Ludwik Lawiński

Ludwik Lawiński

Ludwik Lawiński (ok. 1925)
Imię i nazwisko	Ludwik Latajner
Data i miejsce urodzenia	19 czerwca 1887 Lwów
Data i miejsce śmierci	15 września 1971 Londyn
Zawód	aktor
Współmałżonek	Aniela z Handzlików
Lata aktywności	1909–1968
Odznaczenia

Ludwik Lawiński, właściwie Ludwik Latajner, ps. „Kiwdul Talajner” (ur. 19 czerwca 1887 we Lwowie, zm. 15 września 1971 w Londynie) – polski aktor, recytator, reżyser, komik, autor tekstów, piosenkarz, monologista.

Życiorys

Był synem Emila Latajnera, dentysty, i Anny z Lewinów, mężem Anieli z Handzlików (ślub 16 stycznia 1916), z którą miał dwóch synów.

Po skończeniu gimnazjum studiował prawo w Akademii Lwowskiej, był również słuchaczem akademii handlowej w Wiedniu. Lekcje aktorstwa pobierał u Romana Żelazowskiego we Lwowie.

W 1911 był współzałożycielem lwowskiego kabaretu literackiego „Złoty Ul”, z którym wyjechał na występy do Krakowa. Zadebiutował w 1911 w Teatrze Miejskim we Lwowie w przedstawieniu Grube ryby jako Pagatowicz. W 1913 wyjechał do Warszawy i występował w teatrach „Warszawskie Miniatury” i „Dynasy”, natomiast od czerwca 1914 grał w łódzkim teatrze „Bi-Ba-Bo”, po czym wrócił do Lwowa, gdzie do końca sezonu 1918/1919 występował w Teatrze Miejskim. Grał tam głównie w zespole operetki, lecz także występował w rolach dramatycznych (Otello, Tresowane dusze, Karykatury). W latach 1915–1917 sporadycznie brał udział w przedstawieniach marionetkarzy. W sezonie 1917–1918 z zespołem aktorów lwowskich występował m.in. w Stryju, Przemyślu, Samborze, Drohobyczu, Borysławiu i Rzeszowie.

Kariera w Warszawie

W 1919 występował w warszawskim teatrze „Miraż” prezentując monologi. W 1919-21 grał i reżyserował w Teatrze Nowości w Krakowie. W sezonie 1921/22 został zaangażowany do warszawskiego Teatru Nowości. W latach dwudziestych stał się jednym z najpo­pularniejszych aktorów rewiowych i kabaretowych Warszawy. Pisał monologi, teksty, był akto­rem i reżyserem warszawskich teatrzyków rewiowych i kabaretowych: Teatru Nowości (do 1923, a okreso­wo także członkiem komitetu artystyczno-administracyjnego tego teatru), „Qui Pro Quo” (1922-25, 1928-32), „Stańczyka” (1922-23), „Perskiego Oka” (1925-27), „Teatru Niewiarowskiej” (1926), „Hollywoodu” (1929), „Bandy” (1931-32), „Feminy”, „Rex” (1933), „Wielkiej Rewii” (1934-35, gdzie 24 marca 1935 obchodził jubileusz dwudziestopięciolecia pracy artystycznej), w restauracji Polonia (1934), „Cyruliku Warszawskim” (1935-39),"Hollywoodu” (1936), „Teatru 13 Rzędów” (sez. 1936/37), restauracji Ziemiańska (1936), teatru „Figaro” (1939).

Często wyjeżdżał na gościnne występy, m.in. do Przemyśla (1924), Stanisławo­wa (1924, 1939), Radomia (1924, 1932), Krakowa (1925), Kalisza (1926), Lwowa (1928, 1929), Cieszyna (1931), Kielc (1932, 1938, 1939), Płocka (1938), Zakopanego (1938). Występował też w filmach. 20 października 1925 wraz z S. Nawrotem i W. Jastrzębcem otworzył szkołę dla artystów operetki i estrady koncesjonowanej przez Departament Sztuki Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

II wojna światowa i czasy po wojnie

W 1940 należał do lwowskiego Teatru Miniatur, z którym pod kierownictwem Konrada Toma odbył tournée po wielu miastach ZSRR. Jesienią 1941 zaczął grać w zespołach teatralnych przy Armii Polskiej w ZSRR, później występował w zespołach działających przy 2 Korpusie Polskim na Bliskim Wschodzie i w Egipcie, a następnie we Włoszech.

W 1946 zamieszkał w Londynie, gdzie spotkał się ponownie z żoną, podczas II wojny światowej przez dwa lata więzioną na Pawiaku, oraz dwoma synami, uczestnikami powstania warszawskiego w 1944. Był związany z tamtejszymi scenami polskimi: najpierw z „Orłem Białym”, potem z „Ogniskiem”. Grał i występował na koncertach organizowanych przez Związek Artystów Scen Polskich, w polskich klubach śpiewał polskie piosenki, a w angielskich filmach grał cudzoziemców. W 1965 otrzymał tytuł zasłużonego (honorowego) członka ZASP-u.

W styczniu 1966 Ludwik i Aniela Lawińscy obchodzili na emigracji w Wielkiej Brytanii złote gody małżeńskie. W Londynie w 1969 odbył się jego jubileusz 60–lecia pracy artystycznej.

Zmarł 15 września 1971 w Londynie.

Działalność reżyserska i dziennikarska

Był również reżyserem przedstawień operetkowych (Kuzynki z Honolulu, Krysia leśniczanka, Księżniczka czardasza, Królowa tanga, Gwiazda filmu (z własną scenografią i choreogra­fią). Jeszcze w latach dwudziestych, w krakowskiej prasie („Ilustrowany Przegląd Teatralny”) umie­szczał swoje artykuły dotyczące teatrów muzycznych. Po wojnie pisał artykuły na tematy teatralne umieszczając je w polonijnej prasie w Anglii, Ameryce, Francji. Był autorem wspomnień teatralnych Kupiłem (Londyn 1958; fragmenty drukowane w „Szpilkach” 1984) oraz „Aczkolwiek” (Londyn 1962). Dokonał wielu nagrań m.in. scenek kabaretowych, skeczów i komicznych piosenek dla wytwórni Beka, Parlophone, Odeon, Syrena Rekord.

Filmografia

• 1927 – Uśmiech losu
• 1927 – Ziemia obiecana – bankier Grynszpana
• 1928 – Romans panny Opolskiej
• 1929 – Człowiek o błękitnej duszy – krawiec
• 1932 – Sto metrów miłości – Rybkes
• 1933 – Każdemu wolno kochać – dyrektor teatru „Wesoły sandacz"
• 1934 – Kocha, lubi, szanuje – właściciel sklepu
• 1935 – ABC miłości – dyrektor „Kosmos-Filmu"
• 1935 – Antek policmajster – fryzjer
• 1935 – Nie miała baba kłopotu – kupiec
• 1946 – Wielka droga
• 1955 – Colditz Story, The – Franz Josef

Spektakle teatralne (wybór)

• 1911 – Grube ryby, Teatr Miejski we Lwowie
• 1921 – Biały mazur, Teatr Nowości
• 1923 – Warto zobaczyć, Qui Pro Quo
• 1924 – Król Ćwiek, Qui Pro Quo
• 1925 – Przegląd szlagierów, Qui Pro Quo
• 1928 – Czy pani Marta jest grzechu warta, Qui Pro Quo
• 1928 – Jubileusz Qui Pro Quo, Qui Pro Quo
• 1930 – Maj za pasem, Qui Pro Quo
• 1931 – Ta Banda pięknie gra, Kabaret Banda
• 1933 – Moja siostra i ja, Kabaret Banda
• 1933 – Zjazd gwiazd, „Teatr Rex"
• 1934 – 101 pociech, „Wielka Operetka"
• 1934 – Lawiński à la carte, Restauracja Polonia
• 1934 – Tańce, hulanki, swawole, „Wielka Rewia"
• 1935 – Frontem do radości, „Cyrulik Warszawski"
• 1935 – Mira i satyra, „Teatr 13 rzędów"
• 1936 – występy w restauracji Ziemiańska
• 1937 – Jaś u raju bram, „Cyrulik Warszawski"
• 1937 – Co wolno wojewodzie, „Teatr 13 rzędów"
• 1938 – Jubileusz, „Cyrulik Warszawski"

Dyskografia

• 1924 – Jerzy Boroński i Ludwik Lawiński artyści Teatrów Warszawskich Syrena Rekord (SR 479a–481a) (dialogi komiczne)
• 1924 – Ludwik Lawiński artysta Teatrów Warszawskich Syrena Rekord (SR 482a–483a) (monologi komiczne)
• 1927 – Marian Domosławski i Ludwik Lawiński artyści Scen Warszawskich Syrena Rekord (SE 3234–3235) (scenki komiczne)
• 1930 – Ludwik Lawiński artysta teatru „Qui Pro Quo” śpiew Syrena Rekord (SE 3518–3519, 3521)
• 1930 – Ludwik Lawiński i Konrad Tom artyści teatru „Qui Pro Quo” Syrena Rekord (SE 3527–3530)
• 1930 – Ludwik Lawiński znakomity artysta teatru „Qui Pro Quo” Syrena Rekord (SE 3603)
• 1931 – Ludwik Lawiński i Tadeusz Żelski artyści Teatrów Warszawskich Syrena Rekord (SE 3671–3673)
• 1931 – Ludwik Lawiński artysta Teatrów Warszawskich Syrena Rekord (SE 3673–3675)
• 1933 – Ludwik Lawiński artysta Scen Warszawskich Syrena Rekord (SE 9038–9039)
• 1937 – Ludwik Lawiński artysta Teatrów Warszawskich Syrena Rekord (SE 9923)

Odznaczenia

• Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami
• Złoty Krzyż Zasługi
• Złota odznaka honorowa Koła Lwowian w Londynie (1970)

Bibliografia

• Ludwik Sempoliński: Wielcy artyści małych scen. Warszawa: Czytelnik, 1977.brak strony w książce
• Zbigniew Adrjański: Kalejdoskop estradowy : leksykon polskiej rozrywki 1944-1989 : artyści, twórcy, osobistości. Warszawa: Bellona, 2002. ISBN 83-11-09191-9.brak strony w książce
• Syrena Record : pierwsza polska wytwórnia fonograficzna = Poland's first recording company : 1904-1939. ISBN 83-917189-0-5.brak strony w książce

Linki zewnętrzne

• Ludwik Lawiński w bazie Filmweb
• Polacy na Zachodzie - audycja poświęcona Ludwikowi Lawińskiemu z okazji 45-lecia jego pracy scenicznej
• Ludwik Lawiński w bazie filmpolski.pl
• Ludwik Lawiński w bazie IMDb (ang.)
• Ludwik Lawiński, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). [dostęp 2021-04-09] .
• Ludwik Lawiński na zdjęciach w bibliotece Polona