Poddaństwo

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Poddaństwo – forma uzależnienia chłopów od pana w społeczeństwie feudalnym. Polegało na przymusowym świadczeniu chłopa na rzecz pana danin, robocizny i innych nakazów. Forma ta była usankcjonowana instytucjonalnie i prawnie, pociągająca za sobą represje. Poddaństwo miało charakter przymusu pozaekonomicznego.

Poddaństwo pojawiło się w Polsce w XII wieku, we wszystkich trzech rodzajach. Poddaństwo sądowe polegające na wyłącznej podległości sądom dominialnym dotknęło chłopa w 1518 r. Poddaństwo osobiste regulowała konstytucja z 1496 r. zezwalająca na opuszczenie wsi w ciągu roku tylko jednemu chłopu. Wprowadzono też zakaz zawierania małżeństw bez uzyskania przez chłopa zgody pana. Odpowiedzią chłopów na zaostrzające się poddaństwo były ucieczki ze wsi, zwane zbiegostwem.

Często poddani chłopi wliczani byli do stanu inwentarza żywego i traktowani podobnie jak bydło czy konie. Zdarzały się przypadki kupna i sprzedaży chłopów. Sprzedawano też całe rodziny chłopskie. Cena za zdrowego dorosłego poddanego chłopa oscylowała w XVIII w. od 100 do 200 złotych polskich. Zdarzały się też przypadki zamiany poddanego chłopa na konia[1].

Silnie ograniczył poddaństwo dopiero uniwersał połaniecki wydany w 1794 r. przez Tadeusza Kościuszkę. W Księstwie Warszawskim poddaństwo zniosła konstytucja z 1807 r. i dekret grudniowy[2]. Ostatecznie poddaństwo zostało zlikwidowane w XIX wieku. Było dziedziczne, tzn. dzieci dziedziczyły pozycję społeczną swoich rodziców.

Rodzaje poddaństwa[edytuj | edytuj kod]

Wyróżnia się trzy rodzaje poddaństwa:

  • Osobiste – ograniczenia swobody osobistej chłopów. Obejmowała: przywiązanie chłopów do ziemi i miejsca zamieszkania, zakaz posyłania dzieci do miasta na naukę zawodu, nakaz posyłania dzieci na służbę do dworu, nakaz najmów przymusowych. Na poddaństwo osobiste składał się podatek pogłówny (od każdego poddanego) i tzw. banalitety. Pan feudalny mógł oderwać chłopów od ziemi i przeznaczyć ich na sprzedaż lub dzierżawę.
  • Gruntowe – ograniczenia w swobodzie dysponowania gruntem wynikające z pańskiej zwierzchności nad ziemią. Chłop nie mógł sprzedać i kupić ziemi bez zgody pana. W skład tego rodzaju poddaństwa wchodziła renta feudalna.
  • Sądowe – podległość sądownicza (jurysdykcja patrymonialna). Skutek przejścia sądownictwa z władcy na pana feudalnego. Pan feudalny posiadał immunitet sądowy. Zyskał nieograniczone możliwości egzekwowania praw. Skazywał chłopów głównie na karę chłosty, grzywnę lub tortury. Jurysdykcja patrymonialna zastąpiła ławy sołeckie, które wcześniej stanowiły władzę sądowniczą pierwszej instancji.

Zniesienie poddaństwa w różnych krajach[edytuj | edytuj kod]

 Ta sekcja od 2017-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Marian Lech, Za króla Sasa, Warszawa 1965, s. 69.
  2. ↑ Tadeusz Łepkowski, Słownik historii Polski, Warszawa 1973 str.322.
  3. ↑ J. Ciepielewski, I. Kostrowicka, Z. Landau, J. Tomaszewski Dzieje gospodarcze świata do roku 1970, Warszawa 1974, s. 126.
  4. ↑ Chris Cook, John Stevenson, Leksykon nowożytnej historii Europy 1763-1999, Warszawa 2000, s. 45.
  5. ↑ Chris Cook, John Stevenson, Leksykon nowożytnej historii Europy 1763-1999, Warszawa 2000, s. 44.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Szpak, Jan: Historia gospodarcza powszechna. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1997
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Poddaństwo&oldid=56949989”