Przejdź do zawartości

Psychologia społeczna

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Psychologia społeczna – dziedzina nauki z pogranicza psychologii i socjologii badająca, w jaki sposób obecność innych ludzi i ich działania wpływają na psychikę jednostki. Innymi słowy jest to nauka badająca procesy psychiczne oraz zachowanie ludzi znajdujących się w sytuacjach społecznych – takich, w których występują inni ludzie. Jest to stosunkowo młoda gałąź psychologii, która wyodrębniła się dopiero pod koniec lat trzydziestych XX wieku wraz z rozwojem metod eksperymentalnych Kurta Lewina i jego uczniów.

Psychologia społeczna bada w jaki sposób ludzie wywierają wpływ na sposób myślenia, emocje i postawy innych ludzi zarówno nieświadomie, jak i celowym działaniem. Dziedziną badań tej nauki są zarówno procesy społeczne wpływające na indywidualnego człowieka, jak i procesy zachodzące w małych grupach ludzkich.

„…podczas gdy psycholog społeczny bada jednostkę w grupie, socjolog ma do czynienia z grupą jako całością” – wskazuje Floyd Henry Allport[1]. Stefan Baley definiuje ją nieco inaczej: „psychologia społeczna zajmuje się psychologiczną analizą zjawisk społecznych”[2].

Psychologia społeczna posługuje się metodą statystyczną, metodą porównawczą, metodą etnograficzną, a także metodą eksperymentalną.

Początki psychologii społecznej

[edytuj | edytuj kod]

Dziedzina ta ukształtowała się na początku dwudziestego wieku, jednak jej tematykę podejmowano już wcześniej. Jednym z pierwszych jej głośnych dzieł jest Psychologia tłumu Gustave’a Le Bona[3], napisane jeszcze w dziewiętnastym stuleciu, w którym opisywał on między innymi wpływ tłumu na podejmowane przez jednostkę decyzje. Sformułował on w nim słynną tezę, że jednostka w tłumie zachowuje się inaczej niż poza nim[4].

Psychologia społeczna w Polsce miała swoje prapoczątki przed II wojną światową, lecz na rzeczywisty jej początek Stanisław Mika wskazuje rok 1959, gdy wydano Wprowadzenie do psychologii społecznej Stefana Baleya.

Obszar działania

[edytuj | edytuj kod]

Zajmuje się:

  • dynamiką grupy, zajmującą się strukturą, celami i normami grupowymi, procesami komunikowania się, zjawiskiem konformizmu, problemem przywództwa w grupie i konfliktami wewnątrz i na zewnątrz grupy;
  • problematyką postaw, zajmującą się czynnikami kształtującymi postawy, technikami zmiany postaw, związkiem postaw z osobowością;
  • socjalizacją – procesem, w którym człowiek staje się istotą społeczną, członkiem określonej społeczności, znającym i przestrzegającym obowiązujące w niej normy i zwyczaje;
  • zagadnieniami percepcji interpersonalnej.

Psychologia społeczna posługuje się takimi metodami i technikami jak sondaż ankietowy, studium w terenie, eksperyment naturalny, eksperyment w terenie i eksperyment laboratoryjny.

W psychologii społecznej można wyróżnić cztery główne podejścia teoretyczne:

  • społeczno-kulturowe
  • ewolucyjne
  • społecznego uczenia się
  • społeczno-poznawcze

To ostatnie podejście jest aktualnie nurtem dominującym. Z perspektywy społeczno-poznawczej psychologia społeczna jawi się jako empiryczne (naukowe) studium wpływu procesów społecznych i poznawczych na sposób, w jaki ludzie:

  • spostrzegają i rozumieją siebie nawzajem (poznanie społeczne),
  • wywierają wpływ na innych (wpływ społeczny),
  • wchodzą w kontakt ze sobą (procesy grupowe, relacje interpersonalne oraz międzygrupowe).

Wpływanie i uleganie wpływom może mieć charakter nieświadomy, jak na przykład podczas naśladowania kogoś, jak i w pełni zamierzony, jak to się dzieje w sytuacjach manipulacji społecznych stosowanych na przykład w reklamie i kampaniach wyborczych.

Dzięki wpływowi społecznemu, grupy społeczne są czymś więcej niż zbiorem jednostek. Poprzez jego oddziaływanie powstają normy grupowe, opinie publiczne, a pojedynczy ludzie potrafią wykroczyć poza interes własny i skierować swoją aktywność na realizację dobra danej społeczności. Wpływ społeczny jest zatem istotną siłą, stojącą u podłoża zjawisk społecznych, które warunkują postęp cywilizacji. Psychologia społeczna wykorzystywana umiejętnie, potrafi wywierać skuteczny wpływ na społeczność, która kształtuje przyszłą rzeczywistość.

Krytyka naukowości i metodyki

[edytuj | edytuj kod]

Naukowe badanie samej psychologii społecznej (czyli metanauka) ujawniło istotne problemy związane z metodologią badań: duży udział błędów[5], niska odtwarzalność[6] i nagminne niewłaściwe, a przy tym naiwne wykorzystywanie danych statystycznych[7][8]. Problem jest szczególnie systemowy w tej dziedzinie[9], gdyż w latach 2010., w ramach dużego projektu sprawdzania publikacji, odkryto że tylko 25% wyników z psychologii społecznej można dowieść przez powtórzenie[10][11].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Floyd Henry Allport, Social Psychology, Boston 1924, s. 10, za: Stefan Baley, Wprowadzenie do psychologii społecznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959 (1949), s. 12.
  2. Stefan Baley, Wprowadzenie do psychologii społecznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959, s. 11.
  3. Gustave Le Bon, Psychologie des foules, Paris 1895 (polskie wydanie – Psychologia tłumu, Lwów 1930).
  4. Stefan Baley uogólnia tę tezę na następującą: jednostka zachowuje się inaczej w zbiorowisku niż poza jego ramami – określa to jako zasadniczą tezę socjologii i psychologii społecznej (Stefan Baley, Wprowadzenie do psychologii społecznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959, s. 126).
  5. Annie Franco, Neil Malhotra, Gabor Simonovits, Underreporting in Psychology Experiments: Evidence From a Study Registry, „Social Psychological and Personality Science”, 2015, DOI10.1177/1948550615598377 [dostęp 2021-01-07] (ang.).
  6. Marcus Munafò, Metascience: Reproducibility blues, „Nature”, 543 (7647), 2017, s. 619–620, DOI10.1038/543619a, ISSN 1476-4687 [dostęp 2021-01-07] (ang.).
  7. Erik StokstadSep. 20, 2018, 12:30 Pm, This research group seeks to expose weaknesses in science – and they’ll step on some toes if they have to [online], Science | AAAS, 20 września 2018 [dostęp 2021-01-07] (ang.).
  8. J. Cohen, The earth is round (p <.05), 1994, DOI10.1037/0003-066X.49.12.997 [dostęp 2021-01-07].
  9. Social Psychology [online], Replicability-Index [dostęp 2021-01-07] (ang.).
  10. Ulrich Schimmack, A Meta-Psychological Perspective on the Decade of Replication Failures in Social Psychology [online], Replicability-Index, 5 stycznia 2020 [dostęp 2021-01-07] (ang.).
  11. Wojciech Świątkowski, Benoît Dompnier, Replicability Crisis in Social Psychology: Looking at the Past to Find New Pathways for the Future, „International Review of Social Psychology”, 30 (1), 2017, s. 111–124, DOI10.5334/irsp.66, ISSN 2397-8570 [dostęp 2021-01-07].