Ludwik Marszałek
| |
 major
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Jednostki | |
| Główne wojny i bitwy |
II wojna światowa |
Ludwik Marszałek, ps. „Zbroja” (ur. 9 sierpnia 1912 w Brzezinach k. Ropczyc, zm. 27 listopada 1948 we Wrocławiu) – oficer piechoty i lotnictwa Wojska Polskiego, oficer szkoleniowy i od czerwca 1944 komendant dębickiego obwodu Armii Krajowej (siedzibą komendantury była wieś Gumniska), działacz struktur konspiracji niepodległościowej AK-WiN w województwie rzeszowskim i na Dolnym Śląsku. Redagował m.in. podziemne pismo Okręgu Rzeszowskiego WiN „Ku Wolności”.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Był absolwentem XI promocji Szkoły Podchorążych Piechoty. 4 sierpnia 1934 prezydent RP mianował go podporucznikiem ze starszeństwem z 15 sierpnia 1934 i 38. lokatą w korpusie oficerów piechoty, a minister spraw wojskowych wcielił do 17 pułku piechoty w Rzeszowie[1][2]. Na porucznika awansował ze starszeństwem z 19 marca 1938 i 63. lokatą w korpusie oficerów piechoty[2][3]. W marcu 1939 pełnił służbę w 15 pułku piechoty „Wilków” w Dęblinie na stanowisku dowódcy plutonu 4. kompanii strzeleckiej[4].
Podczas kampanii wrześniowej 1939 walczył w szeregach 15 pp. Po wzięciu do niewoli niemieckiej zbiegł z obozu jenieckiego i objął funkcję oficera szkoleniowego w strukturach Związku Walki Zbrojnej na obszarze wokół Rzeszowa. Posługiwał się pseudonimami „Wilk”, „Zbroja”. W listopadzie 1943 otrzymał awans do stopnia kapitana, a rok później do stopnia majora. W Obwodzie Dębica pełnił szereg istotnych funkcji; oficera saperów, oficera szkoleniowego. W styczniu 1944 został komendantem nowo utworzonego Podobwodu Sędziszów Małopolski. W czerwcu został mianowany komendantem Obwodu AK „Deser”. W Akcji „Burza” uczestniczył jako zastępca dowódcy 5. psk Armii Krajowej mjr. Adama Lazarowicza. Walczył z Niemcami w lasach w rejonie Braciejowej, Gumnisk i Połomi na tyłach linii obrony niemieckiej przed nacierającą od wschodu Armią Czerwoną. Wobec zatrzymania ofensywy Armii Czerwonej zgrupowanie Adama Lazarowicza ps. „Klamra” i Ludwika Marszałka „Zbroi” znalazło się w niemieckim okrążeniu, z którego udało się im wydostać dopiero w połowie września z niewielką tylko grupą żołnierzy.
Od jesieni 1944 intensywnie poszukiwany przez sowiecki kontrwywiad wojskowy Smiersz. Od stycznia 1945 kontynuował działalność w konspiracji poakowskiej. Był jednym z głównych organizatorów struktur Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość na Rzeszowszczyźnie. Od września 1945 do marca 1946 kierownik Rejonu Mielec „Północ” (Dębica, Mielec, Tarnobrzeg, Nisko), następnie od marca do października 1946 kierownik Rejonu Krosno „Południe” (Krosno, Jasło, Sanok, Gorlice) w Okręgu Rzeszowskim WiN. Równocześnie od grudnia 1945 do października 1946 r. był kierownikiem Wydziału Propagandy Okręgu Rzeszów, współredaktorem i drukarzem podziemnego pisma okręgu „Ku Wolności”. W październiku 1946 jako intensywnie poszukiwany przez UB został przeniesiony do pracy konspiracyjnej na Ziemie Zachodnie, od grudnia 1946 mieszkał we Wrocławiu. Pracował w firmie remontowo-budowlanej. Od marca 1947 ostatni kierownik wrocławskiego okręgu WiN. Odbudował dolnośląskie struktury Zrzeszenia prawie od podstaw.
12 grudnia 1947, w wyniku zdrady, aresztowany we Wrocławiu przez funkcjonariuszy MBP. Przeszedł okrutne śledztwo. Strażnik aresztu śledczego wspominał: Marszałka przez częste przesłuchiwanie doprowadzono do obłędu i utraty mowy. Ten wychudzony, o wklęsłych oczach człowiek, zwijał się w celi z bólu i bez przerwy obiema rękami masował głowę. Jednak nie można go było zaprowadzić do lekarza, bo o zdrowiu aresztowanych decydowali oficerowie Wydziału Śledczego. 10 sierpnia 1948 w procesie działaczy Zarządu Okręgu Wrocław WiN został skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy we Wrocławiu na karę śmierci (oskarżał prokurator Jan Orliński, wyrok[5] wydał sędzia Zygmunt Bukowiński). Skazanemu odmówiono ostatniego przed egzekucją widzenia z rodziną. Rozstrzelany (razem z innymi działaczami WiN: Stanisławem Dydo ps. „Steinert”, Janem Klamutem i Władysławem Ciskiem) w więzieniu przy ul. Kleczkowskiej we Wrocławiu 27 listopada 1948. Ciało pogrzebano na cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu. W 1977 szczątki zostały ekshumowane, przeniesione do grobowca rodzinnego w Cieplicach (Jelenia Góra) i złożone obok zmarłej w 1976 r. żony.
