Związek Artystów Scen Polskich
| ||
Dom Artysty Weterana ZASP w Skolimowie | ||
Państwo | ![]() | |
Siedziba | Warszawa | |
Data założenia | 1918 | |
Rodzaj stowarzyszenia | Stowarzyszenie | |
Prezes | Paweł Królikowski | |
Nr KRS | 0000129716 | |
Data rejestracji | 6 września 2002 | |
Strona internetowa |
ZASP – Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru, Filmu, Radia i Telewizji – powstało w 1918 jako organizacja jednocząca aktorów z trzech zaborów. Pierwszym prezesem został Józef Śliwicki. Statut związku podpisali między innymi tak wybitni aktorzy jak: Stefan Jaracz, Juliusz Osterwa i Aleksander Zelwerowicz.
Spis treści
Historia[edytuj | edytuj kod]
W dwudziestoleciu międzywojennym stał się jedną z najprężniejszych organizacji zawodowych w Polsce. Dzięki wprowadzonemu przez ZASP tzw. przymusowi organizacyjnemu, teatry musiały zatrudniać wyłącznie jego członków. Doprowadził on również do podpisania kontraktu, który gwarantował aktorom wysokość minimalnej gaży przez cały sezon. W 1928 związek wybudował Dom Artystów Weteranów Scen Polskich w Skolimowie. W 1976 stał się członkiem International Federation of Actors, międzynarodowej organizacji, która skupia związki zawodowe aktorów na świecie. W 1932 doprowadził do powstania pierwszej nowoczesnej szkoły teatralnej w Polsce - Państwowego Instytutu Sztuki Teatralnej.
W czasie wojny ZASP stał się organizacją konspiracyjną. W 1940 wydał zakaz udziału w imprezach artystycznych organizowanych przez Niemców. Zakazu przestrzegała większość środowiska aktorskiego.
W 1950 ZASP został rozwiązany, a w jego miejsce powstało Stowarzyszenie Polskich Artystów Teatru i Filmu (SPATiF). W 1952 zmieniono nazwę związku na SPATiF-ZASP. W 1981 powrócono do przedwojennej nazwy. 1 grudnia 1982 ZASP został przez władze rozwiązany, a w jego miejsce 19 grudnia 1983 powstał "nowy" ZASP, do którego wstąpiła ok. 1/5 artystów z rozwiązanego związku. W 1989 doszło do zjednoczenia związku.
Decyzją Ministra Kultury 1 lutego 1995 wydano stowarzyszeniu zezwolenie na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi reżyserów teatralnych i scenografów teatralnych na następujących polach eksploatacji[1]: utrwalanie, zwielokrotnianie jakąkolwiek techniką, wprowadzanie do obrotu, użyczanie, najem, publiczne wykonanie, wyświetlanie, odtwarzanie, nadawanie, reemitowanie, publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.
Zezwolenie obejmuje również zarządzanie prawami pokrewnymi artystów wykonawców: aktorów, solistów, śpiewaków, tancerzy (wraz z prawem do pobierania wynagrodzenia) na polach eksploatacji: utrwalanie, zwielokrotnianie jakąkolwiek techniką, wprowadzanie do obrotu, użyczanie, najem, nadawanie, reemitowanie, odtwarzanie, publiczne udostępnienie utrwalenia artystycznego w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.
Stowarzyszenie również pobiera wynagrodzenia z tytułu wyświetlenia utworu audiowizualnego w kinach, najmu egzemplarzy utworów audiowizualnych i ich publicznego odtwarzania i nadawania utworu audiowizualnego w telewizji lub poprzez inne środki publicznego udostępniania utworów.
Kontrowersje[edytuj | edytuj kod]
W 2001 roku Kazimierz Kaczor (ówczesny prezes ZASP) oraz Cezary Morawski (ówczesny skarbnik ZASP; w 2005 roku Zarząd Główny ZASP pozbawił Morawskiego członkostwa w stowarzyszeniu[2]) narazili związek na ponad 9,2 miliona złotych strat[3][4][5][6], ale w 2011 zostali uniewinnieni[7]. Sąd oddalił wszystkie apelacje, zarówno oskarżonych, jak i prokuratorską, uznał winę oskarżonych, jednocześnie warunkowo umarzając postępowanie na okres próbny jednego roku, ponieważ działanie oskarżonych było wynikiem naruszenia zasad ostrożności, a nie umyślnego działania i zaznaczył, że nikt nie zarzuca oszustwa, a ich wina miała charakter nieumyślny; orzeczenie jest prawomocne[8][3].
