Rumianek pospolity

Rumianek pospolity
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Asteroideae
Rodzaj	Matricaria
Gatunek	rumianek pospolity
	Nazwa systematyczna
	Matricaria chamomilla L.; Sp. pl. 2:891. 1753
Synonimy
	Chamomilla recutita (L.) Rauschert; Matricaria recutita L.;
	Chamomilla recutita (L.) Rauschert; Matricaria recutita L.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Rumianek pospolity (Matricaria chamomilla L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Pochodzi ze strefy umiarkowanej ciepłej Starego Świata, rozprzestrzeniony został na północ wraz z uprawami (stąd występuje w Polsce jako archeofit). Jest szeroko rozprzestrzeniony w Europie, Azji (z wyjątkiem jej części południowej) oraz w północnej Afryce. Jako introdukowany rośnie w Ameryce Północnej i Południowej, Australii oraz w niektórych krajach strefy międzyzwrotnikowej w Afryce i Azji^[4]. W Polsce gatunek rozpowszechniony, rzadszy lub lokalnie brak go w górach i na północnym wschodzie^[5].

Nazewnictwo

Dotychczas w piśmiennictwie naukowym zazwyczaj podawano dla tego gatunku nazwę Chamomilla recutita (L.) Rauschert, takiej też nazwy używa Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski^[6]. Jednak według nowszych ujęć taksonomicznych nazwa ta jest błędna, a gatunek ten należy do rodzaju Matricaria^[3]^[4].

Morfologia

Łodyga: Naga, silnie rozgałęziona, na końcach poszczególnych rozgałęzień zawiązują się koszyczki, wewnątrz pusta, dorastająca do 50 cm wysokości. Cała roślina wydziela silny, aromatyczny zapach.
Liście: Skrętoległe, siedzące, 2- lub 3-krotnie pierzastodzielne. Łatki w kształcie nitkowatym, równowąskie, ostro zakończone.
Korzeń: Palowy, cienki, mocno rozgałęziony.
Kwiaty: Zebrane w koszyczek, brzeżne nibyjęzyczkowe, żeńskie, o białej barwie, w miarę przekwitania odginające się w dół, równolegle do szypułki. W pełni kwitnienia od rana prostopadłe do szypułki, pod wieczór też przybierające ustawienie zgodne z szypułką (tropizm). Środkowe obupłciowe, o 5 pręcikach zrośniętych w rurkę otaczających słupek, żółte, rurkowate, 5-ząbkowe, bardzo małe, usadowione na wypukłym dnie kwiatostanowym, wewnątrz pustym. Koszyczki osiągają średnicę do 22 mm.
Owoc: Podłużna niełupka długości 0,1 mm, na szczycie lekko wygięta, z pięcioma żeberkami, bez puchu kielichowego.
Gatunek podobny: Podobna do rumianku jest maruna bezwonna także rosnąca na polach. Maruna różni się m.in. brakiem zapachu, półkulistym i pełnym wewnątrz dnem kwiatostanu oraz wyprostowanymi owocami^[7].

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Kwitnie od maja do sierpnia. Kwiaty zapylane są przez owady, ale jeśli do tego nie dojdzie następuje samozapylenie^[8].

Najlepiej rośnie na glebach żyznych, gliniastych glebach zasobnych w związki azotu. Jest wskaźnikiem gleb lekko kwaśnych^[8]. Występuje na polach i przydrożach^[8]. Jest rośliną długiego dnia, światłolubną. W uprawach rolnych jest chwastem. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Ass. Aphano-Matricarietum^[9].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: Kwiat rumianku (Matricariae flos) – wysuszone koszyczki o zawartości minimum 4 ml/kg olejku eterycznego oraz nie mniej niż 0,25% 7–glukozydu apigeniny^[10]. W skład olejku wchodzi chamazulen, α-bisabolol, spiroeter. Surowiec zawiera także flawonoidy, związki kumarynowe, śluz, cholinę, sole mineralne.
Działanie: W medycynie i kosmetyce używa się olejku. Najczęściej jest stosowany doustnie jako środek przeciwzapalny i przeciwskurczowy układu pokarmowego, ma też działanie przeciwalergiczne. Użyty zewnętrznie przeciwdziała stanom zapalnym skóry. Stosowany wewnętrznie w nieżycie jelit i żołądka, zewnętrznie na owrzodzenia skóry, hemoroidy, rumień, oparzenia słoneczne i termiczne I i II stopnia.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
↑ ^a ^b Matricaria chamomilla L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2025-04-16] .
↑ Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 156, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 58, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ LucjanL. Rutkowski LucjanL., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, wyd. 2 popr. i unowocześnione, 2 dodruk, Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN, 2007, s. 458, 481, ISBN 83-01-14342-8 .
↑ ^a ^b ^c JakubJ. Mowszowicz JakubJ., Flora wiosenna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1979, s. 89, ISBN 83-02-00322-0 .
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2005, s. 100. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[grin-3] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].

[powo-4] Matricaria chamomilla L., [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2025-04-16] .

[atlas-5] Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce, AdamA. Zając, MariaM. Zając (red.), Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001, s. 156, ISBN 83-915161-1-3, OCLC 831024957 .

[checklist-6] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 58, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[rutkowski-7] LucjanL. Rutkowski LucjanL., Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej, wyd. 2 popr. i unowocześnione, 2 dodruk, Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN, 2007, s. 458, 481, ISBN 83-01-14342-8 .

[wiosna-8] JakubJ. Mowszowicz JakubJ., Flora wiosenna, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1979, s. 89, ISBN 83-02-00322-0 .

[9] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2005, s. 100. ISBN 83-01-14439-4.

[FPX-10] Farmakopea Polska X, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2014, s. 4276, ISBN 978-83-63724-47-4 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]