Mroczek pozłocisty

Mroczek pozłocisty
	Cnephaeus nilssonii
	(Keyserling & Blasius, 1839)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	nietoperze
Nadrodzina	Vespertilionoidea
Rodzina	mroczkowate
Podrodzina	mroczki
Plemię	mroczki
Rodzaj	Cnephaeus
Gatunek	mroczek pozłocisty
Synonimy
	Vespertilio kuhlii Nilsson, 1836; Vespertilio borealis Nilsson, 1838; Vespertilio nilssonii Keyserling & Blasius, 1839; Amblyotus atratus Kolenati, 1858; Vesperus propinquus Peters, 1872; Eptesicus parvus Kishida, 1932;
	Vespertilio kuhlii Nilsson, 1836; Vespertilio borealis Nilsson, 1838; Vespertilio nilssonii Keyserling & Blasius, 1839; Amblyotus atratus Kolenati, 1858; Vesperus propinquus Peters, 1872; Eptesicus parvus Kishida, 1932;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Mroczek pozłocisty^[6] (Cnephaeus nilssonii) – gatunek ssaka z podrodziny mroczków (Vespertilioninae) w obrębie rodziny mroczkowatych (Vespertilionidae).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisali w 1839 roku niemieccy naukowcy – geolog i paleontolog Alexander Keyserling oraz zoolog Johann Heinrich Blasius nadając mu nazwę Vespertilio nilssonii^[7], chociaż w 1836 roku szwedzki zoolog Sven Nilsson opisał ten gatunek jako Vespertilio kuhlii^[1]. Holotyp pochodził ze Szwecji^[8].

Zwykle umieszczany w rodzaju Eptesicus^[9]^[10]^[5], jednak na podstawie rewizji taksonomicznej przeprowadzonej w 2023 roku został przeniesiony do rodzaju Cnephaeus^[11]. Cnephaeus nilssonii wydaje się być taksonem siostrzanym C. serotinus i często są parafiletyczne w badaniach genetycznych z użyciem genów mitochondrialnych ze względu na rozległą bardzo dawną hybrydyzację^[10]. Wykorzystując geny jądrowe, C. nilssonii tworzy klad monofiletyczny, który nie jest blisko spokrewniony z C. serotinus^[10]. Czasami uważa się, że C. nilssonii obejmuje C. japonensis, ale są one ogólnie uznawane za odrębne gatunki na podstawie danych morfologicznych^[9]. Do C. nilssonii zalicza się często C. gobiensis, ale obecnie jest on zazwyczaj uznawany za odrębny gatunek na podstawie danych genetycznych i morfologicznych^[9]. Zwykle rozpoznaje się dwa podgatunki (nilssonii i parvus), ale dane genetyczne nie potwierdzają tego podziału, ponieważ między tymi dwoma taksonami występuje niewielka zmienność genetyczna^[10]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy^[10].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Cnephaeus: gr. κνεφαιος knephaios ‘ciemny, ponury’^[12].
nilssonii: prof. dr Sven Nilsson (1787–1883), szwedzki zoolog, archeolog^[13].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Mroczek pozłocisty występuje od wschodniej Francji do północnej Europy znacznie powyżej koła podbiegunowego w Norwegii, Szwecji i Finlandii, w środkowej Europie, Kaukazie, północno-zachodnim Iranie i środkowej części Azji (w tym północny Kazachstan) przez Rosję i północną Mongolię do Rosyjskiego Dalekiego Wschodu, w tym wyspa Sachalin i półwysep Kamczatka, i na południe przez obszar rzeki Amur do północno-środkowej i północno-wschodniej Chińskiej Republiki Ludowej (Mongolia Wewnętrzna, Heilongjiang, Jilin i Szantung) i Półwyspu Koreańskiego, w tym wyspy Hokkaido i Okushiri w Japonii oraz Wyspy Kurylskie (Kunaszyr i Iturup); odnotowuje się sporadyczne zapisy wędrujących osobników w całej Europie, aż po Bułgarię i Włochy, i na zachód do południowej Wielkiej Brytanii^[10].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 54–68 mm, długość ogona 35–50 mm, długość ucha 13–17,5 mm, długość tylnej stopy 10–12 mm, długość przedramienia 34,1–44,2 mm; rozpiętość skrzydeł 240–280 mm; masa ciała 9–13 g^[9]. Mroczek pozłocisty ma ciemnokasztanowate ubarwienie ze złocistymi końcówkami włosów na grzbiecie. Futro długie i gęste. Wzór zębowy: I ${\tfrac {2}{3}}$ C ${\tfrac {1}{1}}$ P ${\tfrac {1}{2}}$ M ${\tfrac {3}{3}}$ = 32^[9]. Kariotyp wynosi 2n = 50 i FNa = 48 (w całej Europie)^[9]

