Mońki (gmina)
| gmina miejsko-wiejska | |||||||
.JPG) Budynek urzędu miasta w Mońkach | |||||||
| |||||||
| Państwo | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||
| Powiat | |||||||
| TERC |
2008063 | ||||||
| Burmistrz |
Zbigniew Karwowski (2006) | ||||||
| Powierzchnia |
161,56 km² | ||||||
| Populacja (30.06.2016) • liczba ludności |
| ||||||
| • gęstość |
93,6 os./km² | ||||||
| Nr kierunkowy |
85 | ||||||
| Tablice rejestracyjne |
BMN | ||||||
Adres urzędu: ul. Słowackiego 5a19-100 Mońki | |||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||
| |||||||
Położenie na mapie powiatu
| |||||||
| 53°24′17,82″N 22°47′49,77″E/53,404950 22,797158 | |||||||
| Strona internetowa | |||||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||||
_location_map.png)
Mońki – gmina miejsko-wiejska w województwie podlaskim, w powiecie monieckim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie białostockim.
Siedziba gminy to Mońki.
Według danych z 30 czerwca 2004[4] gminę zamieszkiwało 15 756 osób.
Położenie i struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]
Gmina położona jest na Wysoczyźnie Białostockiej (lub Goniądzkiej[5]) we wschodniej Nizinie Podlaskiej i w centralnej części powiatu monieckiego.
Według danych z roku 2002[6] gmina Mońki ma obszar 161,56 km², w tym:
- użytki rolne: 79%
- użytki leśne: 13%
Gmina stanowi 11,69% powierzchni powiatu.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Ślady wczesnego osadnictwa na terenie obecnej gminy Mońki wiążą się z tzw. Pisarową Górą w pobliżu wsi Krzeczkowo, gdzie prowadzone były badania archeologiczne.
Znajdowały się tu trzy folwarki – Waśki, Hornostaje i Krzeczkowo. Mimo zniszczenia większości zabudowań, wciąż istnieją ślady świadczące o ich istnieniu. W XIX wieku na terenie obecnej gminy zbudowano linię kolejową, a także stację w Mońkach. W Hornostajach zlokalizowano koszary 62 Suzdalskiego Pułku Piechoty, można znaleźć informacje o istnieniu linii kolejki wąskotorowej do Moniek[7].
Przed II wojną światową wieś Mońki znajdowała się w gminie Kalinówka w powiecie białostockim. W 1954 roku nastąpiła reforma administracyjna, w wyniku której zniesiono gminy na rzecz gromad (vide Boguszewo, Downary, Dziękonie, Hornostaje, Kalinówka Kościelna, Kulesze, Mońki, Szpakowo). Przy kolejnej reformie, w roku 1973 utworzono gminę Mońki.
Historia administracyjna[edytuj | edytuj kod]
Gmina zbiorowa Mońki powstała po raz piewszy 1 stycznia 1973 roku w związku z reformą administracyjną kraju, która reaktywowała gminy w miejsce dotychczasowych gromad (w latach 1954–1972) [8]. W skład gminy weszło 41 sołectw, należących dawniej (przed 1954) do[9]:
- gminy Goniądz – 18 sołectw (44%): Dzieżki, Hornostaje, Hornostaje-Osada, Jaśki, Kosiorki, Kulesze, Masie, Mejły, Oliszki, Ołdaki, Pyzy, Rybaki, Sobieski, Świerzbienie, Wojszki, Zblutowo, Zyburty i Żodzie;
- gminy Kalinówka – 13 sołectw (32%): Ciesze, Dudki, Koleśniki, Konopczyn, Kropiwnica, Krzeczkowo, Łupichy, Mońki-Wieś, Potoczyzna, Przytulanka, Rusaki, Sikory i Waśki (a także miasto Mońki);
- gminy Krypno – 2 sołectwa (5%): Boguszewo i Lewonie;
- gminy Trzcianne – 4 sołectwa (10%): Czekołdy, Kołodzież, Zalesie i Znoski;
- miasta Knyszyna – 4 sołectwa (10%): Dziękonie, Kuszyn, Magnusze i Magnusze.
W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie białostockim.
1 stycznia 1987 do miasta Mońki włączono wieś Mońki-Wieś z gminy Mońki[10].
1 stycznia 1992 gminę Mońki połączono z miastem Mońki w jedną gminę miejsko-wiejską[11].
