Prehoryłe
50°39′06″N 24°02′28″E/50,651667 24,041111| wieś | |
 Rzeka Bug | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
84 |
| Kod pocztowy |
22-530[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LHR |
| SIMC |
0895244[5] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu hrubieszowskiego  | |
Położenie na mapie gminy Mircze  | |
| 50°39′06″N 24°02′28″E/50,651667 24,041111[1]
| |
| Strona internetowa | |
Prehoryłe – wieś w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie hrubieszowskim, w gminie Mircze[5][6]. Leży nad rzeką Bugiem.
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa zamojskiego.
Wieś jest sołectwem w gminie Mircze[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 349 mieszkańców i była ósmą co do wielkości miejscowością gminy[8].
Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Kryłowie[9].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Dawniej Prehoryłe było przedmieściem Kryłowa, obecnie jest to wieś. Przed II wojną światową miejscowość tę zamieszkiwali Ukraińcy (60%) i Polacy (40%)[10] – razem ok. 1000 mieszkańców; istniała cerkiew Narodzenia Matki Bożej, zburzona w 1938 r. w ramach akcji polonizacyjno-rewindykacyjnej[11].
Prehoryłe w latach 1943 i 1944 było kilkakrotnie atakowane przez ukraińskie i polskie oddziały. Polska część wsi Prehoryłe została napadnięta przez oddziały UPA przybyłe z Wołynia nocą z 2 na 3 lutego 1944. Spaliły one zabudowania Polaków i dokonały zbrodni na polskiej ludności. Następnego dnia oddział Stanisława Basaja w odwecie zniszczył ukraińską część Prehoryłego oraz zamieszkaną przez Ukraińców wieś Małków. Do kolejnego napadu na Polaków w Prehoryłem doszło 17 lutego; oddział „Rysia” wystąpił w ich obronie, odpierając atak ukraiński. Po raz trzeci ukraiński oddział napadł na Prehoryłe 29 lutego; przebywający jeszcze we wsi Polacy ukryli się w lesie[12]. 8 marca 1944 r. Prehoryłe zaatakował oddział 5 Pułku Policji SS, wsparty przez miejscowych członków Ukraińskiego Legionu Samoobrony. Napastników odparł oddział Batalionów Chłopskich pod komendą Stanisława Basaja „Rysia”, który podpalił następnie gospodarstwa zamieszkałych w miejscowości Ukraińców[13] i zabił mieszkańców[14]. Od 2006 r. OKŚZpNP (Okręgowa Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu) w Szczecinie prowadzi śledztwo – S 67/06/Zi; S 68/06/Zi w sprawie okoliczności pacyfikacji Prehoryłego i Smoligowa, dokonanych w lutym i marcu 1944 r. przez 5 Pułk policji SS.
Komunikacja
[edytuj | edytuj kod]Przez Prehoryłe przebiegają 2 drogi powiatowe: ul. Sokalska – 4 km i ul. Kryłowska (Gościniec Witkowski) – 3 km, 2 drogi gminne: ul. Średnia – 4 km, ul. Habarska – 2 km i 7 utwardzonych dróg dojazdowych, w tym ul. Graniczna 3 km, ul. Zielona 3 km, nieoficjalnie ul. Moczuły 1,5 km i ul. Obłonie 4 km; pozostałe to drogi dojazdowe do pól, ok. 10 km.
Turystyka
[edytuj | edytuj kod]Prehoryłe leży na „Dołhobyczowskim obszarze chronionego krajobrazu”. W miejscowości znajdują się 3 starorzecza – największe, zwane Jeziorkiem, pełni funkcję rekreacyjną w czasie wakacji i posiada plażę – podłoże piaskowe, długość 1 km, maksymalna szerokość 80 m, powierzchnia ok. 2,5 ha.
W granicach miejscowości znajduje się las liściasty Szelepy, słup graniczny rosyjsko-austriacki z 1772 roku oraz cmentarz unicki z zachowanym najstarszym nagrobkiem na Lubelszczyźnie (poza terytorium cmentarzy przykościelnych) z 1788 roku[15].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 110046
- ↑ Wieś Prehoryłe w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-02-03], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1050 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Strona gminy, sołectwa [dostęp 2024-01-01]
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ PREHORYŁE. [dostęp 2013-02-11]. (pol.).
- ↑ Grzegorz Kuprianowicz, Sławomir Wyspiański: Zburzona w 1938 r. cerkiew we wsi Prehoryłe (pow. hrubieszowski). [dostęp 2013-02-11]. (pol.).
- ↑ M. Zajączkowski, Ukraińskie podziemie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej 1939-1944, Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Lublin-Warszawa 2015, s. 271-272.
- ↑ G. Motyka: Tak było w Bieszczadach. Warszawa: Volumen, 1999, s. 186.
- ↑ M. Zajączkowski, Ukraińskie podziemie na Lubelszczyźnie w okresie okupacji niemieckiej 1939-1944, Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Lublin-Warszawa 2015, s. 279.
- ↑ Zabytki powiatu hrubieszowskiego. Hrubieszów: Muzeum im. ks. Stanisława Staszica w Hrubieszowie, 2011, s. 116. ISBN 978-83-931607-0-9.
