Kosów (Białoruś)

Kosów
Косава
	; Pałac Pusłowskich w Kosowie
	Herb
Państwo	Białoruś
Obwód	brzeski
Rejon	iwacewicki
Populacja (2010); • liczba ludności	; 2000
Nr kierunkowy	1645
Kod pocztowy	225262
Tablice rejestracyjne	1
	Położenie na mapie obwodu brzeskiego Kosów
	Położenie na mapie Białorusi Kosów
	52°45′N 25°09′E/52,750000 25,150000
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kosów (biał. Косава, Kosawa; ros. Коссово, Kossowo; hist. Kosów Poleski) – miasto na Białorusi, w obwodzie brzeskim, w rejonie iwacewickim, 15 km od Iwacewicz, ok. 2 tys. mieszkańców (2010).

Przynależność

Miejscowość po raz pierwszy występuje w dokumentach około 1492. Miasto magnackie położone było w końcu XVIII wieku w powiecie słonimskim województwa nowogródzkiego^[2]. Od III rozbioru Polski (1795) w składzie Rosji. W okresie II Rzeczypospolitej siedziba starostwa powiatowego i powiatu kosowskiego w województwie poleskim. Od 1945 w granicach Białoruskiej SRR. Od 1991 miejscowość należy do niepodległej Białorusi, rejonu iwacewickiego obwodu brzeskiego.

Demografia

Historia

W X–XI w. był tu gród otoczony wałem. Dobra kosowskie od XV w. przechodziły przez ręce możnych rodów - Chreptowiczów, Sanguszków, Sapiehów, Flemingów, Czartoryskich. W pierwszej połowie XIX w. były w rękach Pusłowskich, którzy na przełomie XIX i XX w. sprzedali dobra Rosjanom. Po I wojnie światowej majątek rozparcelowano.

W roku 1838 polski przemysłowiec, hrabia Wandalin Pusłowski wybudował w miejscowości pałac, przejęty po powstaniu styczniowym w ramach represji przez rosyjskich magnatów. W czasie I wojny światowej Kosów został częściowo zniszczony. Za II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Kosów.

Po agresji ZSRR na Polskę w dniu 17 września 1939 miejscowa ludność została poddana represjom a niektóre obiekty zabytkowe uszkodzone – obecnie IPN prowadzi śledztwo w sprawie zamordowania w dniach 17–20 września 25 Polaków nieopodal Kosowa.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w październiku 1941 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1500 osób. W lipcu 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowano^[3].

Zabytki

Pałac Pusłowskich – zbudowany w 1838 r. przez Wandalina, neogotycki o imponującej fasadzie (120 m) usytuowany na wzgórzu o spłaszczonym wierzchołku. W okresie międzywojennym był siedzibą starostwa kosowskiego. W 1942 r. spalony przez partyzantów radzieckich i doszczętnie zdewastowany, a rozległy otaczający go park wycięty (teraz rośnie bór sosnowy). Od 2007 r. trwa rozległy remont i rewaloryzacja pałacu. Aktualnie (2020 r.) można już go zwiedzać.
Cerkiew prawosławna pw. św. Antoniego Wielkiego z 1868 r. (w miejscu poprzedniej z 1597 r.), parafialna^[4].
Kościół katolicki pod wezwaniem Przenajświętszej Trójcy, wybudowany w stylu neoromańskim w 1878 – w znajdującym się na jego miejscu kościółku został w 1746 ochrzczony Tadeusz Kościuszko, urodzony w odległej o pół kilometra od Kosowa Mereczowszczyźnie.

