Plac św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu
| Stare Miasto | |
 w lewym dolnym rogu zdjęcia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
Położenie na mapie Wrocławia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
| 51°06′53,687″N 17°02′49,115″E/51,114913 17,046976 | |
Plac św. Jana Chrzciciela we Wrocławiu – plac położony we Wrocławiu na Ostrowie Tumskim, osiedlu Stare Miasto. Obejmuje niewielki teren przy ulicy Kanonia[1][2][3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Historia obszaru, przez który przebiega ulica Kanonia, nierozerwalnie związana jest z historią katedry wrocławskiej, oraz towarzyszącej jej zabudowie, której geneza sięga 1000 roku, a która położona była we wschodnim krańcu grodu na Ostrowie Tumskim, a za nią przy ramieniu rzeki przebiegały fortyfikacje okalające gród[4][5].
Historię samego placu stanowi historia tej części ulicy Kanonia, jako że plac stanowi jej integralna część[2][3].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
W swojej historii plac nosił następujące nazwy własne:
Teren obejmujący plac pozostawał bezimienny do 2014 roku, kiedy to nadano mu po raz pierwszy nazwę plac św. Jana Chrzciciela uchwałą Rady Miejskiej Wrocławia z 10 lipca 2014 r[2].
Idea nadania placowi nazwy św. Jana Chrzciciela wynikała z faktu, że jest on patronem Wrocławia, a nie było dotąd żadnej ulicy lub innego obiektu, który upamiętniał by jego osobę. Pomysłodawczynią była radna Wanda Ziembicka-Has. Natomiast podczas prac remontowych Muzeum Archidiecezjalnego prowadzonych w tym miejscu odkryto po oczyszczeniu plafonu przy balkonie pracowni witrażystów, że przedstawia on wizerunek właśnie św. Jana – wizerunek, który został ukryty poprzez zamalowanie smołą w czasach PRL. Należy wskazać, że osoba św. Jana jest nierozerwalnie związana z miastem najprawdopodobniej dzięki pierwszemu biskupowi wrocławskiemu noszącego imię Jan. Jego imię także nadano pobliskiej archikatedrze św. Jana Chrzciciela. Jego wizerunek widnieje w herbie miasta, a 24 czerwca, w dzień narodzin św. Jana, przypada święto Wrocławia. W uroczystościach oficjalnego otwarcia placu brali udział między innymi arcybiskup Józef Kupny, prezydent miasta Rafał Dutkiewicz, prof. Jan Miodek, który mówił o znaczeniu imienia Jan. Zaproszono na nią także wszystkich Janów z Wrocławia ale przybyło ich tylko 13. Najmłodszy, który miał 6 lat i przyjechał z Czech, gdzie mieszka, choć jego matka jest wrocławianką. Piosenkę "Panie Janie" zaśpiewał chór szkolny z XIII Liceum Ogólnokształcącego we Wrocławiu pod kierownictwem muzycznym Magdaleny Lipskiej[6][7][8].
Zabudowa i zagospodarowanie[edytuj | edytuj kod]
Plac Świętego Jana Chrzciciela obejmuje teren położony na północny zachód od ulicy Kanonia. Zlokalizowany jest on przed budynkiem parafialnym przy ulicy Kanonia 11. Po przeciwnej wschodniej stronie ulicy znajduje się budynek Archiwum Archidiecezjalnego przy ulicy Kanonia 12-14 i dalej na południe dawnego Domu Kapituły Katedralnej przy placu Katedralnym 17[1][3][9]. Na południu natomiast rozciąga się widok na północną elewację kościoła św. Idziego[1][9][10].
Ochrona i zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obszar, na którym położona jest ulica Świętego Idziego, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Ostrowia Tumskiego i wysp: Piaskowej, Bielarskiej, Słodowej i Tumskiej, wpisanego do rejestru zabytków pod nr rej.: 195 z 15.02.1962 r. oraz A/678/213 z 12.05.1967 r.[11][12]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[13][14]. Również miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego umieszcza ten obszar w strefie ścisłej ochrony konserwatorskiej[15] i określa jako obszar o najwyższych wartościach krajobrazowych[16]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego i historycznego charakteru najstarszej części miasta[17]. Ograniczeniom podlega również kształtowanie nawierzchni drogowych, gdyż w całym obszarze ulicy obowiązuje wykonywanie nawierzchni z kostki kamiennej lub klinkierowej w nawiązaniu do historycznych nawierzchni zabytkowych[18].