Nieprawidłowości z inwestowaniem pieniędzy pochodzących z nieodebranych tantiem spowodowały skandal (2002), który doprowadził do wystąpienia ze związku wielu artystów. Część z nich utworzyło konkurencyjną organizację: Stowarzyszenie Artystów Filmu i Telewizji. Prawomocny wyrok w tej sprawie stanowił istotną kwestię w trakcie procedury konkursowej, która we wrześniu 2016 doprowadziła do wyboru Cezarego Morawskiego na dyrektora Teatru Polskiego we Wrocławiu[9][10][11][12][13][14][15][16][17][18].
We wrześniu 2018 reporterzy TVN24 ujawnili, iż siedziba Związku Artystów Scen Polskich była udostępniana założycielowi Teatru Akademickiego Uniwersytetu Warszawskiego, który podczas prób dopuszczał się molestowania studentek i uczennic liceów grających w produkowanych tam spektaklach[19][20][21][22][23].
Prezesi ZASP[edytuj | edytuj kod]
- 1919 - 1920 - Józef Śliwicki
- 1920 - 1921 - Józef Kotarbiński
- 1921 - 1924 - Józef Śliwicki
- 1924 - 1926 - Tadeusz Mazurkiewicz
- 1926 - 1929 - Józef Śliwicki
- 1929 - 1930 - Jerzy Bojanowski
- 1930 - 1932 - Ignacy Dygas
- 1932 - 1933 - Robert Boelke
- 1933 - 1944 - Józef Śliwicki
- 1945 - 1948 - Dobiesław Damięcki
- 1948 - 1949 - Feliks Chmurkowski
- 1950 - 1954 - Leon Schiller
- 1954 - 1955 - Marian Wyrzykowski p.o.
- 1955 - 1957 - Wojciech Brydziński
- 1957 - 1959 - Marian Wyrzykowski
- 1959 - 1961 - Henryk Szletyński
- 1961 - 1963 - Jan Kreczmar
- 1963 - 1965 - Henryk Szletyński
- 1965 - 1970 - Władysław Krasnowiecki
- 1970 - 1981 - Gustaw Holoubek
- 1981 - 1982 - Andrzej Szczepkowski
- 1983 - 1985 - Henryk Szletyński
- 1985 - 1988 - Tadeusz Jastrzębowski
- 1988 - 1989 - Kazimierz Dejmek
- 1989 - 1996 - Andrzej Łapicki
- 1996 - 2002 - Kazimierz Kaczor
- 2002 - 2005 - Olgierd Łukaszewicz
- 2005 - 2006 - Ignacy Gogolewski
- 2006 - 2010 - Krzysztof Kumor
- 2010 - Joanna Szczepkowska
- 2011 - 2018 - Olgierd Łukaszewicz
- od 2018 - Paweł Królikowski
Nagrody ZASP[edytuj | edytuj kod]
- Nagroda Gustaw
- Nagroda Henryk
- Nagroda im. Andrzeja Nardellego
- Nagroda im. Leona Schillera
- Nagroda im. Romana Brandstaettera[24]
- Nagroda im. Mieczysława Kotlarczyka
Oddziały terenowe[edytuj | edytuj kod]
Obecnie istnieje 10 oddziałów stowarzyszenia:
- 1. Oddział ZASP w Gdańsku
- 2. Oddział ZASP w Katowicach
- 3. Oddział ZASP w Krakowie
- 4. Oddział ZASP w Lublinie
- 5. Oddział ZASP w Łodzi
- 6. Oddział ZASP w Poznaniu
- 7. Oddział ZASP w Szczecinie
- 8. Oddział ZASP we Wrocławiu
- 9. Oddział ZASP w Warszawie
- 10. Oddział ZASP Bydgoszcz-Toruń z siedzibą w Toruniu[25]
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Oficjalna strona Związku Artystów Scen Polskich
- Związek Artystów Scen Polskich w Krajowym Rejestrze Sądowym
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Obwieszczenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 marca 2009 r. w sprawie ogłoszenia decyzji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego o udzieleniu i o cofnięciu zezwolenia na podjęcie działalności organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi (M.P. z 2009 r. nr 21, poz. 270)
- ↑ Encyklopedia, Warszawa. Kaczor w ZASP, Morawski skreślony, Encyklopedia teatru polskiego [dostęp 2016-09-03] .
