Sidonie-Gabrielle Colette

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sidonie-Gabrielle Colette
Colette, Willy, Colette Willy
Ilustracja
Sidonie-Gabrielle Colette (ok. 1910)
Data i miejsce urodzenia

28 stycznia 1873
Saint-Sauveur-en-Puisaye

Data i miejsce śmierci

3 sierpnia 1954
Paryż

Narodowość

francuska

Język

francuski

Dziedzina sztuki

powieści obyczajowo-psychologiczne

podpis
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Sidonie-Gabrielle Colette (fr: sidɔni gɑbʀiɛl kɔlɛt) znana pod pseudonimem Colette (ur. 28 stycznia 1873 w Saint-Sauveur-en-Puisaye, zm. 3 sierpnia 1954 w Paryżu) – francuska pisarka, autorka powieści obyczajowo-psychologicznych. Znana głównie z opartego na motywach autobiograficznych cyklu o Klaudynie (1900–1903). Członkini m.in. Królewskiej Belgijskiej Akademii Języka i Literatury Francuskiej (fr. Académie royale de langue et de littérature françaises de Belgique; fotel nr 33 objęła w 1933 roku po zmarłej Annie de Noailles) oraz Akademii Goncourtów.

Biografia[edytuj | edytuj kod]

Gabrielle Colette była najmłodszą z czworga dzieci (dwie dziewczynki i dwóch chłopców[1]) Sidonie Landoy, znanej jako „Sido” oraz kapitana Jules’a-Josepha Colette (absolwenta szkoły wojskowej Saint-Cyr, żuawa), który stracił nogę podczas bitwy pod Melegnano w 1859 roku i został poborcą podatkowym[2]. Gabrielle Colette spędziła szczęśliwe dzieciństwo w rodzinnym domu w Saint-Sauveur-en-Puisaye, dużej wsi w Burgundii[3]. Uwielbiana przez matkę, wychowała się w rodzinnej atmosferze i otrzymała świeckie wykształcenie. Sido, feministka i zdeklarowana ateistka, nauczyła córkę uważnej obserwacji świata, począwszy od flory i fauny ogromnego ogrodu rodziny Colette.

Młoda Gabrielle bardzo wcześnie zapoznała się z klasyką literatury i pobierała nauki języka francuskiego oraz stylu pisania od swojego ojca, zapalonego czytelnika prasy. Upodobanie Sido do luksusowych przedmiotów, których kupna mąż nie był w stanie jej odmówić, zrujnowało rodzinę. Zostali zmuszeni do opuszczenia Saint-Sauveur, po czym osiedlili się w Châtillon-sur-Loing[4] w listopadzie 1891 roku.

Jako nastolatka, Gabrielle poznała Henry’ego Gauthiera-Villarsa, nałogowego uwodziciela o pseudonimie „Willy”, z którym wzięła ślub 15 maja 1893 roku w Châtillon-sur-Loing. Willy był bardzo wpływowym krytykiem muzycznym i płodnym pisarzem popularnych powieści, przy tworzeniu których wykorzystywał ghostwriterów. Był także współwłaścicielem wydawnictwa Gauthier-Villars przy 55 quai des Grands-Augustins, gdzie młoda para zajmowała najwyższe piętro budynku[5]. Wprowadził swoją młodą żonę w literackie i muzyczne kręgi artystyczne stolicy, w których Gabrielle wsławiła się swoim szorstkim burgundzkim akcentem. Zaskoczony umiejętnościami pisarskimi młodej żony, wykorzystał jej talent i opublikował jej teksty pod swoim nazwiskiem (pierwszy rękopis Colette pochodzi z 1893 roku[6]). Gabrielle, nieznana nikomu w literackim świecie epoki, podpisywała się jako Colette Willy do 1923 roku[7].

W 1895 roku Willy namówił żonę do spisania wspomnień ze szkolnych lat, których autorstwo przypisał jedynie sobie. W konsekwencji Klaudyna w szkole została podpisana pseudonimem męża Colette. Następnie ukazały się kolejne części z serii książek o Klaudynie: Klaudyna w Paryżu, Małżeństwo Klaudyny, Klaudyna odchodzi. Po rozpadzie małżeństwa Colette wydała pod swoim nazwiskiem La retraite sentimentale, tym samym sygnalizując zakończenie serii o Klaudynie.

Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]

Biseksualizm odgrywał znaczącą rolę w życiu Colette, zarówno na polu osobistym, jak i w pracy twórczej[8].