Religia[edytuj | edytuj kod]
W gminie Mońki znajdują się siedziby trzech parafii Kościoła Rzymskokatolickiego w ramach dekanatu Mońki oraz jedna należąca do dekanatu Knyszyn[12]:
- Dekanat Mońki
- Parafia Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Kazimierza w Mońkach
- Parafia św. Brata Alberta Chmielowskiego w Mońkach
- Parafia św. Klary w Kuleszach
- Dekanat Knyszyn
W sąsiednim Krypnie znajduje się sanktuarium ze słynącym łaskami obrazem Matki Boskiej.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Dane z 30 czerwca 2004[4]:
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 15 756 | 100 | 7987 | 50,7 | 7769 | 49,3 |
| Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] |
97,5 | 49,4 | 48,1 | |||
- Piramida wieku mieszkańców gminy Mońki w 2014 roku[1].
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Dla turystyki gminy Mońki najważniejszy jest zlokalizowany w sąsiednich gminach Biebrzański Park Narodowy. W Mońkach istnieją obiekty oferujące noclegi, a w Masiach szkolne schronisko młodzieżowe.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
W gminie Mońki znajduje się pięć obiektów zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków:
- Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Kazimierza w Mońkach
- Dworzec kolejowy w Mońkach
- Magazyn kolejowy z ok. 1905 r. w Mońkach
- Dwór w Sikorach
- Młyn w Sikorach
Edukacja i kultura[edytuj | edytuj kod]
Głównym ośrodkiem edukacji w gminie są Mońki, gdzie znajdują się publiczne przedszkole, dwie szkoły podstawowe (w tym zespół szkół ze szkołą muzyczną), gimnazjum oraz Zespół Szkół kształcenia średniego. Istnieją także dwie wiejskie szkoły podstawowe – w Kuleszach i Boguszewie[13].
Moniecki Ośrodek Kultury zajmuje się organizowaniem m.in. imprez kulturalnych.
Opieka społeczna i zdrowotna[edytuj | edytuj kod]
W Mońkach znajduje się szpital powiatowy, a także kilka prywatnych jednostek świadczących usługi opieki zdrowotnej oraz kilka aptek. Tam też zlokalizowany jest dom pomoc społecznej.
Bezpieczeństwo[edytuj | edytuj kod]
W Mońkach znajdują się Komenda Powiatowa Policji oraz Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej. W 2009 roku w Zawodach gminnych OSP wzięło udział 5 drużyn OSP – z Moniek, Sikor, Boguszewa, Mejł i Kulesz[14].
Sołectwa[edytuj | edytuj kod]
Boguszewo, Ciesze, Czekołdy, Dudki, Dudki-Kolonia, Dzieżki, Dziękonie, Hornostaje, Hornostaje-Osada, Jaski, Kiślak, Koleśniki, Kołodzież, Konopczyn, Kosiorki, Kropiwnica, Krzeczkowo, Kuczyn, Kulesze, Lewonie, Łupichy, Magnusze, Masie, Mejły, Moniuszeczki, Oliszki, Ołdaki, Potoczyzna, Przytulanka, Pyzy, Rusaki, Rybaki, Sikory, Sobieski, Świerzbienie, Waśki, Wojszki, Zalesie, Zblutowo, Znoski, Zyburty, Żodzie[2].
Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]
Goniądz, Jaświły, Knyszyn, Krypno, Trzcianne
Współpraca zagraniczna[edytuj | edytuj kod]
Gmina Mońki zawarła umowę o współpracy z urzędem rejonu olickiego na Litwie[15].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Gmina Mońki w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ a b Strona gminy,sołectwa
- ↑ a b Urząd Statystyczny w Białymstoku
- ↑ a b Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Geoportal 2 | iMap [online], mapy.geoportal.gov.pl [dostęp 2017-11-25].
- ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ J. Maroszek, A. Studniarek, Szkic historyczny miasta i gminy Mońki.
- ↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
- ↑ Uchwała Nr XXI/72/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie białostockim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku z dnia 2 stycznia 1973, Nr 1, Poz. 1).
- ↑ M.P. z 1987 r. nr 20, poz. 180
- ↑ Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397
- ↑ http://www.archibial.pl/parafie.php [dostęp na: 2012-08-11].
- ↑ http://um-monki.pl/ [dostęp 2012-08-11].
- ↑ Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Mońkach. monki.straz.bialystok.pl. [dostęp 2015-10-05].
- ↑ Um-monki.pl/index2.php?idmodyf=624&page=0.
