Nagroda im. Georga Büchnera

Nagroda im. Georga Büchnera (niem. Georg-Büchner-Preis, nazywana również Nagrodą Büchnera) jest obecnie najbardziej prestiżową nagrodą literacką w krajach niemieckojęzycznych.

Historia

Nagroda im. Georga Büchnera została ufundowana już w 1923 roku, w okresie Republiki Weimarskiej, przez Parlament Ludowej Republiki Hesji na cześć pisarza Georga Büchnera. Była ona przeznaczona dla twórców, którzy pochodzili z ojczystej dla Georga Büchnera Hesji bądź byli z nią duchowo związani. Z inicjatywy Juliusa Reibera (Niemiecka Partia Demokratyczna) nagroda była przyznawana przez ówczesne państwo Hesji Ludowej dla artystów, poetów, wybitnych wykonawców, aktorów i śpiewaków. Pomiędzy 1933 a 1944 rokiem Nagrodę im. Georga Büchnera przekształcono w Nagrodę Kulturalną Miasta Darmstadt.

W 1951 utworzono z niej szeroko pojętą nagrodę literacką, którą każdego roku przyznaje Deutsche Akademie für Sprache und Dichtung (Niemiecka Akademia Języka i Literatury) w ramach odbywającej się jesienią konferencji w Darmstadt. Nagroda trafia do autorów, którzy przysłużyli się rozpowszechnieniu niemieckiej literatury. Gratyfikacja, która jeszcze w 1951 roku wynosiła 3000 marek, była w ciągu ostatnich lat regularnie zwiększana i w latach 2003–2010 wynosiła 40 000, a od roku 2011 – 50 000 euro. Taką kwotę przeznacza miasto Darmstadt i kieruje ją do dyspozycji Hesji, rządu federalnego oraz Niemieckiej Akademii Języka i Poezji.

Nagroda Büchnera jest najbardziej prestiżową i od 2011 roku (obok Nagrody im. Josepha Breitbacha) najwyżej opłacaną przyznawaną co roku nagrodą literacką dla niemieckojęzycznych autorów.

Lista laureatów

• 1923: Adam Karrillon (1853–1938) i Arnold Ludwig Mendelssohn (1855–1933; kompozytor)

• 1924: Alfred Bock (1859–1932) i Paul Thesing (1882–1954; malarz)

• 1925: Wilhelm Michel (1877–1942) i Rudolf Koch (1876–1934; kaligraf)

