Mieczysław Jałowiecki
 Portret z pozdrowieniami dla siostrzenicy | |
| Data i miejsce urodzenia |
2 grudnia 1876 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
10 marca 1962 |
| Delegat Rządu Polskiego w Gdańsku | |
| Okres |
od 1919 |
| Odznaczenia | |
 
| |
Mieczysław Jałowiecki znany również jako Bożeniec-Jałowiecki, Pereasławski-Jałowiecki, Major Macdonald-Jałowiecki (ur. 2 grudnia 1876 w majątku Syłgudyszki na Auksztocie, zm. 10 marca 1962 w Beckenham[1]) – polski ziemianin, agronom, dyplomata, delegat Rządu Polskiego w Gdańsku (1919–1920).
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn Bolesława Jałowieckiego, ziemianina, przedsiębiorcy, posła do rosyjskiej Pierwszej Dumy i Anieli z Witkiewiczów (najmłodszej siostry Stanisława Witkiewicza, rodzonej ciotki Witkacego).
Przodkowie Mieczysława Jałowieckiego na przełomie XVII i XVIII wieku dziedziczyli w okolicy szlacheckiej Butkuny alias Pelisze w powiecie wiłkomierskim w województwie wileńskim. W 1787 r. prapradziad – Felicjan Jałowiecki, chorąży wojsk Wielkego Księstwa Litewskiego, otrzymał w dożywocie od biskupa Ignacego Massalskiego dobra Widziszki z zaściankami w kluczu kukuciskim w dobrach biskupstwa wileńskiego w powiecie wiłkomierskim. Pradziad Antoni Onufry zdołał nie tylko przejąć na własność te majątki, ale również dokupić sąsiednie dobra kościelne, w tym Syłguduszki.
Jałowieccy skutecznie potwierdzili swe prawa szlacheckie, wpierw przed deputacją szlachecką guberni litewsko-wileńskiej w latach 1805, 1817, 1828 i 1834, a następnie zostali zatwierdzeni przez Heroldię w St. Petersburgu w 1842 r. Uzyskali wówczas potwierdzenie przydomku Bożeniec i herbu Jełowicki jako litewska gałąź wołyńskiego rodu Bożeniec-Jełowickich. Zaznaczyć należy, iż związku pomiędzy wiłkomierskimi Jałowieckimi a wołyńskimi Jełowickimi nie udało się jednak dotąd wykazać za pomocą dokumentów archiwalnych[2].
Mieczysław Jałowiecki był żonaty dwukrotnie: 30 czerwca 1910 z Julią Elżbietą Anną z Wańkowiczów – z tego małżeństwa urodzili się syn Andrzej (1912–1944) i córka Krystyna Maria (1914–2007), oraz 5 sierpnia 1922 z Zofią Anielą Marią z Romockich primo voto Wyganowską.
Nauka i studia[edytuj | edytuj kod]
Początkowo edukowany był przez domowych nauczycieli. Następnie, od 1885, uczęszczał do szkoły angielskiej, którą zorganizowała dla swoich dzieci kolonia brytyjska w Petersburgu. W 1887 został przyjęty do Liceum Cesarskiego w Petersburgu (ros. Царскосельский лице́й Императорский Александровский лицей), na wydział konsularno-ekonomiczny. Szkołę tę (do której uczęszczał m.in. Aleksander Puszkin) ukończył z odznaczeniem, uzyskując dyplom kandydata nauk ekonomicznych.
Od 1895 studiował na Politechnice w Rydze na wydziale chemicznym i agronomicznym. Uczelnię ukończył z odznaczeniem uzyskując dyplom agronoma. Podczas studiów został przyjęty do polskiej korporacji akademickiej Arkonia. W 1898 odbył półroczną służbę wojskową w Pułku Konnych Grenadierów Gwardii, którą zakończył egzaminem na stopień chorążego. Roczną praktykę zawodową odbył na farmie rolniczej Peterhof pod Rygą, a następnie w Niemczech, w majątku Klein Spiegel (Poźrzadło) na Pomorzu Szczecińskim. Dalsze studia kontynuował na Uniwersytecie w Halle (Saale), a następnie Uniwersytecie w Bonn, gdzie przez kilkanaście miesięcy przygotowywał pracę doktorską z uprawy i melioracji torfów.