Ludzie związani z Kosowem

Leopold Bieńkowski – polski działacz społeczny,
Bohdan Drozdowski – polski poeta, prozaik, publicysta, tłumacz, autor sztuk scenicznych,
Eugeniusz Iwaniec – historyk i rusycysta, nauczyciel akademicki Uniwersytetu Łódzkiego, badacz dziejów starowierców
Tadeusz Kościuszko – generał, polski bohater narodowy, Najwyższy Naczelnik Siły Zbrojnej Narodowej w insurekcji 1794,
Wandalin Pusłowski – polski hrabia, inicjator budowy tutejszego pałacu.
Antoni Kamiński – pułkownik Wojska Polskiego, osadnik wojskowy w Kosowie Poleskim
Jan Roszkowski – polski polityk, samorządowiec

Zobacz też

Mereszowszczyzna

Przypisy

↑ Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.).
↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 108.
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1216 .
↑ Брэсцкая Вобласць | Івацэвіцкі Раён | Косава | Антоніеўская царква. hram.by. [dostęp 2020-10-07]. (biał.).

Linki zewnętrzne

Kossów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 473 .

Galeria

Ulica Fabryczna w dwudziestoleciu międzywojennym
Dworek Sapiehów w 1930 (nie istnieje)
Kościół rzymskokatolicki Świętej Trójcy
Cerkiew prawosławna św. Antoniego Wielkiego
Zrekonstruowany dwór, w którym urodził się Tadeusz Kościuszko
Zbiorowa mogiła ponad 3 tysiący Żydów z kosowskiego getta zamordowanych w Mereczowszczyźnie w 1942 r.
Pomnik w uroczysku Jałowasta upamiętniający 200 Żydów z Kosowa zamordowanych w 1942 r.
Kaplica na cmentarzu katolickim
Mogiła powstańców styczniowych na cmentarzu katolickim
Szkoła wybudowana w 1958 r. na miejscu jednego z cmentarzy żydowskich przy ulicy 3 lutego

[1] Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года. belstat.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)]. (ros.).

[2] Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 108.

[3] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1216 .

[4] Брэсцкая Вобласць | Івацэвіцкі Раён | Косава | Антоніеўская царква. hram.by. [dostęp 2020-10-07]. (biał.).

[1]

[2]

[3]

[4]

Miasta	Iwacewicze Kosów
osiedle typu miejskiego	Telechany
Sielsowiety	Byteń Dobromyśl Domanowo Jaglewicze Kwasiewicze Lubiszczyce Milejki Obrowo Omelna Podstarzynie Rzeczki Stajki Święta Wola Telechany Wólka Żytlin

Przynależność wojewódzka	gubernia słonimska (1795–96) gubernia litewska (1797–1801) gubernia grodzieńska (1801–1915) okręg brzeski pod ZCZW (1919–20) i TZTPiE (1920) okręg nowogródzki (1920–21) woj. nowogródzkie (1921–39)
Miasta (1919–39)	Dereczyn (do 1926) Kosów Poleski (do 1920 →) Różana (do 1920 →) Słonim Zdzięcioł (do 1926 →)
Gminy wiejskie (1919–39)	Borki-Hiczyce (do 1920 →) Byteń Czemery Dereczyn Derewna Dobromyśl (do 1926 →) Dworzec (do 1926 →) Dziewiątkowicze (od 1926) Kosów (do 1920 →) Kostrowicze Kozłowszczyzna Kuryłowicze Łuszniewo (do 1921) Maryjska (do 1926) Miżewicze Mołczadź (1921–26 →) Pacowszczyzna (do 1926) Piaski (do 1920 →) Rohotna Różana (do 1920 →) Stara Wieś Szydłowicze Zdzięcioł (do 1926 →) Żyrowice

Przynależność wojewódzka	okręg brzeski pod TZTPiE (1920) okręg poleski (1920–21) woj. poleskie (1921–35)
Miasta (→)	Kosów Poleski (←) Różana (←)
Gminy wiejskie (→)	Borki-Hiczyce (← do 1931) Iwacewicze (od 1931) Kosów (←) Piaski (←) Różana (←) Święta Wola (←) Telechany (←)

Przynależność wojewódzka	woj. poleskie (1935–39)
Miasta (← 1935–39)	Kosów Poleski Różana
Gminy wiejskie (← 1935–39)	Iwacewicze Kosów Piaski Różana Święta Wola Telechany