Mimo że Henry Gauthier-Villars wymagał od żony heteroseksualnej wierności (której sam nie dotrzymywał), nie ma żadnych wątpliwości, że Colette eksperymentowała ze związkami homoseksualnymi w życiu pozamałżeńskim[9]. W 1906 roku Colette opuściła męża i zaangażowała się w nie do końca skrywany związek z Markizą de Belbeuf[9]. Któregoś wieczoru Colette i Markiza zaszokowały publiczność podczas występu w Moulin Rouge, otwarcie pokazując swoją homoseksualną relację: scena pocałunku spowodowała ogromny skandal[8], który doprowadził do interwencji szefa paryskiej policji[9][10].

W 1912 roku Colette wyszła za Henry’ego de Jouvenela, którego pokochała od pierwszego wejrzenia kilka miesięcy wcześniej[9]. Rok później urodziła się córka pisarki, Colette de Jouvenel (1913–1981)[8]. Po romansie z synem swojego męża z pierwszego małżeństwa, 17-letnim Bertrandem de Jouvenel, Colette wyszła za mąż po raz trzeci i ostatni za Maurice’a Goudeketa w 1935 roku[11].

Charakterystyka twórczości[edytuj | edytuj kod]

Colette wyróżniała się spośród współczesnych jej twórców (takich jak André Gide, Romain Rolland czy Jean Giraudoux) tematyką swoich dzieł. Jej styl jest pozornie nieskomplikowany, ale wyszukany. Klasyfikuje się ją jako przedstawicielkę regionalizmu w literaturze. Klasyfikacja ta została jej przypisana w okresie międzywojennym, między innymi ze względu na liczne opisy rodzinnej Burgundii[12].

To, co przede wszystkim cechuje twórczość Colette, to: szczególna poprawność i precyzja słownictwa, zwłaszcza gdy służą one manifestacji uczuć poprzez naturę oraz całkowita swoboda zmysłowości, rozumianej jako wezwanie do uznania praw cielesnych nad duchowymi i praw kobiet nad prawami mężczyzn. Ponadto styl Colette jest bardziej skomplikowany i nowoczesny, niż może się wydawać na pierwszy rzut oka.

W 1999 roku Serge Doubrovsky, twórca nowoczesnego pojęcia autofikcji, ostatecznie uznał je za wariant autobiografii, a Colette za pionierkę, której twórczość oddaje jego koncepcję: „Wystarczy bowiem wziąć do ręki książkę Narodziny dnia, która ukazała się w 1928 roku i która oryginalnie zawierała na okładce podpis: powieść. Jednak w Narodzinach dnia pojawia się postać starszej kobiety o imieniu Colette. Potem dowiadujemy się, że owa kobieta napisała serię o Klaudynie. Krótko mówiąc, opisała siebie w powieści napisanej przez Colette o Colette”[13].

Biseksualizm w twórczości Colette[edytuj | edytuj kod]

W dorobku literackim Colette, biseksualizm stanowi powracający motyw[14], począwszy od serii o Klaudynie[15], która przedstawia, oprócz głównej bohaterki, wiele biseksualnych kobiet[16]. Część motywów w twórczości Colette jest zatem autobiograficzna[17][18].

Colette jest także autorką książki podejmującej refleksję nad miłością i seksualnością Czyste, nieczyste, która czerpie z doświadczeń zarówno hetero- jak i homoseksualnych[19].

Z tych powodów, Colette została nazwana przez Julię Kristevę „królową biseksualności”[20].

Twórczość[edytuj | edytuj kod]

Cykl Klaudyna[edytuj | edytuj kod]

