieku była wielokrotnie niszczona, w tym okresie była znana z tkactwa lnu, później wełny[6]. Po zakończeniu walk miejscowość została odbudowana dzięki eksploatacji okolicznych lasów. Na początku XVI wieku wieś weszła w skład dóbr Hochbergów. W XVI wieku czescy gwarkowie otrzymali przywilej na wydobycie w Głuszycy rud miedzi, jednak nie odkryto wówczas żadnych złóż, podobnie jak przy kolejnej próbie w 1714 roku. W tym okresie we wsi, podobnie jak i w całym regionie, zaczęło rozwijać się tkactwo chałupnicze, które stało się podstawowym zajęciem mieszkańców. W 1768 roku powstała w Głuszycy największa i najnowocześniejsza w Sudetach wykańczalnia płótna, która stała się podstawą rozwoju przemysłu włókienniczego w miejscowości. W drugiej połowie XIX wieku Głuszyca stała się również letniskiem i miejscowością turystyczną stanowiącą punkt wyjścia w Góry Suche i Sowie.
W okresie II wojny światowej Głuszyca znajdowała się w rejonie budowy ogromnych podziemnych budowli kompleksu „Riese”, których przeznaczenia nie ustalono do dziś[7]. W mieście funkcjonowała wówczas filia niemieckiego obozu koncentracyjnego Groß-Rosen[8] dla więźniów i robotników przymusowych zatrudnionych w kompleksie „Riese”[7].
Po wojnie, po objęciu miejscowości przez polską administrację, stosowano przejściową nazwę Gieszcze Puste, która została oficjalnie zastąpiona przez nazwę Głuszyca 19 maja 1946 roku[9]. W 1946 roku przybyła do wsi grupa włókniarzy z Łodzi, którzy uruchomili produkcję w poniemieckich zakładach włókienniczych, czyniąc z Głuszycy jeden z największych ośrodków przemysłu bawełnianego w regionie. W 1962 roku nadano Głuszycy prawa miejskie.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Piramida wieku mieszkańców Głuszycy w 2014 roku[10].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[11]:
- willa fabrykanta powstał w 1894 roku. Pierwotnie otaczało go rozległe założenie ogrodowo-parkowe. Obecnie funkcjonuje jako ogródek jordanowski. Pałac jest budowlą piętrową z narożną okrągłą wieżą i kolumnowym portykiem. Okna budowli zamknięte są półkoliście i prostokątnie w dekoracyjnych opaskach. Silnie zaznaczone są gzymsy piętrowe. Wewnątrz zachowały się resztki wyposażenia m.in. schody, boazerie, lustra i żyrandole. Budowla mieściła zakładowy dom kultury ZPB „Piast”, pałac ślubów i inne instytucje, ul. Grunwaldzka 21;
- pałac, obecnie służy jako budynek mieszkalny, późnobarokowy, z k. XVIII w., zbudowany na planie prostokąta, piętrowy, siedmioosiowy, nakryty dachem mansardowym z lukarnami. Naroża boniowane, okna w bogatych opaskach o charakterze dekoracji. Architektoniczny portal z otworem zamkniętym łukiem koszowym, wyżej kartusz herbowy i wygięty gzyms naczółkowy. Najokazalszy budynek w mieście, ul. Grunwaldzka 41, w Głuszycy Górnej;
- zajazd „Pod Jeleniem”, drewniano-murowany z 1784 r., przebudowany w poł. XIX w., ul. Grunwaldzka 44, w Głuszycy Górnej;
- kościół Matki Bożej Królowej Polski;
inne zabytki:
- zabytkowe pałacyki fabrykanckie.
-
Willa w Głuszycy fabrykanta
-
Dawny zajazd „Pod Jeleniem”
-
Kościół NMP Królowej Polski
-
Dom przy ul. Grunwaldzkiej 36
-
Dom przy ul. Grunwaldzkiej 41
Atrakcje turystyczne
[edytuj | edytuj kod]- zespół sztolni z czasów II wojny światowej
- Podziemne Miasto Głuszyca
- Kompleks Osówka
- węzeł szlaków pieszych do Walimia, Jugowic, ruin zamku Rogowiec i uzdrowiskowej Jedliny-Zdroju
- tereny i wyciągi narciarskie w pobliskiej Łomnicy
- najwyższe wzniesienia to Włodarz, Waligóra, Soboń, Jedlińska Kopa i Rogowiec[7]
- zachodnim skrajem Głuszycy przebiega linia kolejowa Wałbrzych – Kłodzko z najdłuższymi w Polsce tunelami zbudowana w połowie XIX w.
Transport
[edytuj | edytuj kod]W mieście znajduje się dworzec kolejowy.
Sport
[edytuj | edytuj kod]W miejscowości znajduje się klub piłkarski M.K.S. Włókniarz, który znajduje się obecnie w klasie A[12].
Od 2005 r. Głuszyca jest miastem etapowym międzynarodowego wyścigu na rowerach górskich Bike Challenge[13].
Wspólnoty wyznaniowe
[edytuj | edytuj kod]- Kościół rzymskokatolicki (dekanat Głuszyca)[14]:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Głuszyca (Sala Królestwa ul. Kłodzka 17B)[15]
Ludzie związani z Głuszycą
[edytuj | edytuj kod]Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dz.U. z 1962 r. nr 41, poz. 188
- ↑ a b GUS, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 roku [online], stat.gov.pl [dostęp 2023-07-23] (pol.).
- ↑ walbrzych24.com Autobusy do Głuszycy i Walimia, dostęp: 29.09.2014
- ↑ ZDKiUM Wabrzych: Rozkład jazdy i mapa komunikacyjna ZDKiUM Wałbrzych, [data dostępu: 2014-09-29]
- ↑ Rozporządzenie Ministrów Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 1 października 1948 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1948 r. nr 78, poz. 692).
- ↑ Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas , Dolny Śląsk – przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka, 1977, s. 280–281 .
- ↑ a b c Marek Staffa: Słownik geografii turystycznej Sudetów. T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: I-Bis, 1994, s. 129-135. ISBN 83-85773-12-6.
- ↑ Abraham Kajzer , Za drutami śmierci, Wałbrzych: Muzeum Gross-Rosen, 2013, ISBN 978-83-89824-09-7 .
- ↑ Zarządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85).
- ↑ Głuszyca w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-06] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 187. [dostęp 2012-10-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ MKS Włókniarz Głuszyca. [dostęp 2017-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-03-04)].
- ↑ Strona internetowa MTB Challenge
- ↑ Diecezja Świdnicka: Spis parafii – Diecezja Świdnicka. diecezja.swidnica.pl. [dostęp 2014-11-26].
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-14] .
- ↑ BIP Głuszyca. [dostęp 2017-03-03].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 11: Góry Sowie, Wzgórza Włodzickie. Wrocław: Wyd: I-Bis 1995, ISBN 83-85773-12-6.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona miasta Głuszyca
- Głuszyca – Aktualności, ciekawostki
- Wuestegiersdorf Nieder, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 68 .
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona