Nina Veidt

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Nina Veidt, właśc. Henryka Veith[1] (ur. 19 grudnia 1914 w Warszawie, zm. 1943 w Berlinie) – polska aktorka, członkini ruchu oporu.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Była córką Henryka Veitha, z pochodzenia Szkota, i Marii z Karwowskich[1]. Była ewangeliczką[2]. Ukończyła gimnazjum Leonii Rudzkiej w Warszawie[1]. W 1936 skończyła studia w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej w War­szawie[3].

W sezonie 1936/1337 i 1937/1938 występowała w Teatrze Wołyńskim w Łucku[3]. Pojawiała się na deskach Teatru Polskiego w Poznaniu ("Małżeństwo", 1937[4]; "Damy i huzary" A. Fredro, 1937[5]; "Nasza żonusia" Avery'ego Hopwooda, 1938[6]). Później, za sprawą nowego dyrektora teatru, Kazimierza Vorbrota, została za­angażowana do teatru w Sosnowcu. Zasłynęła jako zdolna amantka[7]. Grała m.in. w "Don Juanie" J. Zorilli[3] i "W perfumerii" M. Laszlo. Występowała coraz częściej, szczególnie w komediach, zyskując uznanie widzów i prasy. W 1939 pojawiła się w "Sprawie Kaisern" L. Starka i A. Sislera oraz 13 razy w "Gałganku" D. Niccodemiego. W czerwcu 1939 wystąpiła w komedii A. Hopwooda "Jutro pogoda" i w "Pannie Malczewskiej" G. Zapolskiej. Kiedy we wrześniu 1939 okazało się, że teatr nie rozpocznie nowego sezonu, wróciła do Warszawy[7].

Jej głos był znany nie tylko ze sceny, ale i z eteru. Przykładowo w dniu 26 kwietnia 1939 r. w Katowicach można było wysłuchać wierszy, które recytowała w przerwie nadawanego późnym wieczorem koncertu rozrywkowego[8].

W czasie II wojny światowej zaangażowała się we współpracę z aliantami[9]. Była związana z Organizacją Socjalistyczno-Niepodległościową "Wolność"[2]. Przyjęła pseudonim Nina[7] lub Ninka[1]. Współpracowała ze Stanisławem Jeutem z Organizacji Wojskowej Związek Jaszczurczy, szefem komórki wywiadowczej ZWZ-AK. Prowadziła nasłuch radiowy i przekazywała informacje poza teren Generalnej Guberni[1]. Często jeździła w sprawach wywiadu na teren III Rzeszy[2]. Przechowywała materiały gromadzone przez Jeutego[10]. Miała ukrywać w swoim mieszkaniu angielskich zrzutków[7].

W lutym 1942, otrzymawszy ostrzeżenie o grożącym jej niebezpieczeństwie wynikającym z wpadki ludzi ze środowiska, w obawie o rodzinę nie ukryła się. Została aresztowana przez Niemców w Warszawie 22[1], w nocy z 22 na 23[2] lub 25[11] lutego 1942. Przesłuchiwana była przy Al. Szucha[7], następnie uwięziona na Pawiaku, skąd wysłała gryps[2]. Nie ugięła się podczas przesłuchań[12], a całą swoją moc i wytwałość czerpać miała z książki O naśladowaniu Chrystusa Tomasza à Kempisa i Ewangelii, o czym pisała w liście wysłanym do rodziny tuż przed śmiercią. Przed aresztowaniem zdążyła zniszczyć większość materiałów obciążających konspirację. Po dwóch dniach[2] przewieziono ją do Berlina, do więzienia śledczego przy Alexanderplatz[7]. Sąd wojenny 5 grudnia 1942 skazał ją na karę śmierci[2]. Wyrok wykonano przez zgilotynowanie w więzieniu Plötzensee w Moabicie[2][3][13]. Opracowania podają różną datę jej śmierci: 26[7] lub 29 maja[1] albo 25[14][15] lub 26 czerwca[2][11], jednak w maju musiała żyć, skoro wysłała do rodziny list datowany na 25 czerwca 1943. Zginęła następnego dnia[2]. Ciało przekazano Uniwersytetowi w Berlinie w celu badań anatomicznych. Wykonywał je Hermann Stieve[16].

Po jej śmierci ostatni list, który wysłała do siostry Jadwigi Rutkowskiej, krążył w odpisach po Warszawie. W 1949 cenzura nie dopuściła do jego druku. W 1953 postacią zainteresował się Urząd Bezpieczeństwa, wzywając jej siostrę na przesłuchanie[2].

Pisownia nazwiska Veidt, choć powszechna, jest nieprawidłowa[2].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g Hanna Michalska i inni, Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 19391945. Poległe i zmarłe w czasie okupacji niemieckiej, Warszawa 1988.
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l Janina Hera, Losy artystów polskich w czasach niewoli 1939–1954, wyd. 1, Kraków 2019, ISBN 978-83-65350-50-3, OCLC 1149147430 [dostęp 2021-11-21].
  3. ↑ a b c d Nina Veidt, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-11-21].
  4. ↑ Zbiory NAC on-line [online], audiovis.nac.gov.pl [dostęp 2021-11-21].
  5. ↑ Dziś premiera w Teatrze Polskim, „Kurier Poznański”, 32 (506), 1937.
  6. ↑ Zbiory NAC on-line [online], audiovis.nac.gov.pl [dostęp 2021-11-21].
  7. ↑ a b c d e f g Władysław Jacek Żywot, W dawnym teatrze sosnowieckim: aktorzy (cd.), „Kurier Literacki”, 2 (4), 2001, s. 9–10.
  8. ↑ Program stacyj radiowych, „Ilustrowany Kuryer Codzienny”, 30 (115), 1939, s. 24.
  9. ↑ Święta śmierć [online], salon24.pl [dostęp 2021-11-21] (pol.).
  10. ↑ Bogdan Chrzanowski, Jeute Stanislaw Leon, [w:] Elżbieta Zakrzewska (red.), Słownik biograficzny konspiracji pomorskiej 1939–1945, t. 3, Toruń 1997, s. 86.
  11. ↑ a b Bogdan Chrzanowski, Ginęli za Polskę... Represje niemieckie wobec pomorskiej Ekspozytury "Zachód" Oddziału II Organizacji Wojskowej Związek Jaszczurczy w latach 1942–1943, „Przeszłość i Pamięć” (3/4), 2003, s. 44–55.
  12. ↑ Sabine Hildebrandt, The women on stieve's list: Victims of national socialism whose bodies were used for anatomical research, „Clinical Anatomy”, 26 (1), 2012, s. 3–21, DOI: 10.1002/ca.22195, ISSN 0897-3806 [dostęp 2021-11-21].
  13. ↑ Kazimierz Braun, A History of Polish Theater, 1939-1989: Spheres of Captivity and Freedom, Greenwood Publishing Group, 1996, ISBN 978-0-313-29773-1 [dostęp 2021-11-21] (ang.).
  14. ↑ FamilySearch.org [online], ancestors.familysearch.org [dostęp 2021-11-21].
  15. ↑ Veith Nina [online], Internetowy Słownik Biograficzny Artystów Scen Polskich [dostęp 2021-11-21] (ang.).
  16. ↑ Colin Pateman, Beheaded by Hitler: Cruelty of the Nazis, Judicial Terror and Civilian Executions 1933-1945, Fonthill Media, 17 maja 2017 [dostęp 2021-11-21] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Nina_Veidt&oldid=67513702”