Praca zawodowa i społeczna[edytuj | edytuj kod]
W latach 1903–1918 był m.in. radcą Ministerstwa Rolnictwa w Petersburgu, konsulem do spraw rolnictwa Rosji w Niemczech, dyrektorem Towarzystwa Akcyjnego Północnego Rosyjskiego Handlu Zewnętrznego, dyrektorem Towarzystwa Rosyjsko-Bałtyckiego, członkiem Wileńskiego Banku Ziemskiego, członkiem Rady Rosyjsko-Angielskiej Izby Handlowej, członkiem Wydziału Żeglugi Morskiej Centralnego Komitetu Przemysłowego w Petersburgu, marszałkiem szlachty powiatu święciańskiego. W czasie I wojny światowej zwolniony z czynnej służby wojskowej, został jednak powołany do służby jako urzędnik cywilny. Służbę w sztabie generalnym Rosji zakończył w randze pułkownika służby sztabowej cywilnej.
W latach 1919–1920 był generalnym delegatem Ministerstwa Aprowizacji oraz przedstawicielem rządu polskiego w Gdańsku[3]. Dzięki działaniom Mieczysława Jałowieckiego liczne tereny i magazyny w różnych częściach gdańskiego portu (m.in. dawny dom kuracyjny oraz kilka pensjonatów na terenie półwyspu Westerplatte[4]) zostały wykupione przez Polaków i spółki z polskim kapitałem[5], przy czym Jałowiecki w tym celu zaciągnął kredyt i osobiście te zakupy finansował mając obietnicę, że państwo polskie odkupi odeń te tereny. Tereny pozyskane w ramach tych działań na terenie Westerplatte weszły później w skład Wojskowej Składnicy Tranzytowej (Westerplatte)[4].
Był również właścicielem ziemskim w majątkach Syłgudyszki i Otulany na Litwie oraz, w okresie międzywojennym, w majątku Kamień w Wielkopolsce.
2 maja 1924 r. odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[6], a 24 grudnia 1936 r. Złotym Krzyżem Zasługi[7]. Po wybuchu II wojny światowej wyemigrował do Szkocji, gdzie działał jako polityk i działacz społeczny na emigracji[4].
W Szkocji zaczął używać nazwiska Major Macdonald-Jałowiecki. W lokalnych mediach przypominał o wielowiekowych związkach i dobrych relacjach pomiędzy Polską a Szkocją (państwowych i rodzinnych), uzasadniając tym potrzebę tworzenia i utrzymywania polskich jednostek wojskowych na tymże terenie. Powoływał się przy tym na własne korzenie szkockie – po kądzieli wywodził się z klanu Davidsonów, którego jedna gałąź osiadła w powiecie brasławskim. W latach 1944–1948 jako Major Macdonald-Jałowiecki wydał drukiem cztery publikacje, w których prezentował dobry wizerunek Polski wśród obywateli Wysp Brytyjskich oraz dawał porady Polakom podejmującym pracę w rolnictwie na terenie Szkocji[8].
Autor wspomnień o swojej pracy w dyplomacji II RP oraz o dziejach ziemiaństwa polskiego. Autor licznych prac na temat gospodarki rolnej. Poliglota; znał w mowie i piśmie oprócz ojczystego język rosyjski, angielski, francuski, niemiecki, litewski i słabiej szwedzki.
Zmarł 10 marca 1962 r. w Beckenham pod Londynem, gdzie został pochowany. Z inicjatywy rodziny wspartej przez premiera Mateusza Morawieckiego 5 grudnia 2022 roku w Gdańsku odbyły się uroczystości ponownego pochówku Mieczysława i jego żony Zofii Anieli (z d. Romocka) na cmentarzu Srebrzysko w Gdańsku[4][9][10][11].
