Nicolas Bourbaki
Nicolas Bourbaki – pseudonim grupy francuskich matematyków, którzy w roku 1935 założyli działające przy École normale supérieure w Paryżu stowarzyszenie Association des Collaborateurs de Nicolas Bourbaki.
Za założycieli grupy uznaje się siedmiu matematyków. Byli to Henri Cartan, Jean Dieudonné, André Weil, Claude Chevalley, Jean Delsarte, Szolem Mandelbrojt i René de Possel[1].
Celem grupy młodych matematyków[2], było napisanie kompletu aktualnych podręczników do matematyki. Te które istniały, niegdyś dobre, były już nieaktualne, a ich język nieprecyzyjny[3]. Po napisaniu pierwszego potrzebowali dodać autora, a ponieważ planowali wiele książek, gdzie autorzy prawdopodobnie będą się zmieniać, postanowili opublikować ją pod pseudonimem. Książki podpisane N. Bourbaki, wzbudzały w środowisku matematyków podziw dla talentu tajemniczego autora[4]. Prawda wyszła na jaw, chociaż matematycy cały czas używali pseudonimu. Mimo że książki miały wielu autorów, były wielokrotnie redagowane przez członków, dlatego nie było widać indywidualnego stylu autorów[1].
Imię „Nicolas” pojawiło się późno, początkowo podpis brzmiał jedynie „N. Bourbaki”. Twórcy grupy uważali, że Bourbaki nie powinien mieć więcej niż 50 lat, aby zachował świeżość umysłu, w efekcie przez lata pracowały cztery generacje[5]. Grupa działała przez 50 lat[6]. Tak jak początkowo, lista „aktualnych” członków grupy była zawsze tajemnicą, chociaż krążyły pogłoski o tym, kto do nich należał. Wielu medalistów Fieldsa było członkami grupy[7]. Grupa Bourbaki w swoich książkach używała metody aksjomatycznej, gdzie każda teza musiała być przez nich wcześniej udowodniona. Tego typu tezy mogły pochodzić z różnych działów matematyki. Ich metoda polegała na rozpoczęciu od zagadnień bardziej ogólnych i późniejszym przechodzeniu do szczegółowych[7]. Była to metoda bardzo podobna do formalizmu wprowadzonenego przez Davida Hilberta, chociaż przyświecały im inne cele. Była to także pierwsza próba aksjomatyzacji podstaw całej matematyki[7].
Styl Bourbakiego był nowatorski, dziś jest on stosowany powszechnie w całej literaturze matematycznej. Grupa ujednoliciła dużo terminów matematycznych. Wprowadziła dużo nowych, niektóre usunęła, czasami z kilku stosowanych wybrano jeden. Dzisiaj powszechnie stosuje się słownictwo używane przez Bourbakiego[8].
Pozostali członkowie[edytuj | edytuj kod]
W późniejszym okresie działania grupy, dołączyli:
- Charles Ehresmann,
- Jean Coulomb,
- Laurent Schwartz,
- Jean-Pierre Serre,
- Jacques Dixmier,
- Jean-Louis Koszul,
- François Bruhat,
- Pierre Cartier,
- Adrien Douady,
- Alexander Grothendieck,
- Samuel Eilenberg,
- Serge Lang,
- Michael Atiyah.
- Roger Godement.
Matematyka według Bourbakiego[edytuj | edytuj kod]
Jednym z celów Bourbakistów było opracowanie kursu matematyki prezentującego ówczesny stan wiedzy w kluczowych dziedzinach matematyki opartych na teorii mnogości. Seria Elementy matematyki (Éléments de mathématique) składała się z następujących tomów (nie ukazały się one po polsku):
| I | Teoria mnogości | (Théorie des ensembles) |
| II | Algebra | (Algèbre) |
| III | Topologia | (Topologie générale) |
| IV | Funkcje jednej zmiennej rzeczywistej | (Fonctions d'une variable réelle) |
| V | Przestrzenie liniowo-topologiczne | (Espaces vectoriels topologiques) |
| VI | Całkowanie | (Intégration) |
| oraz później | ||
| VII | Algebra przemienna | (Algèbre commutative) |
| VIII | Grupy i algebry Liego | (Groupes et algèbres de Lie) |
W serii ukazała się także książka Variétés différentielles et analytiques, ale zawierała raczej podsumowanie wyników dotyczących rozmaitości różniczkowalnych, niż prezentację materiału. Dziewiąty i ostatni tom serii, poświęcony teorii spektralnej, ukazał się w roku 1983. Pod koniec XX wieku opublikowano jeszcze dalszą część Algebry przemiennej.
Niektóre z książek Bourbakiego stały się klasycznymi pozycjami w swoich dziedzinach, inne były zbyt trudne, by służyć za podręczniki. W roku 1958, gdy zakończono wydawanie pierwotnych sześciu tomów serii, niektóre z pierwszych były od prawie 20 lat nieaktualne[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Ciesielski i Pogoda 2015 ↓, s. 245.
- ↑ w chwili założenia grupy mieli 24-30 lat
- ↑ Ciesielski i Pogoda 2015 ↓, s. 244.
- ↑ Ciesielski i Pogoda 2015 ↓, s. 242.
- ↑ Ciesielski i Pogoda 2015 ↓, s. 246.
- ↑ Ciesielski i Pogoda 2015 ↓, s. 250.
- ↑ a b c Ciesielski i Pogoda 2015 ↓, s. 247.
- ↑ Ciesielski i Pogoda 2015 ↓, s. 248.
- ↑ …by 1958 when the original six books were completed, the first few of these books were already almost 20 years out of date. Bourbaki: the post-war years
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Krzysztof Ciesielski, Zdzisław Pogoda: Bezmiar Matematycznej Wyobraźni. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2005. ISBN 83-7337-932-0.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- John J. O'Connor; Edmund F. Robertson: Nicolas Bourbaki w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)
- Strona Stowarzyszenia współpracowników Nicolasa Bourbakiego (fr.)
- Strona École Normale Supérieure (fr.)
- Artykuł Émilie Richer o Nicolasie Bourbakim w wolnej encyklopedii PlanetMath (ang.)
- Spis treści książki NICOLAS BOURBAKI: Elementy historii matematyki r. 1980 (forum matematyka.pl)