Kościół i klasztor Brygidek w Warszawie

Kościół i klasztor Brygidek
w Warszawie

Kościół Brygidek i Arsenał na obrazie Canalleta z 1778 roku
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Kościół	rzymskokatolicki
Właściciel	brygidki
Typ zakonu	żeński
Obiekty sakralne
Kościół	Świętej Trójcy
Data zamknięcia	1807
Data zburzenia	1892
Położenie na mapie Warszawy Kościół i klasztor Brygidek w Warszawie
Położenie na mapie Polski Kościół i klasztor Brygidek w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Kościół i klasztor Brygidek w Warszawie
52°14′45″N 21°00′09″E

Kościół i klasztor Brygidek w Warszawie – klasztor Brygidek i kościół Świętej Trójcy, które znajdowały się w Warszawie na Muranowie, u zbiegu ulic Długiej i Nalewki przy wylocie ul. Bielańskiej, w jurydyce Nowolipie. Rozebrany w 1892 roku.

Historia

Przebudowane na koszary budynki klasztorne na obrazie Marcina Zaleskiego, przedstawiającym zdobycie arsenału w 1830 roku

Zakon Brygidek został sprowadzony do Warszawy w 1615 przez Krzysztofa Lipskiego, kasztelana rawskiego, choć już od XV wieku działał ten zakon w Lublinie.

Józef Łukaszewicz taką zamieszcza wzmiankę o kościele i klasztorze (fragmenty, pisownia oryginalna):

Zakonnice te przeniosły się samowolnie, bez pozwolenia i wiadomości duchownej władzy za panowania Zygmunta III, ze wsi Lipie do Warszawy i usadowiły się około kościółka ś. Trójcy. W aktach biskupa poznańskiego Łubieńskiego znajduję następujące upoważnienie dane tym zakonnicom mieszkania w Warszawie. "O fundacyi klasztoru warszawskiego Panien zakonu ś. Brygidy i o powinności panny księniej. Acz klasztor ten pospołu z pannami zakonnemi przeniesiony jest z Lipia bez dostatecznego pozwolenie i potwierdzenia władzy biskupiej, a zatem nie ma gruntownej fundacyi tu w Warszawie, więc i dostatecznej wiadomości i pewności nie masz o elekcyi i obraniu porządnem panny księniej klasztoru tego, które za złożeniem biskupiem i przy nim, albo komissarzach jego odprawować się ma według kanonów świetych, a osobliwie koncylium s. trydenckiego. My jednak widząc i upatrując z lepszem to być zakonu świętego, że klasztor ten przeniesionym jest ze wsi Lipia do Warszawy na miejsce bezpieczniejsze i do pomieszkania zakonnego sposobniejsze, idąc za nauką koncylium trydenckiego, które biskupom rozkazuje klasztory panieńskie do miast i na miejsca jako najbezpieczniejsze przenosić, to przeniesienie tego klasztoru z Lipia do Warszawy władzą naszą biskupią tym dekretem wizytacyi naszej potwierdzamy i konfirmujemy, chcąc to przeniesienie mieć mocą wieczną i nieodmienną. A przy tem co się elekcyi panny księniej dotycze, że już konsekracya jej zaszła, za pozwoleniem i kommissyą nieboszczyka sławnej pamięci JWX. Opalińskiego biskupa poznańskiego przodka naszego, i tę elekcyą jej potwierdzamy, tak jednak, żeby nam potem elekya panny księnej przyszłej zostawała nie w podawaniu jakiej osobie ale podług kanonów świętych … W wydatkach tak się ma panna księni sprawować i miarkować, żeby wydatki dochodów nieprzechodziły i posagi, które przychodzić będą nie na potrzeby potoczne wydawane, ale na kupienie majętności jakiej zachowane były”

Początkowo powstała drewniana kaplica, później drewniane zabudowania klasztorne. W latach 1652–1658 powstał nowy murowany kościół, z przerwą w budowie w okresie okupacji Warszawy przez Szwedów w czasie potopu szwedzkiego.

Kościół Świętej Trójcy powstał według projektu architekta królewskiego Giovanniego Battisty Gisleniego i był najprawdopodobniej pierwszym kościołem Warszawy wzniesionym w stylu barokowym. W późniejszym okresie powstały murowane budynki klasztoru wzdłuż ulicy Długiej. Dochody klasztoru pochodziły m.in. z czynszów płaconych przez mieszkańców jurydyki Nowolipie (Nowe Lipie). Klasztor słynął z tego, że często był azylem dla przestępców, którzy za murem klasztornym szukali schronienia. Siostry sprawowały także władzę sądowniczą w jurydyce.

Już w połowie XVIII wieku władza Brygidek była ograniczana i w 1766 Komisja Porządkowa odebrała zakonnicom władzę sądowniczą na rzecz magistratu Starej Warszawy. W 1807 roku kościół i klasztor zajęli żołnierze francuscy, a klasztor uległ kasacie. Ostatnie siostry przeniosły się do klasztoru wizytek i tam zmarły.

Ze względu na bezpośrednią bliskość arsenału budynki poklasztorne zajęło wojsko i przekształciło je w koszary. W okresie Królestwa Kongresowego kompleks klasztorny został przebudowany w stylu klasycystycznym przez Wilhelma Henryka Mintera. W 1892 budynki te zostały ostatecznie rozebrane, a w ich miejscu powstał pasaż Simonsa, zniszczony w czasie Powstania Warszawskiego.

W roku 1947 powstało studium odbudowy ulicy Długiej zakładające odbudowę kompleksu, opracowane przez pracownię urbanistyki zabytkowej Wydziału AZ Biura Odbudowy Stolicy. Nie zostało ono jednak zrealizowane.

Pozostałości z kościoła

Pozostałościami po kościele brygidek są dwie barokowe figury ze szczytu fasady kościoła, pochodzące z warsztatu Stephana Schwanera (czynnego ok. 1682−1692 przy pałacu w Wilanowie), widoczne na obrazie Canaletta „Kościół Brygidek i Arsenał”, zachowane do dziś w Raszynie: Bóg Ojciec na grobli Stawów Raszyńskich i Matka Boska Niepokalanie Poczęta - Immaculata na mogile żołnierskiej i reducie raszyńskiej u zbiegu al. Krakowskiej i ul. Sportowej.

Galeria

• 
  Barokowa figura Boga Ojca w Falentach
• 
  Matka Boska Niepokalanie Poczęta - Immaculata w Raszynie

Zobacz też

• cmentarz brygidek w Warszawie

Bibliografia

• Jerzy S. Majewski. Barok, posty, rządy i sądy w dawnej Warszawie. „Gazeta Stołeczna”, 2009-04-10. brak numeru strony
• Andrzej Zygmunt Rola-Stężycki: Sekrety zakonnych peregrynacji. Instytut Genealogii. [dostęp 2010-11-18].