Miał żonę Weronikę, córkę Marię Magdalenę, urodzoną tuż przed wojną i syna Krzysztofa. Przed śmiercią napisał do swoich bliskich: Ukochana żono Weruś! Kochałem Cię bardzo – przebacz mi, co złego zrobiłem. Błogosławię Cię i proszę Boga, abyśmy mogli spotkać się w żywocie wiecznym. Ludwik, do córki – Moja córeczko Marysieńko! Błogosławię Cię. Bądź szczęśliwą. Dąż do nieba, abyśmy tam mogli żyć w wiecznym szczęściu. Tatuś i do syna – Mój synku Krzysiu! Błogosławię Cię na szczęśliwe życie. Módl się, pracuj, bądź dobrym Polakiem, a da Bóg, że zobaczymy się w niebie. Twój Ojciec[6].
Łączniczką Ludwika Marszałka była jego siostra Emilia ps. „Maj”, również schwytana przez UB i skazana na śmierć (wyrok jednak złagodzono i po 8 latach ciężkiego więzienia odzyskała wolność).
Decyzją Nr 458 Ministra Obrony Narodowej z dnia 5 marca 2019 pośmiertnie awansowany do stopnia podpułkownika, awans odebrał w Dębicy syn Krzysztof[7].
Decyzją Nr 120/MON z dnia 24 sierpnia 2020 imię ppłk. Ludwika Marszałka, ps. „Zbroja” nadano 16 Dolnośląskiej Brygadzie Obrony Terytorialnej[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 15 sierpnia 1934, s. 209, 218.
- ↑ a b Rybka i Stepan 2021 ↓, s. 505.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 86.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 565.
- ↑ Z uzasadnienia wyroku:
Na terenie Dolnego Śląska z końcem 1945 r. zaczęła działać nielegalnie organizacja Wolność i Niezawisłość, w skrócie WiN. Trzon tej organizacji stanowili byli członkowie Armii Krajowej, którzy nie zrozumieli, bądź nie chcieli zrozumieć doniosłych historycznych przemian, jakie dokonały się w Polsce z chwilą zwycięstwa obozu Demokracji Ludowej, a ulegając propagandzie międzynarodowej reakcji obrali drogę negacji i wstecznictwa działając przeciwko Narodowi i Państwu w służbie obcych interesów. [...] Oskarżeni Marszałek, Cisek i Dydo – to ludzie młodzi, ludzie niewątpliwie energiczni, utalentowani i zdolni – ludzie, którzy swą pozytywną pracą dla dobra Narodu i Państwa mogliby przynieść niewątpliwie dużo korzyści i pożytku [...] wybrali jednak drogę nie konstruktywnej pracy dla dobra dźwigającej się z ruin i zgliszcz Polski, lecz drogę negacji, drogę przeszkadzania wszelkim poczynaniom odbudowującej się Polski Ludowej. - ↑ Cytaty uzasadnienia wyroku i listów do rodziny za tekstem Krzysztofa Szwagrzyka w „Tygodniku Powszechnym”.
- ↑ Pośmiertne patenty oficerskie dla żołnierzy Armii Krajowej. Dębica, [w:] TVP3 Rzeszów [online], rzeszow.tvp.pl, 2020 [dostęp 2023-06-19].
- ↑ Decyzja Nr 120/MON z dnia 24 sierpnia 2020 r. w sprawie nadania imienia patrona 16. Dolnośląskiej Brygadzie Obrony Terytorialnej. dz.urz.mon.gov.pl, 25 sierpnia 2020. [dostęp 2020-08-31].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tomasz Balbus, Major Ludwik Marszałek „Zbroja” (1912-1948) żołnierz Polski Podziemnej, Wyd. GAJT, Wrocław 1999, ISBN 83-910542-7-6.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Członkowie Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość
- Oficerowie Armii Krajowej
- Oficerowie 15 Pułku Piechoty „Wilków”
- Pochowani na Cmentarzu Osobowickim we Wrocławiu
- Polskie ofiary represji stalinowskich stracone w Polsce Ludowej 1944–1956
- Polscy jeńcy wojenni – uciekinierzy z niewoli niemieckiej 1939–1945
- Porucznicy piechoty II Rzeczypospolitej
- Urodzeni w 1912
- Więźniowie więzienia przy ul. Kleczkowskiej we Wrocławiu (Polska Ludowa)
- Zmarli w 1948