W najbliższym sąsiedztwie placu znajdują się następujące zabytki:
| nr[a] | obiekt | powstanie | nr rej.[b] | foto |
|---|---|---|---|---|
| ul. Kanonia | ||||
| 12-14 | budynek dawnej Biblioteki Kapitulnej, obecnie Biblioteka, Archiwum i Muzeum Archidiecezjalne pierzeja północna ulicy |
1896 r., 1903 r.[1] (l. 1894-1895[19]) | A/5851 z 29.11.2012[1][19][20][21] | 
|
| Plac Katedralny | ||||
| 17 | dom kapituły katedralnej (miejsce obrad, skryptorium, biblioteka, archiwum), obecnie Muzeum i Archiwum Archidiecezjalne zachodnia pierzeja ulicy |
lata 1519-1520, ok. 1527 r., przebudowa 1894 r., po 1945 r.[1] (XV/XVI[22]) | 92 z 29.03.1949 oraz 49 z 25.01.1962[1][22][23][24] | 
|
| n.d. | Kościół św. Idziego południowo-wschodnia pierzeja ulicy |
przed 1228 r. (?), pocz. XVI w., 1603 r., 1633 r., 1759 r., odbudowa l. 1952-1953 r., lata 1969-1970[1] (1 poł. XIII, po 1953[25]) | A/1301/28 z 26.11.1947 i z 25.10.1961[1][10][25][26][27] | 
|
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
- ↑ "Nr" w tabeli zabytków oznacza numer budynku w rejestrze budynków, odpowiadający także pocztowemu numerowi adresowemu.
- ↑ "Nr rej." w tabeli zabytków oznacza numer i datę wpisu w rejestrze zabytków.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i SIP 2018 ↓, GEZ.
- ↑ a b c d e Uchwała RMWr 2014 ↓.
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 344 (Kanonia).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 358-359 (Katedra św. J.Ch.).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 252-253 (Gród na O.T.).
- ↑ Cichosz 2014 ↓.
- ↑ Gadawa 2014 ↓.
- ↑ Jg 2014 ↓.
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 359 (Katedralny).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 424 (Kościół św. Idziego).
- ↑ NID 2017 ↓, s. 206.
- ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §11 ust. 5.
- ↑ NID 2013 ↓.
- ↑ MP 1994 ↓.
- ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §5-6, 9, 11.
- ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §12 ust. 2 pkt 1.
- ↑ wroclaw.pl 2018 ↓.
- ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §14 ust. 2.
- ↑ a b NID 2017 ↓, s. 219.
- ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 2739.
- ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §25 ust. 29 pkt 2 lit. b.
- ↑ a b NID 2017 ↓, s. 220.
- ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 2958.
- ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §25 ust. 29 pkt 1 lit. b.
- ↑ a b NID 2017 ↓, s. 207.
- ↑ GEZ 2018 ↓, poz. 2952.
- ↑ Uchwała RMWr 1999 ↓, §25 ust. 27 pkt 1 lit. a.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Arkadiusz Cichosz, We wtorek otwarcie placu św. Jana Chrzciciela – patrona Wrocławia, Oficjalny Serwis Wrocławia, 21 października 2014 [dostęp 2018-05-11] (pol.).
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, kwiecień 2018 [dostęp 2018-05-07] (pol.).
- Gminna Ewidencja Zabytków – System Informacji Przestrzennej, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-03-23] (pol.).
- Malwina Gadawa, Wrocław ma już plac św. Jana Chrzciciela, Gazeta Wrocławska, 29 października 2014 [dostęp 2018-05-11] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- Jg, Będzie uroczyste otwarcie placu świętego Jana Chrzciciela we Wrocławiu z niespodzianką dla wszystkich Janów, Tu Wrocław, 20 października 2014 [dostęp 2018-05-11] (pol.).
- M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2018-04-18] (pol.).
- Uchwała LXI/1568/14 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 10 lipca 2014 roku w sprawie nadania nazwy placowi na terenie Wrocławia., „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 2014 r. poz.3334. [Data ogłoszenia: 22 lipca 2014 r.]; Biuletyn Urzędowy RMW z 2014 r. poz.263., Wrocław, 10 lipca 2014 [dostęp 2018-05-08] (pol.).
- Uchwała XIII/442/99 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 21 października 1999 roku w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego obszaru – OSTRÓW TUMSKI – WYSPY – OGRÓD BOTANICZNY we Wrocławiu., „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 26 stycznia 2000 r. Nr 3, poz.24.; Biuletyn Urzędowy RMW z 30 października 1999 r. Nr 9, poz.401., Wrocław, 21 października 1999 [dostęp 2018-04-16] (pol.).
- Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 grudnia 2017 [dostęp 2018-05-04] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Plac Chrzciciela Jana, św., [w:] Wrocław, Ostrów Tumski [online], fotopolska.eu [dostęp 2018-05-10] (pol.).
- pl. Jana Chrzciciela, św., [w:] Wrocław, Ostrów Tumski [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici) [dostęp 2018-05-10] (pol.).
- Ulica Kapitulna, wikimapia.org [dostęp 2018-05-10] (pol.).