Leniwiec trójpalczasty
| ||
| Bradypus tridactylus[1] | ||
| Linnaeus, 1758[2] | ||
| ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
|---|---|---|
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | strunowce | |
| Podtyp | kręgowce | |
| Gromada | ssaki | |
| Podgromada | żyworodne | |
| Infragromada | łożyskowce | |
| Rząd | włochacze | |
| Podrząd | liściożery | |
| Rodzina | leniwcowate | |
| Rodzaj | leniwiec | |
| Gatunek | leniwiec trójpalczasty | |
| Synonimy | ||
| ||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[11] | ||
 | ||
| Zasięg występowania | ||
| ||
Leniwiec trójpalczasty[12][13] (Bradypus tridactylus) – gatunek ssaka z rodziny leniwcowatych (Bradypodidae). Prowadzi życie nadrzewne, nocne, w lasach Ameryki Południowej, gdzie nazywany jest „ai”.
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Leniwiec trójpalczasty występuje w północnych obszarach Ameryki Południowej, od wschodniej Wenezueli (na wschód i południe od rzeki Orinoko), na wsch przez Gujanę do północnej Brazylii (na zachód do Delty Amazonki ograniczony na południu przez Amazonkę)[14].
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy naukowo opisał w 1758 szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Bradypus tridactylus[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Linnaeus wskazał „drzewa w Ameryce Południowej” (łac. Habitat in Americæ meridionals arboribus)[2], ograniczone przez Thomasa do Surinamu[15].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten takson za gatunek monotypowy[14].
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Bradypus: gr. βραδυπους bradypous „o powolnym kroku, powolny”, od βραδυς bradus „powolny, niemrawy”; πους pous, ποδος podos „stopa”[16].
- tridactylus: gr. τριδακτυλος tridaktulos „trójpalczasty”, od τρι- tri- „trój-”, od τρεις treis, τρια tria „trzy”; δακτυλος daktulos „palec”[17].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Wymiary[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 450–755 mm, długość ogona 22–110 mm, długość ucha 5–21 mm, długość tylnej stopy 40–120 mm; masa ciała 3,4–6,5 kg[18].
Sierść[edytuj | edytuj kod]
Sierść składa się z krótkich wełnistych i długich, szczeciniastych włosów. Kolor zwierzęcia szary, po bokach brązowawy; między łopatkami występuje jaśniejsza plama (speculum) z ciemnym deseniem pośrodku. Na tym obszarze znajduje się gruczoł wydzielniczy, który ma prawdopodobnie duże znaczenie w czasie kopulacji. Włosy rosną w kierunku od brzucha do grzbietu, co niewątpliwie ma związek z "wiszącym" trybem życia i klimatem, w którym żyją leniwce trójpalczaste. W zmodyfikowanych włosach rozwijają się bakterie i glony; te ostatnie nadają zielonkawą barwę sierści. U leniwców hodowanych w ogrodach zoologicznych glony zanikają.
Kończyny[edytuj | edytuj kod]
Kończyny tylne krótsze, przednie, znacznie dłuższe, z trzema palcami, co odróżnia go od leniuchowców. Palce połączone ściśle ze sobą i pokryte wspólną skórą, co uniemożliwia niezależne ruchy; poza tę wspólną osłonę ze skóry wystają jedynie ostatnie człony palców, zaopatrzone w trzy długie i mocne pazury (ok. 6 cm długości), sierpowato zagięte do dłoni i stóp (pokrytych włosem), którymi utrzymuje się na gałęziach w pozycji "do góry nogami".
Uzębienie[edytuj | edytuj kod]
Leniwiec ma 18 stale rosnących zębów: 10 w szczęce i 8 w żuchwie. Zęby mają budowę prymitywną, nie pozwalającą wyróżnić trzonowców i przedtrzonowców, siekacze i kły nie występują. Leniwiec trójpalczasty ma słaby słuch. Potrafi obrócić głowę o 180° w lewo i w prawo, co zawdzięcza obecności 9 kręgów szyjnych.
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Leniwiec trójpalczasty trawi bardzo powoli. W celu defekacji schodzi na ziemię - tylko raz na tydzień. Latryny leniwców stanowią ślad ułatwiający ich zaobserwowanie, które normalnie jest bardzo trudne. Samiec i samica mają gruczoły, którymi znaczą drzewa. Umieszczone są one koło odbytu, koło nosa i na grzbiecie (w obrębie speculum). Leniwiec trójpalczasty oddycha zaledwie 6-8 razy na minutę, czyli rzadziej niż którykolwiek z pozostałych przedstawicieli szczerbaków (mrówkojady i pancerniki). Wynika to ze stosunkowo niskiej temperatury ciała leniwca (ok. 32 °C). Po ziemi porusza się niedołężnie z szybkością do 7 m na minutę, jednakże na drzewo wysokości 16 metrów może się wdrapać w przeciągu 8-10 minut. Jest dobrym pływakiem, co ma niewątpliwie duże znaczenie przy okresowych wylewach wielkich południowoamerykańskich rzek[potrzebny przypis].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bradypus tridactylus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 34. (łac.)
- ↑ R.P. Lesson: Manuel de mammalogie, ou Histoire naturelle des mammifères. Paris: Roret, 1827, s. 306. (fr.)
- ↑ J.G. Wagler. Mittheilungen über die Gattungen der Sippe Bradypus. „Isis von Oken”. 24, s. 605, 1831 (niem.).
- ↑ R.P. Lesson: Species des mammifères bimanes et quadrumanes; suivi d’un mémoire sur les Oryctéropes. Paris: J.B. Baillière, 1840, s. 268. (fr.)
- ↑ H.M.D. de Blainville: Ostéographie, ou, Description iconographique comparée du squelette et du système dentaire des Mammifères récents et fossiles: pour servir de base à la zoologie et à la géologie. Cz. 4. Paris: J.B. Baillière et fils, 1839–1864, s. fig. 3, 4, 6. (fr.)
- ↑ W.P.E.S. Rüppell. Säugethiere aus der Ordnung der Nager, beobaclitet im nordöstlichen Africa. „Museum Senckenbergianum: Abhandlungen aus dem Gebiete der beschreibenden Naturgeschicht”. 3 (2), s. 138, 1845 (niem.).
- ↑ Gray 1849 ↓, s. 71.
- ↑ Gray 1849 ↓, s. 72.
- ↑ a b J.E. Gray: Catalogue of carnivorous, pachydermatous, and edentate Mammalia in the British museum. London: The Trustees, 1869, s. 365. (ang.)
- ↑ A. Chiarello & N. Moraes-Barros 2014, Bradypus tridactylus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-1 [dostęp 2021-07-11] (ang.).
- ↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.)
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 166, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 25. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.)
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Bradypus tridactylus. W: Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-07-11].
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 145, 1904 (ang.).
- ↑ J.A. Jobling: Key to Scientific Names in Ornithology (ang.). W: Birds of the World [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2021-07-11].
- ↑ J. Pauli: Family Bradypodidae (Three-toed Sloths). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 131. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- J.E. Gray. On the genus Bradypus of Linnaeus. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 17, s. 65–73, 1849 (ang.).
- Świat zwierząt, tłum. Iwona Piotrowska. Martel, 2008. ISBN 978-83-61150-70-1.
- K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 166, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.