Mleczaj liliowy
_Fr_73825_crop.jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
mleczaj liliowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Lactarius lilacinus Fr. Epicr. syst. mycol.: 348 (1838) [1836-1838] | |
| Zasięg | |
 Zasięg w Europie | |
_Fr_86963.jpg)
Mleczaj liliowy, mleczaj fioletowy (Lactarius lilacinus Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gołąbkowatych (Russulaceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Lactarius, Russulaceae, Russulales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy opisał go w 1838 r. Elias Fries i nadana przez niego nazwa naukowa jest aktualna[1]. Ma 9 synonimów. Niektóre z nich:
- Lactarius lilacinus subsp. eulilacinus Singer 1942
- Lactarius lilacinus subsp. mitificus (Britzelm.) Singer 1942
- Lactarius lilacinus var. minor Killerm. 1933
- Lactarius lilacinus var. mitificus (Britzelm.) Killerm. 1933[2].
Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. nadali mu polską nazwę mleczaj fioletowy, W. Wojewoda w 2003 r. zarekomendował nazwę mleczaj liliowy[3]
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Średnica 3–8, rzadko do 10 cm, początkowo niemal płaski, potem z zagłębieniem na środku. Powierzchnia sucha, matowa, delikatnie filcowata, lub kosmkowato-łuseczkowata. Kosmki przylegające. Zwykle jest jednobarwna, ametystowoliliowa, mięsistoliliowa lub srebrzysto-szaro-liliowa, czasami z jedną, ciemniejszą, koncentryczną pręgą, z wiekiem jaśniejąca i u starszych okazów różowoszara. Brzeg przez długi czas słabo podwinięty[4].
Z międzyblaszkami, przyrośnięte lub nieco zbiegające, rzadkie, czasami przy trzonie rozwidlające się, wąskie, początkowo brudno-cielisto-żółtawe, potem jasnoochrowe z pomarańczowym odcieniem[4].
O wysokości 4–7 cm i grubości 0,4–0,8 cm, walcowaty, kruchy, początkowo pełny, w stanie dojrzałym pusty. Powierzchnia ochroworóżowawa z liliowym lub pomarańczowobrązowym odcieniem, w górnej części ziarenkowato-kosmkowata i jasnoochrowa[4].
Cienki, w kapeluszu o barwie od białawej bladoliliowej, w trzonie brudnoochrowy, w smaku początkowo łagodny, ale po dłuższym czasie piekący. Mleczko wydziela się słabo, jest wodnistobiałe, a zasychając tworzy szarozielonkawe grudki. Ma słaby zapach, w eksykatach podobny do zapachu cykorii[4].
W zależności od wieku owocników o barwie od białawej do kremowej[4].
- Cechy mikroskopowe
Zarodniki 7,5–8,5 × 6–7 µm, o kształcie od elipsoidalnego do kulistego, pokryte drobnymi brodawkami i cienki, łączącymi je listewkami tworzącymi na powierzchni delikatną siateczkę. Podstawki 40–50 × 8–10 µm. Cystydy rzadkie, przy czym cheilocystydy liczniejsze od pleurocystyd, wrzecionowate, 30–50 × 5–7 µm[4].
- Gatunki podobne
Bywa mylony z mleczajem łuseczkowatym (Lactarius spinosulus), który rośnie w sąsiedztwie olsz, ale także brzóz i świerków. Odróżnia się ornamentacją zarodników; ma znacznie grubsze i bardziej równoległe listewki łączące brodawki[4]. Odróżnia się także barwą; w stanie suchym ma kapelusz fioletowokarminoworóżowy, w stanie wilgotnym jest ciemniejszy, ponadto ma powierzchnię bardziej łuseczkowatą[5].
Występowanie i siedlisko[edytuj | edytuj kod]
Najwięcej stanowisk podano w Europie i jest tu szeroko rozprzestrzeniony, Poza Europą podano tylko pojedyncze stanowiska w Ameryce Północnej, Afryce i Azji[6]. W Polsce w 2003 r. W. Wojewoda przytoczył ponad 20 stanowisk[3], w późniejszych latach podano następne[7]. Najbardziej aktualne stanowiska podaje internetowy atlas grzybów[8]. Na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski ma status gatunku rzadkiego – potencjalnie zagrożonego z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[9].
Naziemny grzyb mykoryzowy. Występuje w lasach[3], głównie pod olszami, zwłaszcza olszą szarą[3], przeważnie w sąsiedztwie ich pni i pniaków, szczególnie na wilgotnych miejscach. Często występuje małymi kępkami lub w dużych grupach[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2023-04-10] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2023-04-10] (ang.).
- ↑ a b c d Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c d e f g h Alina Skirgiełło, Mleczaj (''Lactarius''). Grzyby (''Mycota''), tom 25. Podstawczaki (''Basidiomycetes''), gołąbkowce (''Russulales''), gołąbkowate (''Russulaceae''), mleczaj (''Lactarius''), Kraków: PWN, 1998, ISBN 83-85444-65-3.
- ↑ Pavol Škubla, Wielki atlas grzybów, Poznań: Elipsa, 2007, ISBN 978-83-245-9550-1.
- ↑ Występowanie Lactarius lilacinus na świecie (mapa) [online], gbif.org [dostęp 2023-04-10] (ang.).
- ↑ Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2023-03-20].
- ↑ Aktualne stanowiska Lactarius lilacinus nw Polsce [online], grzyby.pl [dostęp 2023-04-10] (ang.).
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.