Pietwałd
49°49′38″N 18°23′09″E/49,827222 18,385833.JPG) Kościół św. Henryka | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Powiat | |||||
| Prawa miejskie |
1955 | ||||
| Burmistrz |
Jiří Lukša | ||||
| Powierzchnia |
12,63 km² | ||||
| Wysokość |
265 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2018) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Kod pocztowy |
735 41 | ||||
Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego  | |||||
Położenie na mapie Czech  | |||||
| 49°49′38″N 18°23′09″E/49,827222 18,385833
| |||||
| Strona internetowa | |||||
_CoA_CZ.svg)
_vlajka.jpg)
Pietwałd[2][3] (cz. ⓘPetřvald, niem. Peterswald) – miasto w Czechach, w kraju morawsko-śląskim, w powiecie Karwina, w zachodniej części Śląska Cieszyńskiego.
Miejscowość znajduje się w Zagłębiu Ostrawsko-Karwińskim i ze wszystkich stron sąsiaduje z innymi miastami, na północy z Rychwałdem, na wschodzie z Orłową, na południu z Hawierzowem i Szonowem, na zachodzie z Ostrawą.
Demografia[4][edytuj | edytuj kod]
| Rok | 1869 | 1880 | 1890 | 1900 | 1910 | 1921 | 1930 | 1950 | 1961 | 1970 | 1980 | 1991 | 2001 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba ludności | 2503 | 2992 | 3994 | 5727 | 7352 | 9375 | 10275 | 9983 | 9681 | 8120 | 7382 | 6769 | 6811 |
W 2001 roku największą narodową mniejszość stanowili Słowacy (4%), następnie Morawianie i Polacy (po 1,4%), Ślązacy (0,5%). Osoby wierzące stanowiły 30,3%, z czego katolicy 78,2%[5].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Petir(s)walde[6][7][8]. Zapis ten (brak określenia liczby łanów, z których będzie płacony podatek) wskazuje, że wieś była w początkowej fazie powstawania (na tzw. surowym korzeniu), co wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) księstwa cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).
Miejscowa parafia katolicka powstała w XIV lub w pierwszej połowie XV wieku. Została wymieniona w spisie świętopietrza sporządzonym przez archidiakona opolskiego Mikołaja Wolffa w 1447 pośród innych parafii archiprezbiteratu (dekanatu) w Cieszynie pod nazwą Petirswalde[9]. Na podstawie wysokości opłaty w owym sprawozdaniu liczbę ówczesnych parafian (we wszystkich podległych wioskach) oszacowano na 150[10]. Po okresie Reformacji nie została wznowiona.
W 1409 roku Pietrzwałd nadany został przez księcia cieszyńskiego Arnoštowi z Tworkowa, była to jego pierwsza posiadłość w księstwie cieszyńskim[11]. Około 1790 roku wieś została zakupiona przez wpływową rodzinę Larisch-Mönnich. Do rozwoju Pietwałdu, zarówno z punktu widzenia gospodarki jak i demografii, znacznie przyczyniło się odkrycie złóż węgla kamiennego w okolicy. Jego wydobycie na terenie Pietwałdu rozpoczęło się w 1833 r. W 1869 miejscowość liczyła 2503 mieszkańców, a liczba ta w następnych dekadach systematycznie rosła[4], m.in. dzięki znacznej imigracji z terenów Galicji.
Po zniesieniu poddaństwa miejscowość stanowiła gminę na Śląsku Austriackim, w powiecie sądowym Frysztat, najpierw w powiecie cieszyńskim, potem w samodzielnym powiecie politycznym Frysztat. Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 454 budynkach w Pietwałdzie na obszarze 1261 hektarów mieszkało 5727 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 454,2 osób/km². Z tego 5384 (94%) mieszkańców było katolikami, 276 (4,8%) ewangelikami, a 67 (1,2%) żydami, 3955 (69,1%) było polsko-, 1226 (21,4%) czesko-, 338 (5,9%) niemieckojęzycznymi, a 80 (1,4%) posługiwało się jeszcze innym językiem[3]. W roku 1910 Pietwałd miał 7352 mieszkańców, z czego 7292 było zameldowanych na stałe, 5303 (72,7%) było czesko-, 1355 (18,6%) polsko- a 628 (8,6%) niemieckojęzycznymi, zaś 6 osób posługiwało się jeszcze innym językiem, 6783 (92,3%) było katolikami, 502 (6,8%) |ewangelikami, 55 (0,7%) wyznawcami judaizmu, a 12 innej religii lub wyznania[12]
Po I wojnie światowej doszło do wybuchu polsko-czechosłowackiego konfliktu granicznego. Według porozumienia lokalnych organów władzy Pietwałd został podporządkowany administracji czechosłowackiej. W 1930 liczył 10275 mieszkańców. 22 września 1935 roku Ferdinand Stibor uroczyście otworzył Świątynię Husa Czechosłowackiego Kościoła Husyckiego. W październiku 1938 miejscowość została zaanektowana przez Polskę, a podczas II wojny światowej przez nazistowskie Niemcy.
Po wojnie przywrócona Czechosłowacji. W 1955 roku, kiedy liczba mieszkańców Pietwałdu przekroczyła 10 000, został on podniesiony do rangi miasta[13]. Od lat 60. XX wieku liczba mieszkańców zaczęła wyraźnie spadać[4]. Część z nich przenosiła się do nowo budowanych osiedli z tzw. wielkiej płyty w Ostrawie i Orłowej.
Węgiel na terenie miasta zaprzestano wydobywać w marcu 1998 roku.
Sport[edytuj | edytuj kod]
Swoją siedzibę miał tu klub piłkarski Ostrawica Pietwałd.
Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Český statistický úřad: Počet obyvatel v obcích České republiky k 1.1.2018. 2018-01-01. [dostęp 2018-05-22]. (cz.).
- ↑ Uchwała KSNG nr 5/2012
- ↑ a b Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
- ↑ a b c Český statistický úřad: Historický lexikon obcí ČR 1869 – 2005 – 1. díl. 20 sierpnia 2008. s. 736-737. [dostęp 2010-10-13]. (cz.).
- ↑ Sčítaní lidu, domů a bytů 2001. [dostęp 2010-10-03]. (cz.).
- ↑ Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 296. ISBN 978-83-926929-3-5.
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (online). [w:] www.dokumentyslaska.pl [on-line]. [dostęp 2013-07-22].
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte: Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis. Breslau: Josef Max & Comp., 1889.
- ↑ Registrum denarii sancti Petri in archidiaconatu Opoliensi sub anno domini MCCCCXLVII per dominum Nicolaum Wolff decretorum doctorem, archidiaconum Opoliensem, ex commisione reverendi in Christo patris ac domini Conradi episcopi Wratislaviensis, sedis apostolice collectoris, collecti. „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens”. 27, s. 369-372, 1893. Breslau: H. Markgraf. (niem.).
- ↑ I. Panic, 2010, s. 321-322
- ↑ I. Panic, 2010, ss. 346-347
- ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
- ↑ Zabytki Gminy Strumień i Miasta Petřvald
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona miasta (cz.)