• 1926: Christian Heinrich Kleukens (1880–1954; drukarz) i Wilhelm Petersen (1890–1957; kompozytor)
• 1927: Kasimir Edschmid (1890–1966) i Johannes Bischoff
• 1928: Richard Hoelscher (1867–1943; malarz) i Well Habicht (rzeźbiarz)
• 1929: Carl Zuckmayer (1896–1977) i Adam Antes (1891–1984; rzeźbiarz)
• 1930: Nikolaus Schwarzkopf (1884–1962) i Johannes Lippmann (1858–1935; malarz)
• 1931: Alexander Posch (malarz) (1890–1950) i Hans Simon (1897–1982; kompozytor)
• 1932: Albert H. Rausch (pseudonim Henry Benrath; 1882–1949) i Adolf Bode (1904–1970; malarz)
• 1933–1944: nie przyznano
• 1945: Hans Schiebelhuth (1895–1944), pośmiertnie
• 1946: Fritz Usinger (1895–1982)
• 1947: Anna Seghers (1900–1983)
• 1948: Hermann Heiß (pseudonim Georg Frauenfelder; 1897–1966; kompozytor)
• 1949: Carl Gunschmann (1895–1984; malarz)
• 1950: Elisabeth Langgässer (1899–1950), pośmiertnie
• 1951: Gottfried Benn (1886–1956)
• 1952: nie przyznano
• 1953: Ernst Kreuder (1903–1972)
• 1954: Martin Kessel (1901–1990)
• 1955: Marie Luise Kaschnitz (1901–1974)
• 1956: Karl Krolow (1915–1999)
• 1957: Erich Kästner (1899–1974)
• 1958: Max Frisch (1911–1991)
• 1959: Günter Eich (1907–1972)
• 1960: Paul Celan (1920–1970)
• 1961: Hans Erich Nossack (1901–1977)
• 1962: Wolfgang Koeppen (1906–1996)
• 1963: Hans Magnus Enzensberger (1929–2022)
• 1964: Ingeborg Bachmann (1926–1973)
• 1965: Günter Grass (1927–2015)
• 1966: Wolfgang Hildesheimer (1916–1991)
• 1967: Heinrich Böll (1917–1985)
• 1968: Golo Mann (1909–1994)
• 1969: Helmut Heißenbüttel (1921–1996)
• 1970: Thomas Bernhard (1931–1989)
• 1971: Uwe Johnson (1934–1984)
• 1972: Elias Canetti (1905–1994)
• 1973: Peter Handke (* 1942) (nagroda pieniężna zwrócona w 1999)
• 1974: Hermann Kesten (1900–1996)
• 1975: Manès Sperber (1905–1984)
• 1976: Heinz Piontek (1925–2003)
• 1977: Reiner Kunze (* 1933)
• 1978: Hermann Lenz (1913–1998)
• 1979: Ernst Meister (1911–1979), pośmiertnie
• 1980: Christa Wolf (1929–2011)
• 1981: Martin Walser (1927–2023)
• 1982: Peter Weiss (1916–1982), pośmiertnie
• 1983: Wolfdietrich Schnurre (1920–1989)
• 1984: Ernst Jandl (1925–2000)
• 1985: Heiner Müller (1929–1995)
• 1986: Friedrich Dürrenmatt (1921–1990)
• 1987: Erich Fried (1921–1988)
• 1988: Albert Drach (1902–1995)
• 1989: Botho Strauß (ur. 1944)
• 1990: Tankred Dorst (1925–2017)
• 1991: Wolf Biermann (ur. 1936)
• 1992: George Tabori (1914–2007)
• 1993: Peter Rühmkorf (1929–2008)
• 1994: Adolf Muschg (ur. 1934)
• 1995: Durs Grünbein (ur. 1962)
• 1996: Sarah Kirsch (1935–2013)
• 1997: H. C. Artmann (1921–2000)
• 1998: Elfriede Jelinek (ur. 1946)
• 1999: Arnold Stadler (ur. 1954)
• 2000: Volker Braun (ur. 1939)
• 2001: Friederike Mayröcker (1924–2021)
• 2002: Wolfgang Hilbig (1941–2007)
• 2003: Alexander Kluge (ur. 1932)
• 2004: Wilhelm Genazino (1943–2018)
• 2005: Brigitte Kronauer (1940–2019)
• 2006: Oskar Pastior (1927–2006), pośmiertnie
• 2007: Martin Mosebach (ur. 1951)
• 2008: Josef Winkler (ur. 1953)
• 2009: Walter Kappacher (ur. 1938)
• 2010: Reinhard Jirgl (ur. 1953)
• 2011: Friedrich Christian Delius (ur. 1943)
• 2012: Felicitas Hoppe (ur. 1960)
• 2013: Sibylle Lewitscharoff (1954–2023)
• 2014: Jürgen Becker (ur. 1932)
• 2015: Rainald Goetz (ur. 1954)
• 2016: Marcel Beyer (ur. 1965)
• 2017: Jan Wagner (ur. 1971)
• 2018: Terézia Mora (ur. 1971)
• 2019: Lukas Bärfuss (ur. 1971)
• 2020: Elke Erb (ur. 1938)
• 2021: Clemens J. Setz (ur. 1982)
• 2022: Emine Sevgi Özdamar (ur. 1946)
• 2023: Lutz Seiler (ur. 1963)

Bibliografia

• Charis Goer: Büchner-Preisreden. In: Georg Büchner. Epoche – Werk – Wirkung. Hg. von Roland Borgards und Harald Neumeyer. Stuttgart: Metzler 2009. S. 345–348, ISBN 978-3476022295.

• Judith S. Ulmer: Geschichte des Georg-Büchner-Preises. Soziologie eines Rituals. de Gruyter, Berlin / New York NY 2006, ISBN 3-11-019069-9 (Zugleich Dissertation an der Universität Heidelberg, 2006).

• Büchner-Preis-Reden. 1951–1971 (= Universal-Bibliothek. 9332/34). Mit einem Vorwort von Ernst Johann. Philipp Reclam-Verlag, Stuttgart 1972, ISBN 3-15-009332-5.