Związek Artystów Scen Polskich

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
ZASP
Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru, Filmu, Radia i Telewizji
Ilustracja
Dom Artysty Weterana ZASP w Skolimowie
Państwo  Polska
Siedziba Warszawa
Data założenia 1918
Rodzaj stowarzyszenia Stowarzyszenie
Prezes Paweł Królikowski
Nr KRS 0000129716
Data rejestracji 6 września 2002
brak współrzędnych
Strona internetowa

ZASP – Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru, Filmu, Radia i Telewizji – powstał w 1918 jako organizacja jednocząca aktorów z trzech zaborów. Pierwszym prezesem został Józef Śliwicki. Statut związku podpisali między innymi tak wybitni aktorzy jak: Stefan Jaracz, Juliusz Osterwa i Aleksander Zelwerowicz.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W dwudziestoleciu międzywojennym stał się jedną z najprężniejszych organizacji zawodowych w Polsce. Dzięki wprowadzonemu przez ZASP tzw. przymusowi organizacyjnemu, teatry musiały zatrudniać wyłącznie jego członków. Doprowadził on również do podpisania kontraktu, który gwarantował aktorom wysokość minimalnej gaży przez cały sezon. W 1928 związek wybudował Dom Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie. W 1976 stał się członkiem International Federation of Actors, międzynarodowej organizacji, która skupia związki zawodowe aktorów na świecie. W 1932 doprowadził do powstania pierwszej nowoczesnej szkoły teatralnej w Polsce - Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej.

W czasie wojny ZASP stał się organizacją konspiracyjną. W 1940 wydał zakaz udziału w imprezach artystycznych organizowanych przez Niemców. Zakazu przestrzegała większość środowiska aktorskiego.

W 1950 ZASP został rozwiązany, a w jego miejsce powstało Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru i Filmu (SPATiF). W 1952 zmieniono nazwę związku na SPATiF-ZASP. W 1981 powrócono do przedwojennej nazwy. 1 grudnia 1982 ZASP został przez władze rozwiązany, a w jego miejsce 19 grudnia 1983 powstał "nowy" ZASP, do którego wstąpiła ok. 1/5 artystów z rozwiązanego związku. W 1989 doszło do zjednoczenia związku.

Decyzją Ministra Kultury 1 lutego 1995 wydano stowarzyszeniu zezwolenie na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi reżyserów teatralnych i scenografów teatralnych na następujących polach eksploatacji[1]: utrwalanie, zwielokrotnianie jakąkolwiek techniką, wprowadzanie do obrotu, użyczanie, najem, publiczne wykonanie, wyświetlanie, odtwarzanie, nadawanie, reemitowanie, publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Zezwolenie obejmuje również zarządzanie prawami pokrewnymi artystów wykonawców: aktorów, solistów, śpiewaków, tancerzy (wraz z prawem do pobierania wynagrodzenia) na polach eksploatacji: utrwalanie, zwielokrotnianie jakąkolwiek techniką, wprowadzanie do obrotu, użyczanie, najem, nadawanie, reemitowanie, odtwarzanie, publiczne udostępnienie utrwalenia artystycznego w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

Stowarzyszenie również pobiera wynagrodzenia z tytułu wyświetlenia utworu audiowizualnego w kinach, najmu egzemplarzy utworów audiowizualnych i ich publicznego odtwarzania i nadawania utworu audiowizualnego w telewizji lub poprzez inne środki publicznego udostępniania utworów.

Kontrowersje[edytuj | edytuj kod]

W 2001 roku Kazimierz Kaczor (ówczesny prezes ZASP) oraz Cezary Morawski (ówczesny skarbnik ZASP; w 2005 roku Zarząd Główny ZASP pozbawił Morawskiego członkostwa w stowarzyszeniu[2]) narazili związek na ponad 9,2 miliona złotych strat[3][4][5][6], ale w 2011 zostali uniewinnieni[7]. Sąd oddalił wszystkie apelacje, zarówno oskarżonych, jak i prokuratorską, uznał winę oskarżonych, jednocześnie warunkowo umarzając postępowanie na okres próbny jednego roku, ponieważ działanie oskarżonych było wynikiem naruszenia zasad ostrożności, a nie umyślnego działania i zaznaczył, że nikt nie zarzuca oszustwa, a ich wina miała charakter nieumyślny; orzeczenie jest prawomocne[8][3].

Nieprawidłowości z inwestowaniem pieniędzy pochodzących z nieodebranych tantiem spowodowały skandal (2002), który doprowadził do wystąpienia ze związku wielu artystów. Część z nich utworzyło konkurencyjną organizację: Stowarzyszenie Artystów Filmu i Telewizji. Prawomocny wyrok w tej sprawie stanowił istotną kwestię w trakcie procedury konkursowej, która we wrześniu 2016 doprowadziła do wyboru Cezarego Morawskiego na dyrektora Teatru Polskiego we Wrocławiu[9][10][11][12][13][14][15][16][17][18].

We wrześniu 2018 reporterzy TVN24 ujawnili, iż siedziba Związku Artystów Scen Polskich była udostępniana założycielowi Teatru Akademickiego Uniwersytetu Warszawskiego, który podczas prób dopuszczał się molestowania studentek i uczennic liceów grających w produkowanych tam spektaklach[19][20][21][22][23].

Prezesi ZASP[edytuj | edytuj kod]

Nagrody ZASP[edytuj | edytuj kod]

Oddziały terenowe[edytuj | edytuj kod]

Obecnie istnieje 10 oddziałów stowarzyszenia:

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Obwieszczenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 marca 2009 r. w sprawie ogłoszenia decyzji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego o udzieleniu i o cofnięciu zezwolenia na podjęcie działalności organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (M.P. z 2009 r. Nr 21, poz. 270)
  2. ↑ Encyklopedia, Warszawa. Kaczor w ZASP, Morawski skreślony, Encyklopedia teatru polskiego [dostęp 2016-09-03].
  3. ↑ a b Kaczor i Morawski winni [dostęp 2016-09-03].
  4. ↑ Wyborcza.pl, wroclaw.wyborcza.pl [dostęp 2016-09-03].
  5. ↑ Encyklopedia, Proces o spowodowanie strat w ZASP-ie. Według obrony do szkody w ZASP w ogóle nie doszło, bo ING Bank Śląski, który zaoferował kupno tych obligacji, w ugodzie z 2004 r. uznał połowę roszczenia ZASP, a drugą połowę zrekompensował, udzielając za pośrednictwem fundacji dotacji dla Domu Artystów Weteranów w Skolimowie., Encyklopedia teatru polskiego [dostęp 2016-09-03].
  6. ↑ Wyborcza.pl, wyborcza.pl [dostęp 2016-09-03].
  7. ↑ Fakt.pl, ZASP odzyskał milion, 22 marca 2016 [dostęp 2016-09-18] (pol.).
  8. ↑ Sąd: ZASP stracił 9,2 mln złotych. Winny? Kazimierz Kaczor, 15 grudnia 2011 [dostęp 2016-09-18] (pol.).
  9. ↑ Olgierd Łukaszewicz: Cezary Morawski jest osobą, która nie posiada kompetencji do kierowania Teatrem Polskim, 25 sierpnia 2016 [dostęp 2016-09-03] (pol.).
  10. ↑ Wyborcza.pl, wroclaw.wyborcza.pl [dostęp 2016-09-03].
  11. ↑ Małgorzata Matuszewska, Wrocław: Protest zespołu Teatru Polskiego. Nie chcą Morawskiego na dyrektora (zdjęcia) [dostęp 2016-09-03].
  12. ↑ Wybór nowego dyrektora Teatru Polskiego we Wrocławiu sprawą dla prokuratury?, 1 września 2016 [dostęp 2016-09-03] (pol.).
  13. ↑ PAP SA, Wrocław: po wyborze nowego dyrektora zespół Teatru Polskiego zapowiada protest | Aktualności | Polska Agencja Prasowa, www.pap.pl [dostęp 2016-09-03].
  14. ↑ Nie niszczcie teatru. Protest artystów Teatru Polskiego we Wrocławiu – Polsat News [dostęp 2016-09-03] (pol.).
  15. ↑ Małgorzata Matuszewska, Krystian Lupa: Konkurs na dyrektora Teatru Polskiego był ustawiony [dostęp 2016-09-03].
  16. ↑ Wyborcza.pl, wroclaw.wyborcza.pl [dostęp 2016-09-03].
  17. ↑ Mateusz Lipiński, Teatr Polski we Wrocławiu: komentujemy wybór dyrektora (wideo) [dostęp 2016-09-03].
  18. ↑ Armelle Heliot, Krystian Lupa: «À Wroclaw, on détruit un théâtre», „Le Figaro”, 24 sierpnia 2016, ISSN 0182-5852 [dostęp 2016-09-03] (fr.).
  19. ↑ Warszawa: molestowanie na próbach w Teatrze Akademickim, „Onet Wiadomości”, 9 września 2018 [dostęp 2018-09-14] (pol.).
  20. ↑ "Masz zrobić striptiz przede mną. Po aktorsku". Molestowanie na teatralnych próbach, „TVN24.pl” [dostęp 2018-09-14].
  21. ↑ Dyrektor teatru molestował studentki i licealistki na castingach? Prokuratura wszczęła śledztwo, „wiadomosci.dziennik.pl” [dostęp 2018-09-14].
  22. ↑ „Striptiz po aktorsku”. Dyrektor Teatru Akademickiego molestował studentki i licealistki, „Newsweek.pl”, 9 września 2018 [dostęp 2018-09-14] (pol.).
  23. ↑ Wyborcza.pl, www.wysokieobcasy.pl [dostęp 2018-09-14].
  24. ↑ Jubileuszowy Konkurs VERBA SACRA 2015, www.zasp.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
  25. ↑ ODDZIAŁ BYDGOSZCZ/TORUŃ (pol.). zasp.pl.
p • d • e
Prezesi Związku Artystów Scen Polskich (ZASP)
Józef Śliwicki (1919-1920) • Józef Kotarbiński (1920-1921) • Józef Śliwicki (1921-1924) • Tadeusz Mazurkiewicz (1924-1926) • Józef Śliwicki (1926-1929) • Jerzy Bojanowski (1929-1930) • Ignacy Dygas (1930-1932) • Robert Boelke (1932-1933) • Józef Śliwicki (1933-1944) • Dobiesław Damięcki (1945-1948) • Feliks Chmurkowski (1948-1949) • Leon Schiller (1950-1954) • Marian Wyrzykowski, p.o. (1954-1955) • Wojciech Brydziński (1955-1957) • Marian Wyrzykowski (1957-1959) • Henryk Szletyński (1959-1961) • Jan Kreczmar (1961-1963) • Henryk Szletyński (1963-1965) • Władysław Krasnowiecki (1965-1970) • Gustaw Holoubek (1970-1981) • Andrzej Szczepkowski (1981-1982) • Henryk Szletyński (1983-1985) • Tadeusz Jastrzębowski (1985-1988) • Kazimierz Dejmek (1988-1989) • Andrzej Łapicki (1989-1996) • Kazimierz Kaczor (1996-2002) • Olgierd Łukaszewicz (2002-2005) • Ignacy Gogolewski (2005-2006) • Krzysztof Kumor (2006-2010) • Joanna Szczepkowska (2010) • Olgierd Łukaszewicz (2011-2018) • Paweł Królikowski (od 2018)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Związek_Artystów_Scen_Polskich&oldid=54485547”