Pozostałe[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Miała przyrodnią siostrę Juliette (ur. 1860), przyrodniego brata Achilla (ur. 1863) i brata Leopolda (ur. 1868), z tego samego ojca. Cf. Julien Dieudonné, Aurélie de Cacqueray, Myriam Provence, Sophie Condat, Archives & culture, 1999, p. 64.
  2. ↑ Rue Colette – WikiRennes [online], wiki-rennes.fr [dostęp 2019-03-27].
  3. ↑ Les maisons de Colette à Paris et en province [online], Evene.fr [dostęp 2019-03-27].
  4. ↑ Wikiwix’s cache [online], archive.wikiwix.com [dostęp 2019-03-30].
  5. ↑ Jean-Claude Thœnig, Jean-Claude Thoenig, La gestion systémique de la sécurité publique, „Revue Française de Sociologie”, 35 (3), 1994, s. 357, DOI: 10.2307/3322211, ISSN 0035-2969, JSTOR: 3322211 [dostęp 2019-03-27].
  6. ↑ Colette Bec, 1. L’État dans ses rapports avec l’économie et la société civile, Presses universitaires de Rennes, s. 25–48, DOI: 10.4000/books.pur.9983, ISBN 978-2-7535-0427-1 [dostęp 2019-03-27].
  7. ↑ Claudine Vidal, Questions sur le rôle des paysans durant le génocide des Rwandais tutsi, „Cahiers d’études africaines”, 38 (150), 1998, s. 331–345, DOI: 10.3406/cea.1998.1806, ISSN 0008-0055 [dostęp 2019-03-27].
  8. ↑ a b c Kellian Clink, GLBTQ: An Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender and Queer Culture2013218General editor Claude J. Summers. GLBTQ: An Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender and Queer Culture. Chicago, IL: GLBTQ.com Last visited February 2013. Gratis URL: glbtq.com, „Reference Reviews”, 27 (6), 2013, s. 21–22, DOI: 10.1108/rr-03-2013-0055, ISSN 0950-4125 [dostęp 2019-03-27].
  9. ↑ a b c d Robert Aldrich, Who’s Who in Gay and Lesbian History Vol.1, 25 października 2005, DOI: 10.4324/9780203986752 [dostęp 2019-03-27].
  10. ↑ Francine Dugast-Portes, Le temps du portrait, Presses universitaires de Rennes, s. 21–33, DOI: 10.4000/books.pur.33678, ISBN 978-2-86847-427-8 [dostęp 2019-03-27].
  11. ↑ Robert Aldrich, Who’s Who in Gay and Lesbian History Vol.1, 25 października 2005, DOI: 10.4324/9780203986752 [dostęp 2019-03-30].
  12. ↑ Introduction, „COnTEXTES” (10), 2012, DOI: 10.4000/contextes.5040, ISSN 1783-094X [dostęp 2019-03-28].
  13. ↑ Ingrid Nappi-Choulet, Le logement, laissé-pour-compte de la financiarisation de l’immobilier, „Esprit”, Janvier (1), 2012, s. 84, DOI: 10.3917/espri.1201.0084, ISSN 0014-0759 [dostęp 2019-03-28].
  14. ↑ The Literature of lesbianism: a historical anthology from Ariosto to Stonewall, „Choice Reviews Online”, 41 (07), 2004, s. 41–3882–41–3882, DOI: 10.5860/choice.41-3882, ISSN 0009-4978 [dostęp 2019-03-30].
  15. ↑ Kellian Clink, GLBTQ: An Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender and Queer Culture2013218General editor Claude J. Summers. GLBTQ: An Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender and Queer Culture. Chicago, IL: GLBTQ.com Last visited February 2013. Gratis URL: www.glbtq.com, „Reference Reviews”, 27 (6), 2013, s. 21–22, DOI: 10.1108/rr-03-2013-0055, ISSN 0950-4125 [dostęp 2019-03-30].
  16. ↑ M.-A. Hutton, Review: Damned Women: Lesbians in French Novels, „French Studies”, 57 (1), 2003, s. 121–122, DOI: 10.1093/fs/57.1.121, ISSN 0016-1128 [dostęp 2019-03-30].
  17. ↑ Robert Aldrich, Who’s Who in Gay and Lesbian History Vol.1, 25 października 2005, DOI: 10.4324/9780203986752 [dostęp 2019-03-31].
  18. ↑ Natalia Boyarskaya, A la recherche de Claudine ou le libertinage démoniaque, „Études de lettres” (4), 2009, s. 39–54, DOI: 10.4000/edl.306, ISSN 0014-2026 [dostęp 2019-03-31].
  19. ↑ Kellian Clink, GLBTQ: An Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender and Queer Culture2013218General editor Claude J. Summers. GLBTQ: An Encyclopedia of Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender and Queer Culture. Chicago, IL: GLBTQ.com Last visited February 2013. Gratis URL: www.glbtq.com, „Reference Reviews”, 27 (6), 2013, s. 21–22, DOI: 10.1108/rr-03-2013-0055, ISSN 0950-4125 [dostęp 2019-03-31].
  20. ↑ Julia Kristeva, De l’association libre à la culture-révolte, Presses Universitaires de France, 1997, s. 99, DOI: 10.3917/puf.laco.1997.01.0099, ISBN 978-2-13-047441-8 [dostęp 2019-03-27].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Herbert Lottman, Colette: największy skandal belle èpoque, Warszawa 1990, „Alfa-Wero”, ISBN 83-7179-143-7.
  • Sylvain Bonmariage, Willy, Colette et moi, przedmowa Jean-Pierre Thiollet, Paris, 2004 (reprint)
  • Claude Francis, Fernande Gontier, Colette. Biografia, przeł. Katarzyna Bartkiewicz, Wydawnictwo W.A.B., 544 strony, lipca 2014

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sidonie-Gabrielle_Colette&oldid=73623094”