Ekologia[edytuj | edytuj kod]

Siedlisko[edytuj | edytuj kod]

Gatunek borealny, związany ze strefą tajgi. Sięga najdalej na północ ze wszystkich nietoperzy, regularnie odbywając rozród za Kołem Podbiegunowym w Norwegii i Szwecji. Jest tam zmuszony do latania i żerowania w warunkach dnia polarnego. Jako związany z surowym klimatem kontynentalnym występuje głównie w północno-wschodniej części Europy, zaś w zachodniej i południowej części kontynentu spotyka się go jedynie w wysokich górach. Związany głównie z terenami leśnymi i górskimi, choć na Górnym Śląsku występuje w centrach dużych miast. Najważniejszymi kryjówkami letnimi tego gatunku są budynki, jedynie sporadycznie znajdowano go w dziuplach drzew. Zimuje w chłodnych, wstępnych partiach podziemi, np. jaskiń czy fortyfikacji. Odporny na mróz, może hibernować w miejscach słabo izolowanych od warunków zewnętrznych.

Pożywienie[edytuj | edytuj kod]

Owady chwytane niemal wyłącznie w locie, szczególnie drobne muchówki, chrząszcze, siatkoskrzydłe i nocne motyle^[14].

Ochrona[edytuj | edytuj kod]

W Polsce jest objęty ścisłą ochroną gatunkową oraz wymagający ochrony czynnej^[15]^[16].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

↑ Nie Vespertilio kuhlii Kuhl, 1817.
↑ Nie Vespertilio borealis P.L.S. Müller, 1776.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c S. Nilsson: Illuminerade figurer till Skandinaviens Fauna, med Text utgifne. Lund: C.F. Berling, 1832–1840, s. ryc. 34 i 36. (szw.).
↑ F.A. Kolenati. Eine neue österreichische Fledermaus. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 29, s. 252, 1858. (niem.).
↑ W.C.H. Peters. Über neue Flederthiere (Phyllorhina micropus, Harpyiocephalus Huttonii, Murina grisea, Vesperugo micropus, Vesperus (Marsipolaemus) albigularis, Vesperus propinquus, tenuipinnis). „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1872, s. 262, 1873. (niem.).
↑ K. Kishida. Proposition of a new specific name for the lesser Corean serotine. „Lansania”. 4 (31), s. 2, 1932. (ang. • jap.).
↑ ^a ^b I.I. Coroiu I.I., Eptesicus nilssoni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-01] (ang.).
↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 116. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ A. Keyserling & J.H. Blasius. Uebersicht der Gattungs- und Artcharaktere der europäischen Fledermäuse. „Archiv für Naturgeschichte”. 5 (1), s. 315, 1839. (niem.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Eptesicus nilssonii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-01].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f R. Moratelli, C. Burgin, V. Cláudio, R. Novaes, A. López-Baucells & R. Haslauer: Family Vespertilionidae (Vesper Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 851–852. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 240. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ V.C. Cláudio, R.L. Novaes, A.L. Gardner, M.R. Nogueira, D.E. Wilson, J.E. Maldonado, J.A. de Oliveira & R. Moratelli. Taxonomic re-evaluation of New World Eptesicus and Histiotus (Chiroptera: Vespertilionidae), with the description of a new genus. „Zoologia (Curitiba)”. 40, s. e22029, 2023. DOI: 10.1590/S1984-4689.v40.e22029.. (ang.).
↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 192, 1904. (ang.).
↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 293. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
↑ SławomirS. Wąsik SławomirS., Ssaki Polski od A do Ż, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2011, s. 99, ISBN 978-83-7073-674-3 [dostęp 2023-09-29] .
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r. poz. 1348)
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16]..

