Mołtajny
54°17′51″N 21°21′05″E/54,297500 21,351389| wieś | |
 Gotycki kościół z XV w. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
551[2] |
| Strefa numeracyjna |
89 |
| Kod pocztowy |
11-410[3] |
| Tablice rejestracyjne |
NKE |
| SIMC |
0469369 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu kętrzyńskiego  | |
Położenie na mapie gminy Barciany  | |
| 54°17′51″N 21°21′05″E/54,297500 21,351389[1]
| |
Mołtajny (niem. Molthainen, późn. Molteinen[4]) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie kętrzyńskim, w gminie Barciany.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Mołtajny. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Dojazd z Barcian do Mołtajn przez Bobrowo, dalej z Mołtajn można dojechać do Asun. Mołtajny są położone nad Jeziorem Arklickim.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Używane nazwy wsi: Moltheim, Molteinen Molthenen.
Wieś lokowana między 1374, a 1379 r. należała do zakonu krzyżackiego, wskazuje na to istniejąca tu strażnica krzyżacka leżąca na terenie komturii królewieckiej. Zamek krzyżacki w Mołtajnach zniknął jeszcze w średniowieczu, być może w czasie wojny trzynastoletniej. Mołtajny przeszły w posiadanie rodu von Schlieben w roku 1469 (zobacz Brzeźnica). Mołtajny w rękach Schliebenów były do XVII w., a w wieku XVIII były w posiadaniu rodu Egloffsteinów.
Przed II wojną światową przez wieś biegła wąskotorówka (Rastenburger Kleinbahn) z Kętrzyna do Gierdawy (Żeleznodorożnyj). Linia została otwarta w 1917. Przed 1939 rokiem wąskotorówka została zamknięta z powodu nieopłacalności lecz wojna uchroniła sieć kolejową, która i tak była głównie wykorzystywana przez właścicieli okolicznych majątków do przewozu płodów rolnych, głównie buraków cukrowych do Kętrzyna. W 1945 r. Rosjanie tory rozebrali i wywieźli.
W czasie II wojny światowej w Mołtajnach zatrudnieni byli przy pracach polowych jeńcy wojenni z kampanii wrześniowej. Jeńców na noc zamykano w baraku nad Jeziorem Arklickim.
W latach siedemdziesiątych XX w. w Mołtajnach wybudowano agroosiedle (blokowisko) z domem kultury i kotłownią C O w celu zapewnienia mieszkań dla pobliskich PGR. Budynki znajdują się w administracji Spółdzielni Mieszkaniowej "Mołtajny", która jest także administratorem budynków w Wopławkach.
Mołtajny są sołectwem do którego obok Mołtajn należą: Arklity, Błędowo, Górki i Markuzy. W latach 1973 – 1977 sołectwo Mołtajny należało do gminy Skandawa.
Kościół
[edytuj | edytuj kod]Parafia św. Anny w Mołtajnach należy do Dekanatu Kętrzyn II.
Pierwsza wzmianka o kościele w Mołtajnach pochodzi z roku 1384. Proboszczem Mołtajn w roku 1486 był Baltazar Löszenstein. W tym czasie parafia posiadała cztery włóki ziemi. Przed reformacją parafia w Mołtajnach należała do archiprezbiteratu sępopolskiego. Odbywały się tu pielgrzymki do św. Anny. Do roku 1730 w dzwonnicy przechowywany był jej obraz.
Gotycki kościół, został wybudowany pod koniec XV w. wyróżnia się wschodni szczyt korpusu. Sklepienia świątyni pozorne, w kruchcie zachowało się pierwotne sklepienie gwiaździste. Wieża została podwyższona na początku XVI w., ozdobiona blendami, zwieńczona szczytem schodkowym ze sterczynami i nakryta dwuspadowym dachem[5]. Późnobarokowy ołtarz i organy ufundowane zostały przez Egloffsteinów w 1782. Organy zbudował Karol Henryk Obuch z Morąga. W posadzce kościoła znajdowała się płyta nagrobna Schliebena (zm. 1561).
Na cmentarzu przykościelnym zachował się barokowy grobowiec (uszkodzony) Albrechta (zm. 1791) i Henrietty Egloffsteinów (zm. 1776) z XVIII w.
Oświata
[edytuj | edytuj kod]Nowy budynek szkolny wybudowano tutaj w roku 1960, a dziesięć lat później w Mołtajnach funkcjonowały ośmioklasowa szkoła podstawowa, szkoła przysposobienia rolniczego oraz przedszkole. Po ostatniej reformie oświaty w Mołtajnach funkcjonowały sześcioklasowa szkoła podstawowa i trzyletnie Gimnazjum (Zespół Szkół); aktualnie szkoła jest 8-letnią Szkołą Podstawową.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]W roku 1785 wieś miała 16 domów mieszkalnych.
Liczba mieszkańców: w roku 1856 – 247 osób, w 1910 – 301, w 1939 – 672, w 1970 – 234, 2005 – ok. 760.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 82960
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Kod pocztowy Mołtajny •• Wyszukiwarka, kody pocztowe, ulice, mapa [online], www.kodypocztowe.info [dostęp 2019-11-19].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 159
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom VI (s. 23 Malteinen, s. 641 Molthainen), Warszawa 1885.
- Kętrzyn. Z dziejów miasta i okolic (s. 207-208), wyd. Pojezierze, Olsztyn 1978.
- Andrzej Rzempołuch, Przewodnik po zabytkach sztuki dawnych Prus Wschodnich, Agencja Wydawnicza Remix, Olsztyn, 1992, ISBN 83-900155-1-X. (s. 61 "Wildhaus" i kościół)
- Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński, Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 190
| Wsie | |
|---|---|
| Części wsi | |
| Przysiółki wsi | |
| Osady |
|
| Przysiółki osad | |
| Osada leśna | |
| Przysiółki | |
| Zniesiona miejscowość |