- ↑ a b Kaczor i Morawski winni [dostęp 2016-09-03] .
- ↑ Wyborcza.pl, wroclaw.wyborcza.pl [dostęp 2016-09-03] .
- ↑ Encyklopedia, Proces o spowodowanie strat w ZASP-ie. Według obrony do szkody w ZASP w ogóle nie doszło, bo ING Bank Śląski, który zaoferował kupno tych obligacji, w ugodzie z 2004 r. uznał połowę roszczenia ZASP, a drugą połowę zrekompensował, udzielając za pośrednictwem fundacji dotacji dla Domu Artystów Weteranów w Skolimowie., Encyklopedia teatru polskiego [dostęp 2016-09-03] .
- ↑ Wyborcza.pl, wyborcza.pl [dostęp 2016-09-03] .
- ↑ Fakt.pl, ZASP odzyskał milion, 22 marca 2016 [dostęp 2016-09-18] (pol.).
- ↑ Sąd: ZASP stracił 9,2 mln złotych. Winny? Kazimierz Kaczor, 15 grudnia 2011 [dostęp 2016-09-18] (pol.).
- ↑ Olgierd Łukaszewicz: Cezary Morawski jest osobą, która nie posiada kompetencji do kierowania Teatrem Polskim, 25 sierpnia 2016 [dostęp 2016-09-03] (pol.).
- ↑ Wyborcza.pl, wroclaw.wyborcza.pl [dostęp 2016-09-03] .
- ↑ Małgorzata Matuszewska , Wrocław: Protest zespołu Teatru Polskiego. Nie chcą Morawskiego na dyrektora (zdjęcia) [dostęp 2016-09-03] .
- ↑ Wybór nowego dyrektora Teatru Polskiego we Wrocławiu sprawą dla prokuratury?, 1 września 2016 [dostęp 2016-09-03] (pol.).
- ↑ PAP SA , Wrocław: po wyborze nowego dyrektora zespół Teatru Polskiego zapowiada protest | Aktualności | Polska Agencja Prasowa, www.pap.pl [dostęp 2016-09-03] .
- ↑ Nie niszczcie teatru. Protest artystów Teatru Polskiego we Wrocławiu – Polsat News [dostęp 2016-09-03] (pol.).
- ↑ Małgorzata Matuszewska , Krystian Lupa: Konkurs na dyrektora Teatru Polskiego był ustawiony [dostęp 2016-09-03] .
- ↑ Wyborcza.pl, wroclaw.wyborcza.pl [dostęp 2016-09-03] .
- ↑ Mateusz Lipiński , Teatr Polski we Wrocławiu: komentujemy wybór dyrektora (wideo) [dostęp 2016-09-03] .
- ↑ Armelle Heliot , Krystian Lupa: «À Wroclaw, on détruit un théâtre», „Le Figaro”, 24 sierpnia 2016, ISSN 0182-5852 [dostęp 2016-09-03] (fr.).
- ↑ Warszawa: molestowanie na próbach w Teatrze Akademickim, „Onet Wiadomości”, 9 września 2018 [dostęp 2018-09-14] (pol.).
- ↑ "Masz zrobić striptiz przede mną. Po aktorsku". Molestowanie na teatralnych próbach, „TVN24.pl” [dostęp 2018-09-14] .
- ↑ Dyrektor teatru molestował studentki i licealistki na castingach? Prokuratura wszczęła śledztwo, „wiadomosci.dziennik.pl” [dostęp 2018-09-14] .
- ↑ „Striptiz po aktorsku”. Dyrektor Teatru Akademickiego molestował studentki i licealistki, „Newsweek.pl”, 9 września 2018 [dostęp 2018-09-14] (pol.).
- ↑ Wyborcza.pl, www.wysokieobcasy.pl [dostęp 2018-09-14] .
- ↑ Jubileuszowy Konkurs VERBA SACRA 2015, www.zasp.pl [dostęp 2017-11-28] (pol.).
- ↑ ODDZIAŁ BYDGOSZCZ/TORUŃ (pol.). zasp.pl.
|