Ostrożeń dwubarwny
Systematyka[1][2] | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Podkrólestwo | |||
Nadgromada | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Nadklasa | |||
Klasa | |||
Nadrząd | |||
Rząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | |||
Rodzaj | |||
Gatunek |
ostrożeń dwubarwny | ||
Nazwa systematyczna | |||
Cirsium helenioides (L.) Hill. Hort. Kew. 64[3] | |||
Synonimy | |||
|
Ostrożeń dwubarwny oset różnolistny[4] (Cirsium helenioides (L.) Hill.) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Status gatunku we florze Polski: gatunek rodzimy[4].
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Gatunek arktyczno-alpejski. Występuje w Europie i na Syberii. Zwarty zasięg występowania ciągnie się od Wysp Brytyjskich poprzez Europę Północną i Wschodnią, Skandynawię i Syberię po Ałtaj. W północnej i wschodniej Europie występuje na pogórzu i niżej w górach, w Europie południowo-wschodniej natomiast w wyższych górach. W Polsce występuje głównie w Sudetach i w Karpatach, na nizinach jest bardzo rzadki[5]. W Sudetach Zachodnich był notowany w Górach Izerskich[6]. Stanowiska w Karpatach[5]:
- w Beskidzie Sądeckim: Jaworzynka, Jaworzyna Krynicka, dolina potoku Pusta, Gromadzka Przełęcz
- w Gorcach: polana Gorc Kamienicki, Lubań, górna część doliny potoku Jaszcze między polaną Tomaśkula a Pańską Przehybka
- w Pieninach: po zachodniej stronie Stroni
- w Tatrach i na Podtatrzu opisano 20 stanowisk położonych na wysokościach od 820 m (w Dolinie Olczyskiej) po 1700 m (w Dolinie Tomanowej)[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Łodyga
- Wzniesiona i nierozgałęziona, lub rozgałęziająca się tylko u samej góry, słabo ulistniona, bez skrzydełek. Osiąga wysokość do 1,5 m[7].
- Liście
- O brzegach ząbkowanych z kolcami. Wykazują dużą zmienność kształtu. Na górnej stronie blaszki gołe, bez sztywnego owłosienia, na spodzie biało kutnerowate. Dolne zebrane w odziomkową różyczkę, owalnie lancetowate, bezogonkowe, górne bezogonkowe siedzące skrętoległe, słabo wcięte, niezbiegające po łodydze i malejące w stronę szczytu[8].
- Kwiaty
- Koloru purpurowego lub ciemnopurpurowego, zebrane w jajowate, prosto wzniesione koszyczki o długości do 5 cm średnicy o pajęczynowato osnutej okrywie. Zewnętrzne listki okrywy są kolczaste, górą podbarwione na brunatno. Wszystkie kwiaty w koszyczku są rurkowe, przeważnie są to kwiaty obupłciowe, czasami spotyka się wyłącznie żeńskie[8].
- Owoc
- Niełupka o długości 3,5-5 mm z puchem kielichowym o długości 22-32 mm. Włoski puchu kielichowego na niełupkach i zalążni pierzasto rozgałęzione[7].
Biologia i ekologia
[edytuj | edytuj kod]- Rozwój
- Bylina, hemikryptofit. W pierwszym roku wegetacji tworzy różyczkę liści, w drugim łodygę z kwiatami i owocami. Kwitnie od lipca do sierpnia, jest owadopylny. Kwiaty przyciągają liczne owady, w tym bardzo ciekawe gatunki motyli z rodziny zawisakowatych[8]. Rozmnaża się także wegetatywnie, na niektórych stanowiskach jest to dominujący typ rozmnażania[5].
- Siedlisko
- Preferuje mokradła śródleśne, wilgotne łąki, zarośla[7]. W Tatrach sięga po piętro kosówki. Rośnie zarówno w pełnym słońcu, jak i na siedliskach zacienionych[5].
- Genetyka
- Liczba chromosomów 2n =34. Tworzy mieszańce z ostrożniem błotnym, ostrożniem łąkowym, ostrożniem krótkołodygowym, ostrożniem lepkim, ostrożniem warzywnym[7].
Zagrożenia i ochrona
[edytuj | edytuj kod]Umieszczony na polskiej czerwonej liście w kategorii NT (bliski zagrożenia)[9]. Gatunek nie podlega w Polsce ochronie prawnej. Większość jego karpackich stanowisk znajduje się na podlegających ochronie prawnej obszarach parków krajobrazowych i narodowych (Tatrzański i Pieniński). Na polanie Tomaśkula w Gorcach nastąpił wybitny wzrost liczby osobników, co świadczy, że gatunek ten dobrze zadomowił się w tym miejscu. Czynnej ochrony wymaga natomiast stanowisko na Jaworzynie Krynickiej – niezbędne jest odprowadzenie wody z młaki, a w przyszłości usuwanie zarastających stanowisko drzew[5].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
- ↑ The Plant List. [dostęp 2017-03-13].
- ↑ a b Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ a b c d e f Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
- ↑ Jacek Potocki, Joanna Potocka: Dolina Izery objęta ochroną, Przyroda Sudetów Zachodnich, t. 3, Jelenia Góra 2000, s. 45-53, ISSN 1508-6135
- ↑ a b c d Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- ↑ a b c D. Gayówna, Ewa Śliwińska: Rośliny łąk. Warszawa: PZWS, 1960.
- ↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
- BioLib: 41583
- EoL: 6196610
- EUNIS: 155347
- FloraWeb: 1569
- GBIF: 3113745
- identyfikator iNaturalist: 332681
- IPNI: 195465-1
- ITIS: 511038
- NCBI: 675739
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): gcc-11440
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:195465-1
- Tela Botanica: 17644
- identyfikator Tropicos: 2700579
- CoL: VHZF