49°25′44″N 20°07′44″E/49,428889 20,128889Rezerwat przyrody Przełom Białki pod Krempachami
 Przełom Białki – widok z Obłazowej | |
| rezerwat krajobrazowy | |
| Typ | |
|---|---|
| Podtyp | |
| Państwo | |
| Województwo | |
| Mezoregion | |
| Data utworzenia |
1959 |
| Akt prawny | |
| Powierzchnia |
8,51 ha |
| Ochrona |
częściowa |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Nowy Targ  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu nowotarskiego  | |
| 49°25′44″N 20°07′44″E/49,428889 20,128889
| |
Przełom Białki pod Krempachami – krajobrazowy rezerwat przyrody w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim[1][2]. Jest położony na terenie miejscowości Krempachy i Nowa Biała (gmina Nowy Targ), niewielki jego fragment leży także w miejscowości Trybsz (gmina Łapsze Niżne)[1].
Rezerwat leży w granicach Południowomałopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz obszaru siedliskowego sieci Natura 2000 PLH120024 „Dolina Białki”[3].
Dane ogólne[edytuj | edytuj kod]
Rezerwat obejmuje krótki przełom rzeki Białki, pomiędzy skałkami Kramnicą (688 m n.p.m., wysokość względna 65 m) na prawym brzegu i Obłazową (670 m n.p.m., wysokość względna 47 m) na lewym. Prócz tych dwóch większych skał występują jeszcze dwie mniejsze (m.in. Okrągła Skałka)[4]. Formalnie rzecz biorąc rezerwat należy do dwóch mezoregionów geograficznych: Kramica znajduje się w Pieninach Spiskich, Obłazowa w Kotlinie Orawsko-Nowotarskiej. Granicą między tymi mezoregionami jest Białka[5]. Faktycznie jednak obydwie te skały są tego samego pochodzenia i stanowiły kiedyś jeden masyw, zostały rozcięte przez Białkę, która utworzyła w nich przełom o szerokości 100 m. Jej koryto wyścielone jest przyniesionymi z Tatr i obrobionymi podczas tego transportu otoczakami granitowymi[4].
Po raz pierwszy utworzono tutaj rezerwat przyrody w 1931 na powierzchni 7,5 ha, w 1959 potwierdzono jego status prawny, zwiększając powierzchnię do 8,51 ha. Rezerwat utworzono ze względu na wielkie walory przyrodnicze, krajobrazowe i naukowe tego miejsca. Występuje tutaj reliktowa roślinność naskalna i zabytki archeologiczne.
Geologia i archeologia[edytuj | edytuj kod]
Skały zbudowane są z białych wapieni krynoidowych i czerwonych wapieni bulastych poprzetykanych ceglastoczerwonymi marglami. Występują w nich 3 jaskinie: Jaskinia Obłazowa, Schronisko w Obłazowej I i Schronisko w Obłazowej II[6]. Podczas badań archeologicznych prowadzonych w latach 1985–1992 w Jaskini Obłazowej odkryto ślady człowieka z różnych epok: od środkowego i górnego paleolitu po średniowiecze. Są to najstarsze ślady człowieka w Pieninach – pochodzą sprzed 40 tys. lat. Podczas badań prowadzonych w latach 1989–1995 w jaskini znaleziono m.in. dobrze zachowany, pochodzący sprzed 30 tys. lat bumerang z ciosu mamuta, jest to najstarszy bumerang na świecie. Znaleziono także szczątki zwierząt z owego okresu, m.in.: nosorożca włochatego, lwa jaskiniowego, hieny jaskiniowej. Wejście do jaskini jest zamknięte. Ponadto na ścianach Obłazowej widoczne są skamieniałości, głównie amonity jurajskie[4][7].
Flora[edytuj | edytuj kod]
W rezerwacie występuje bogata flora. Naliczono tutaj 105 gatunków roślin wapieniolubnych i liczne gatunki górskie, w tym aż 10 gatunków alpejskich, które przybyły tutaj z Tatr z wodami Białki. Według Krystyny Grodzińskiej, autorki monograficznego opracowania flory Spiszu, miało to miejsce głównie w okresie polodowcowym, o czym świadczy fakt, że kolonia tych roślin występuje również na Cisowej Skale (woda z Białki wówczas płynęła u jej podnóża)[8].
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Okolice rezerwatu są atrakcyjne dla turystów i wczasowiczów. W pobliżu znajdują się inne jeszcze wapienne skały (Skałki Dursztyńskie, Cisowa Skała). Białka to jedna z najczystszych i najzimniejszych rzek w Polsce, podczas upałów daje ochłodę, a jej kamieniska są wykorzystywane jako plaża[9]. Z wierzchołka Kramnicy i Obłazowej widać całą okolicę od Jeziora Czorsztyńskiego po Tatry. Skały te są atrakcyjne dla wspinaczy skałkowych. Jest tu około 30 dróg wspinaczkowych o różnym stopniu trudności: od 30 m wysokości w ścianie Kramnicy (ringi, spity, stanowiska z dwóch punktów połączonych łańcuchami ze stalowym karabinkiem zakręcanym) po krótsze i słabiej ubezpieczone w Obłazowej[10].
Na terenie rezerwatu kręcono niektóre sceny do filmów Janosik, Trzecia granica oraz Karol. Człowiek, który został papieżem[11].
Zagrożenia ekologiczne[edytuj | edytuj kod]
Duża atrakcyjność turystyczna rezerwatu powoduje, że ściągają tutaj licznie turyści, wspinacze skałkowi i weekendowi wczasowicze, nowożeńcy robią zdjęcia ślubne. Tak duży ruch stanowi zagrożenie dla unikatowego rezerwatu. Mimo zakazu palone są ogniska, teren jest zaśmiecany, niszczona jest roślinność, w tym gatunki chronione prawnie, podłoże rozjeżdżane jest przez pojazdy, skały i porastająca je roślinność rozdeptywana przez wychodzących na nie ludzi, do rzeki wypuszczane są zanieczyszczenia[9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Rejestr rezerwatów przyrody województwa małopolskiego prowadzony przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Krakowie (stan na 31.12.2018 r.) [dostęp 2019-05-13].
- ↑ a b c Rezerwat przyrody Przełom Białki pod Krempachami, [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [online], Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska [dostęp 2019-05-13].
- ↑ Na podstawie interaktywnej mapy na stronie Geoserwisu.
- ↑ a b c Józef Nyka, Pieniny, wyd. IX, Latchorzew: Wyd. Trawers, 2006, ISBN 83-915859-4-8.
- ↑ Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, ISBN 83-01-12479-2.
- ↑ Jaskinie Polski, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy, jaskiniepolski.pgi.gov.pl [dostęp 2017-11-20] (pol.).
- ↑ Tablica informacyjna przy rezerwacie.
- ↑ Zwierzęta w Pieninach [dostęp 2011-04-24].
- ↑ a b Zagrożenia ekologiczne przełomu Białki, [w:] Interia.pl [online] [zarchiwizowane z adresu 2013-05-03].
- ↑ Przełom Białki, [w:] Goryonline.com [online] [dostęp 2011-02-17] [zarchiwizowane z adresu 2013-02-03].
- ↑ Rezerwat Przyrody przełom Białki. W: odkryj.pl [on-line]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-12)].