Pomarańcza gorzka
|
||
 |
||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | klad różowych | |
| Rząd | mydleńcowce | |
| Rodzina | rutowate | |
| Rodzaj | cytrus | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Citrus × aurantium L. Sp. Pl. 783 1753[2] |
||
Pomarańcza gorzka, pomarańcza kwaśna (Citrus × aurantium L.) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny rutowatych. Pochodzi z południowo-wschodniej Azji.
Spis treści
Morfologia[edytuj]
- Pokrój
- Krzew lub małe drzewo wysokości do 10 m. Młode pędy cierniste.
- Liście
- Podługowatojajowate, pachnące, ogonki oskrzydlone.
- Kwiaty[3]
- Pąki kwiatowe są białe lub żółtawobiałe i mogą osiągać długość do 25 mm. Wolnopłatkowa korona składa się z 5 grubych podłużnych, wklęsłych płatków z gruczołami olejkowymi widocznymi pod lupą w postaci kropek. Krótki, żółtawozielony, trwały, zrosłodziałkowy kielich ma 5 rozpostartych działek, zrośniętych u podstawy i tworzących gwiazdowatą strukturę przyrośniętą do żółtawozielonej szypułki długości około 5–10 mm. Pąki kwiatowe zawierają co najmniej 20 pręcików o żółtych pylnikach zrośniętych w nasadzie nićmi pręcikowymi w wiązki złożone z 4 lub 5. Zalążnia górna brunatnawoczarna, kulista, zbudowana z 8–10 wielozalążkowych komór i otoczona w nasadzie pierścieniowatym, ziarnistym, położonym poniżej zalążni krążkiem. Gruba, walcowata szyjka słupka zakończona jest główkowatym znamieniem.
- Owoce
- Mięsista jagoda, średniej wielkości, spłaszczona, o grubej, ciemnopomarańczowej skórce.
-
Pokrój
-
Kwiaty
-
Owoce
Zmienność[edytuj]
Występuje w 2 podgatunkach[4].:
- Citrus aurantium ssp. aurantium
- Citrus aurantium ssp. bergamia (Risso & Poit.) Wight & Arn. ex Engler) – pomarańcza bergamota
Zastosowanie[edytuj]
Roślina lecznicza[edytuj]
- Surowiec zielarski[3]
- Owocnia pomarańczy gorzkiej (Aurantii amari epicarpium et mesocarpium) – wysuszona owocnia zewnętrzna i śródowocnia dojrzałego owocu pozbawiona częściowo białej, gąbczastej tkanki śródowocni i owocno wewnętrznej, zawierająca nie mniej niż 20 ml/kg olejku eterycznego, oraz kwiat pomarańczy gorzkiej (Aurantii amari flos) – wysuszone, całe nierozwinięte kwiaty zawierające minimum 8,0% sumy flawonoidów w przeliczeniu na narynginę.
- Działanie i zastosowanie
- Okłady z oleju prawdopodobnie łagodzą objawy niektórych rodzajów grzybicy; brak dowodów na skuteczność preparatów w jakiejkolwiek innej przypadłości[5]. Zawiera witaminę P, przez co uszczelnia ścianki naczyń włosowatych.
Roślina uprawna[edytuj]
Uprawiano ją na obszarze śródziemnomorskim już w X wieku. Aktualnie głównym producentem jest Hiszpania i Indie.
Roślina jadalna[edytuj]
W smaku owoc jest kwaśny, gorzki i orzeźwiający. Owoce rzadko spożywano na świeżo, raczej w postaci marmolady lub konfitury. Służy również do wyrobu likieru Curaçao. Obsmażone w cukrze okrywy owoców używane są do ozdabiania ciast. Otrzymywany z okrywy olejek pomarańczowy używany jest jako esencja do ciast i słodkich potraw.
Inne zastosowania[edytuj]
Olejek otrzymywany z pomarańczy gorzkiej znajduje zastosowanie także w:
- perfumerii (m.in. Eau de Cologne),
- aromaterapii (słynie ze swych właściwości antydepresyjnych).
Siewki pomarańczy gorzkiej są używane jako podkładki pod pomarańczę słodką.
Przypisy
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website (ang.). 2001–. [dostęp 2010-02-02].
- ↑ Citrus × aurantium L. (ang.). W: The Plant List [on-line]. [dostęp 2017-09-02].
- ↑ a b Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne: Farmakopea Polska X. Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276. ISBN 978-83-63724-47-4.
- ↑ Reveal James L. System of Classification. PBIO 250 Lecture Notes: Plant Taxonomy. Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999 Systematyka rodzaju Citrus według Reveala
- ↑ Bitter Orange | NCCIH, NCCIH [dostęp 2017-02-10] (ang.).
Bibliografia[edytuj]
- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. ISBN 83-09-00256-4.
