Juliusz Wilczur-Garztecki
Data i miejsce urodzenia |
6 maja 1920 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
2 kwietnia 2017 |
Miejsce spoczynku | |
Zawód, zajęcie |
funkcjonariusz UB, dyplomata, oficer AK, tłumacz, pisarz, krytyk literacki, fotograf |
Narodowość |
polska |
Rodzice |
Stanisław, Anna |
Małżeństwo | |
Dzieci |
Marek Garztecki, |
Odznaczenia | |
Juliusz Witold Wilczur-Garztecki[1], także Juliusz Garztecki ps. Wilczur, Ludwik[2], Maks (ur. 6 maja 1920[3] w Warszawie[1], zm. 2 kwietnia 2017[4] w Halinowie[1]) – polski pisarz, krytyk literacki, tłumacz, publicysta, fotograf, oficer Armii Krajowej, pracownik aparatu bezpieczeństwa PRL, agent oraz współpracownik UB, funkcjonariusz GZI WP[5], kapitan WP.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn Stanisława i Anny[1]. Absolwent liceum im. Stefana Batorego w Warszawie (rocznik 1938). Uczestnik kampanii wrześniowej, trafił do niewoli niemieckiej, skąd zbiegł. Na przełomie 1939/40 wstąpił do ZWZ[6]. Współzałożyciel miesięcznika „Droga” wydawanego od 1943 podczas okupacji hitlerowskiej. W tym czasie przyjaźnił się z poetą Krzysztofem Kamilem Baczyńskim. Był oficerem kontrwywiadu Armii Krajowej, zastępcą szefa Referatu Politycznego Kontrwywiadu Komendy Głównej Armii Krajowej (kryptonim „Sonda”). Walczył w powstaniu warszawskim. We wrześniu 1944 opuścił szeregi AK i przeszedł do PAL, gdzie został zastępcą szefa II Oddziału KG PAL ds. kontrwywiadu. Po kapitulacji powstania udał się do oflagu II-D Gross Born (nr jeniecki 101669) w celu organizacji Komitetu Demokratycznego Obozu[7].
Po wyzwoleniu obozu wstąpił do wojska i został oficerem politycznym oraz korespondentem wojennym w Głównym Zarządzie Polityczno-Wychowawczym Wojska Polskiego. W 1945 przekazał archiwum kontrwywiadu AK w ręce UB, ujawniając wszystkich znanych sobie pracowników II Oddziału AK[8]. W 1946 pracował w Polskiej Misji Wojskowej w Rzymie, w 1947 przeniesiony do centrali Oddziału II Sztabu Generalnego (wywiad). W 1947 zdemobilizowany, rozpoczął pracę jako wicekonsul w Rzymie, gdzie z ramienia Departamentu VII MBP zajmował się rozpracowaniem środowisk wywiadowczych 2. Korpusu Polskiego[6]. Po dekonspiracji przeniesiony do Paryża na stanowisko wicekonsula i attaché ds. społecznych. W 1949 aresztowany przez UB, osadzony w więzieniu mokotowskim w Warszawie, gdzie został zwerbowany przez bezpiekę w więzieniu mokotowskim jako agent celny TW „Natan”. W więziennej celi rozpracowywał m.in.: księdza jezuitę Tomasza Rostworowskiego, wolnomularza Roberta Waltera; przedwojennego oficera i współpracownika wywiadu amerykańskiego kpt Jerzego Lewszeckiego; dowódcę WiN Antoniego Hedę czy oficera AK Tomasza Zana[9][10]. Garztecki został ostatecznie zwolniony w 1954[11]. Po uwolnieniu (z przerwą na okres od 1955–1957) był konfidentem służb specjalnych PRL (od 1957 Służby Bezpieczeństwa PRL jako TW „Maksym”)[12]. Współzałożyciel Klubu Krzywego Koła. Od 1957 pracował w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, później zajmował się fotografią, publicystyką i tłumaczeniami. Był członkiem ZPAF-u[13] oraz Fotoklubu Rzeczypospolitej Polskiej[14]. Od 1976 uczestniczył w kombinacji operacyjnej SB polegającej na powołaniu fikcyjnej organizacji opozycyjnej o charakterze socjalistycznym używającej różnych nazw (Polscy Socjaliści – ogłoszono jej powstanie w 1979, Polska Partia Socjal-Demokratyczna). Celem operacji było najprawdopodobniej przejęcie kontroli nad żywiołowo powstającymi grupkami odwołującymi się do tradycji polskiego socjalizmu niepodległościowego. Zamiar ten nie udał się m.in. wobec podejrzeń odnośnie do Garzteckiego, jakie żywił Jan Józef Lipski, jeden z liderów środowiska opozycyjnych socjalistów w PRL. Niemniej grupa istniała aż do końca PRL[15].
W czasie stanu wojennego internowany, najprawdopodobniej w celu uwiarygodnienia jego osoby.
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]Jego pierwszą żoną była Ewa Urszula Wilczur-Garztecka, współpracowniczka służb specjalnych PRL (ps. „Monika”, „Tkanina”)[12], syn Marek Garztecki został dyplomatą i publicystą. Z drugą żoną, aktorką Haliną Jabłonowską, miał córkę Izę Garztecką-Kwiatkowską[16].
Pochowany na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie (kolumbarium CI-4-18)[17].