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Ciechanowski M., Szkudlarek R. 2003. Pierwsze stwierdzenia mroczka pozłocistego Eptesicus nilssonii (Keyserling & Blasius, 1839) na Pomorzu. Nietoperze 4: 105-107.
Lesiński G., Fuszara E., Kowalski M. 2001. Charakterystyka miejskiego zgrupowania nietoperzy Warszawy. Nietoperze 2: 3-17.
Konrad Sachanowicz, Mateusz Ciechanowski: Nietoperze Polski. Tomasz Cofta (rysunki). Warszawa: MULTICO, 2005. ISBN 83-7073-401-4.
Rydell J. 1993. Eptesicus nilssonii. Mammalian Species 430: 1-7.
Sachanowicz K., Wower A. 2005. Mroczek pozłocisty w miastach Aglomeracji Górnośląskiej. Przyroda Górnego Śląska 39: 8-9.

[1] Nie Vespertilio kuhlii Kuhl, 1817.

[3] Nie Vespertilio borealis P.L.S. Müller, 1776.

[nil-2] S. Nilsson: Illuminerade figurer till Skandinaviens Fauna, med Text utgifne. Lund: C.F. Berling, 1832–1840, s. ryc. 34 i 36. (szw.).

[kol-4] F.A. Kolenati. Eine neue österreichische Fledermaus. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 29, s. 252, 1858. (niem.).

[pet-5] W.C.H. Peters. Über neue Flederthiere (Phyllorhina micropus, Harpyiocephalus Huttonii, Murina grisea, Vesperugo micropus, Vesperus (Marsipolaemus) albigularis, Vesperus propinquus, tenuipinnis). „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1872, s. 262, 1873. (niem.).

[kis-6] K. Kishida. Proposition of a new specific name for the lesser Corean serotine. „Lansania”. 4 (31), s. 2, 1932. (ang. • jap.).

[iucn-7] I.I. Coroiu I.I., Eptesicus nilssoni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2022-1 [dostęp 2022-08-01] (ang.).

[miiz-8] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 116. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[key&bla-9] A. Keyserling & J.H. Blasius. Uebersicht der Gattungs- und Artcharaktere der europäischen Fledermäuse. „Archiv für Naturgeschichte”. 5 (1), s. 315, 1839. (niem.).

[msw-10] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Eptesicus nilssonii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-08-01].

[hmw-11] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f R. Moratelli, C. Burgin, V. Cláudio, R. Novaes, A. López-Baucells & R. Haslauer: Family Vespertilionidae (Vesper Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 851–852. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).

[icmw-12] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 240. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[cla&inni-13] V.C. Cláudio, R.L. Novaes, A.L. Gardner, M.R. Nogueira, D.E. Wilson, J.E. Maldonado, J.A. de Oliveira & R. Moratelli. Taxonomic re-evaluation of New World Eptesicus and Histiotus (Chiroptera: Vespertilionidae), with the description of a new genus. „Zoologia (Curitiba)”. 40, s. e22029, 2023. DOI: 10.1590/S1984-4689.v40.e22029.. (ang.).

[pal-14] T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 192, 1904. (ang.).

[edm-15] B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 293. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).

[16] SławomirS. Wąsik SławomirS., Ssaki Polski od A do Ż, Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2011, s. 99, ISBN 978-83-7073-674-3 [dostęp 2023-09-29] .

[17] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2014 r. poz. 1348)

[rozp2016-18] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16]..

[a]

[1]

[b]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]