Twórczość[edytuj | edytuj kod]
- Some Facts about Poland by Major Macdonald Jałowiecki, Londyn 1944, Free Europe, s. 20, seria: Free Europe Pamphlet No 6.
- Ameryka Południowa bez Brazylii, Londyn 1946.
- Afryka Południowa. Warunki życia i pracy, oprac. Londyn 1946, nakł. Oddział Szkolnictwa Zawodowego Sztabu Głównego, s. 116.
- Uprawa szczegółowa roślin gospodarskich, Londyn 1946, nakł. Oddział Szkolnictwa Zawodowego Sztabu Głównego s.191.
- Przewodnik rolniczy angielsko-polski w sześciu częściach, Londyn 1946, Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, s. 2206. Maszynopis powielany, tekst także w języku angielskim.
- Dawne Wilno i ludzie zapomniani, Londyn 1955, Wydawnictwo Klubu Londyńskiego Społeczności Akademickiej Uniwersytetu Stefana Batorego, s. 16.
- Wizerunki dworów polskich, wyd. na emigracji. Zbiór 1500 akwarel autorstwa Mieczysława Jałowieckiego.
- Wspomnienia, raporty i sprawozdania z Gdańska (1919–1920) wstęp i opracowanie Zbigniewa Machalińskiego, Gdańsk „Marpress” 1995.
- Na skraju imperium, Warszawa Czytelnik 2000, wybór i układ tekstu Michał Jałowiecki.
- Gaudeamus. Szkice z lat minionych, Warszawa 2002, Biblioteka Arkonii.
- Wolne Miasto, Warszawa Czytelnik 2002, wybór i układ tekstu Michał Jałowiecki.
- Requiem dla ziemiaństwa, Warszawa Czytelnik 2003, wybór i układ tekstu Michał Jałowiecki.
- Na skraju Imperium i inne wspomnienia, Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik, Warszawa, 2014, wybór i układ tekstu Michał Jałowiecki; (tom zawiera pozycje uprzednio wydane: Na skraju imperium, Wolne Miasto, Requiem dla ziemiaństwa)[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ „Calendar of the Grants of Probate and Letters of Administration made in the Probate Registries of the High Court of Justice in England”. London, 1962, s. 93.
- ↑ Adam A. Pszczółkowski, Mieczysław Jałowiecki – powrót na Westerplatte., 5 grudnia 2022.
- ↑ Zbigniew Michaliński, Studia Gdańskie 2008. Wizje i rzeczywistość 5, „Mieczysław Jałowiecki – delegat Rządu Polskiego w Gdańsku w latach 1919–1920...”, 2008 [dostęp 2022-02-22].
- ↑ a b c d Dorota Karaś, Pogrzeb Mieczysława Jałowieckiego, który wykupił dla Polski Westerplatte. „Przez długi czas był zapomniany”, wyborcza.pl, 5 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-05] (pol.).
- ↑ Polski Hak – 500 lat u ujścia Motławy do Wisły, trojmiasto.pl, 30 maja 2021 [dostęp 2022-02-12] (pol.).
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 18.
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 299, poz. 529 „za zasługi na polu pracy samorządowej i społecznej”.
- ↑ Katalog British Library.
- ↑ Uroczystości pogrzebowe Mieczysława Jałowieckiego oraz Zofii Anieli z Romockich Jałowieckiej | Muzeum II Wojny Światowej, muzeum1939.pl [dostęp 2022-12-05] (pol.).
- ↑ Prawnuk Jałowieckiego: moją misją jest popularyzacja imienia mojego pradziadka, pap.pl, 5 czerwca 2022 [dostęp 2022-12-05].
- ↑ W Gdańsku uroczystości pogrzebowe Mieczysława Jałowieckiego. „Uważał, że nie ma sprawy ważniejszej niż Polska”, Wpolityce.pl, 5 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-05].
- ↑ „Wspomnienia, raporty i sprawozdania z Gdańska (1919–1920)” w opracowaniu Zbigniewa Machalińskiego, „Marpress”, Gdańsk 1995.