Nededza
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Kraj | |
| Powiat | |
| Starosta |
Peter Vajda[1] |
| Powierzchnia |
6,31[2] km² |
| Wysokość |
361 m n.p.m. |
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
|
| Nr kierunkowy |
041 |
| Kod pocztowy |
013 02 |
| Tablice rejestracyjne |
ZA |
Położenie na mapie kraju żylińskiego  | |
Położenie na mapie Słowacji  | |
 49°13′13,87″N 18°50′09,78″E/49,220519 18,836050
| |
| Strona internetowa | |
Nededza – wieś (obec) w północno-zachodniej Słowacji, w kraju żylińskim, w powiecie Żylina.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Wieś leży w północno-wschodniej części Kotliny Żylińskiej, u południowych podnóży Gór Kisuckich. Jej zabudowania leżą w większości w dolinie potoku Kotrčiná, ok. 6 km. na wschód od centrum Żyliny.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z roku 1384[5]. Należała wówczas do rodziny Nedeckých. Później jej część należała do feudalnego "państwa" z siedzibą na zamku Starý hrad[6].
W roku 1421 „państwo” przeszło w ręce Dersffych, następnie władali nim przedstawiciele Esterházych i Wesselenyich. Gdy wyszedł na jaw udział Wesselényich w antyhabsburskim spisku majątek ten został im odebrany, a po upadku powstania Thökölyego (1685) przekazany cesarskim generałom, Fridrichowi i Johannowi Löwenburgom. Ci utworzyli nowe dominium z siedzibą w Tepličce nad Váhom, do którego należały i Gbeľany. W 1749 r. w wyniku podziału majętności powstało nowe „państwo”, w którego skład wchodziły: Gbeľany, Dolný Vadičov, Lutiše, Pažite, Riečnica, Terchová, Tižina oraz część Strečna. Jego właściciele, rodzina Szerényich, w 1756 r. wybudowali istniejący do dziś barokowy pałac. W 1812 r. właścicielami wsi została rodzina Nyárych z Sučan, a w 1863 r. rodzina Zichych. W 1883 r. Karolina Zichy wniosła ten majątek jako wiano, wychodząc za mąż za Györgya Gusztáva Majlátha, hrabiego Ostrzyhomia. Ostatnim właścicielem Gbeľan był Ferdinand Ödön Majláth, który zmarł w 1929 r. Wdowa po nim, Huberta z d. Széchenyi, przeniosła się do Bratysławy, a po II wojnie światowej wyjechała do Szwecji.
Mieszkańcy wsi zajmowali się hodowlą bydła, drobnym rolnictwem i sadownictwem oraz pracą w lasach. Pracowali także na pańskich folwarkach w Gbeľanach, w Dolinie Vrátnej (stąd Starý dvor) oraz w Lutišach.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Według danych z dnia 31 grudnia 2010, wieś zamieszkiwało 966 osób, w tym 480 kobiet i 486 mężczyzn[7].
W 2001 roku rozkład populacji względem narodowości i przynależności etnicznej wyglądał następująco[8]:
Obiekty historyczne i zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Kasztel Pongráczów, renesansowy, z połowy XVI w. Murowany, piętrowy, z niewielką wieżą, otoczony kamiennym murem. Jego ostatnim właścicielem był Štefan Pongrácz[6]. Po jego śmierci majątek odziedziczyła jego siostra, Ludmiła, która w 1907 r. sprzedała kasztel gminie. Po II wojnie światowej odkupiła go jedna z rodzin, która urządziła w nim mieszkanie. W latach 90. obiekt kupił lokalny przedsiębiorca, który urządził w nim stolarnię. W roku 2011 odsprzedał on bardzo mocno zaniedbany kasztel gminie. Ta podjęła się jego restauracji. M. in. jedną część przebudowano w latach 2012-2014 na kościół katolicki. Remont pozostałej części dobiegał końca w 2020 r.[9]
- Dwór (słow. kúria) szlacheckiej rodziny Nyárych, klasycystyczny, z I połowy XIX w.
- Dwór (kúria) klasycystyczny, z I połowy XIX w., w górnej części wsi.
- Barokowa, kamienna rzeźba św. Jana Nepomucena z połowy XVIII w.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Lista wybranych wójtów, burmistrzów gmin i miast w wyborach do organów gminy. Štatistický úrad Slovenskej republiky. [dostęp 2011-12-31]. (słow.).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: 6,31S_SK, om7014rr_ukaz: Rozloha (Štvorcový meter).
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Počet obyvateľov podľa pohlavia - obce (ročne). www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7101rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statistical Office of the Slovak Republic (www.statistics.sk): Hustota obyvateľstva - obce. www.statistics.sk. [dostęp 2024-03-28]. Ustawienia: om7014rr_obc: AREAS_SK.
- ↑ Statystyki ogólne miejscowości. Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2011-12-31]. (ang.).
- ↑ a b Mária Bizubová: Putovanie po okoli Žiliny s Thomasom Enderom (2) [w:] "Krásy Slovenska" R. 98, nr 7-8/2021, s. 63-65
- ↑ Dane statystyczne dotyczące liczby mieszkańców. Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2011-12-31]. (ang.).
- ↑ Statystyki mieszkańców na podstawie spisu statystycznego z roku 2001. Statistical Office of the Slovak Republic. [dostęp 2011-12-31]. (ang.).
- ↑ Katarína Melušová: Práce na šľachtickom sídle v Nededzi finišujú [w:] Nededžan nr 2/2020 [1]