Odznaczenia i nagrody
[edytuj | edytuj kod]Wybrane publikacje
[edytuj | edytuj kod]- Fotografia rodzinna (1977)
- Koralowce
- Armia Krajowa za i przeciw (2006)
Tłumaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Neil Gaiman i Terry Pratchett – Dobry omen
- Allan Folsom – Pojutrze
- Robert Ludlum – Manuskrypt Chancellora
- Ken Follett – Skandal z Modiglianim
- Graham Masterton – Zaklęci
- Sven Hassel – Gestapo, Monte Cassino, Legion potępieńców, Generał SS, Towarzysze broni, Widziałem, jak umierają
- Alistair MacLean, Alastair MacNeill – Łamacz kodów
- David Bret "Edith Piaf"
- Jack Higgins – Czas zemsty, Gra dla bohaterów, Klucze do piekieł, Oko cyklonu
- Herman Wouk – Wichry wojny
- James P. Hogan – Gwiezdne dziedzictwo
- Mike Resnick – Wyrok na wyrocznię, Prorokini, Wróżbiarka, Wschodzący Eros
- Walter M. Miller – Kantyczka dla Leibowitza
- Karl Edward Wagner – Pierścień z krwawnikiem
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Rejestr spadkowy [online], rejestry-notarialne.pl [dostęp 2022-01-13] .
- ↑ Powstańcze Biogramy - Juliusz Garztecki
- ↑ Dane według: Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego, tom 5. Redaktor naukowy Piotr Rozwadowski. Dom Wydawniczy „Bellona”, Warszawa 2002. ISBN 83-11-09261-3
- ↑ Parafia Ewangelicko-Reformowana w Warszawie: Ogłoszenia 9 kwietnia 2017 r.
- ↑ Biuletyn Informacji Publicznej IPN. [w:] Dane osoby z katalogu funkcjonariuszy aparatu bezpieczeństwa [on-line]. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2017-06-16]. (pol.).
- ↑ a b Bogusław Polak, Komunistyczna agentura przeciwko 2. Korpusowi Polskiemu, Kombatant nr 6/2008
- ↑ IPN BU 01703/45, k. 14-17
- ↑ IPN BU 2264/1433, k. 53
- ↑ Z. Łagosz , Aparat represji wobec Roberta Waltera i jego działalność na kanwie masonerii ezoterycznej rytu Memphis-Misraim, „Hermaion”, nr 4, Warszawa 2015.
- ↑ T. Krok, Studium agenta celnego na przykładzie działań inwigilacyjnych byłego oficera kontrwywiadu AK Juliusza Wilczura-Garzteckiego wobec kpt. Jerzego Lewszeckiego (część I), „Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989”, nr 20/2022.
- ↑ IPN BU 01703/45, k. 21v
- ↑ a b P. Ceranka "Sprawa o kryptonimie Kwadrat" w: "Zeszyty Historyczne" nr 152, 2005.
- ↑ ZPAF - OKRĘG WARSZAWSKI - Aktualni członkowie Okręgu Warszawskiego ZPAF [online], 29 czerwca 2012 [dostęp 2018-11-10] [zarchiwizowane z adresu 2012-06-29] .
- ↑ Członkowie - spis wg nr legitymacji. Strona oficjalna FOTOKLUBU RP [online], web.archive.org, 8 lutego 2018 [dostęp 2018-12-23] [zarchiwizowane z adresu 2018-02-08] .
- ↑ Szczepański Tomasz , Antykomunistyczni socjaliści w PRL 1976-1989, „Gazeta Polska”, (6 I 2010)., 6 stycznia 2010 .
- ↑ Iza Garztecka-Kwiatkowska, Warszawa, 18.02.2015 - nekrolog [online], nekrologi.wyborcza.pl, 18 lutego 2015 [dostęp 2022-01-13] .
- ↑ śp. Juliusz Witold Wilczur-Garztecki
- ↑ Wyróżnieni medalami przez Kapitułę Fotoklubu RP - lista. Strona oficjalna FOTOKLUBU RP [online], fotoklubrp.org [dostęp 2019-04-17] .
- ↑ Komisja Fotografii Krajoznawczej ZG PTTK [online], web.archive.org, 15 marca 2018 [dostęp 2020-04-22] [zarchiwizowane z adresu 2018-03-15] .
- Członkowie Fotoklubu Rzeczypospolitej Polskiej
- Członkowie Związku Polskich Artystów Fotografików
- Funkcjonariusze Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego
- Internowani w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1981–1982
- Jeńcy Oflagu II D Gross-Born
- Laureaci Nagrody Honorowej im. Fryderyka Kremsera
- Ludzie urodzeni w Warszawie
- Ludzie związani z Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie
- Ludzie związani z Halinowem
- Ludzie związani z polską prasą podziemną 1939–1945
- Odznaczeni Złotym Medalem „Zasłużony dla Fotografii Polskiej”
- Oficerowie Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego
- Pochowani na cmentarzu ewangelicko-reformowanym w Warszawie
- Polscy pisarze współcześni
- Polscy tłumacze literatury angielskojęzycznej
- Przedstawiciele dyplomatyczni Polski Ludowej we Francji
- Tajni współpracownicy Służby Bezpieczeństwa PRL
- Urzędnicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych (Polska Ludowa)
- Żołnierze Armii Krajowej
- Urodzeni w 1920
- Zmarli w 2017