Skrzydlna
49°45′16″N 20°10′43″E/49,754444 20,178611| Artykuł |
49°45'16"N 20°10'43"E |
|---|---|
| - błąd |
39 m |
| WD |
49°46'N, 20°11'E |
| - błąd |
2331 m |
| Odległość |
1480 m |
| wieś | |
 Skrzydlna na tle wzniesień Beskidu Wyspowego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Sołectwo |
Skrzydlna |
| Wysokość |
395 m n.p.m. |
| Liczba ludności (2006) |
1100 |
| Strefa numeracyjna |
18 |
| Kod pocztowy |
34-625[1] |
| Tablice rejestracyjne |
KLI |
| SIMC |
0424639 |
Położenie na mapie gminy Dobra  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu limanowskiego  | |
| 49°45′16″N 20°10′43″E/49,754444 20,178611
| |
Skrzydlna – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Dobra.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0424645 | Drągówka | część wsi |
| 0424651 | Dział | część wsi |
| 0424668 | Działy | część wsi |
| 0424674 | Góry | część wsi |
| 0424680 | Kliny | część wsi |
| 0424697 | Krzenowiska | część wsi |
| 0424705 | Ługowina | część wsi |
| 0424711 | Rynek | część wsi |
| 0424728 | Sermakówka | część wsi |
| 0424734 | Wilkówka | część wsi |
| 0424740 | Za Działem | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Istnieje legenda, że przez Skrzydlną uciekał przed prześladowaniem święty Wojciech, jednak nie ma żadnych źródeł (poza tradycją mówioną), które potwierdzałyby istnienie wsi w czasach mu współczesnych[4].
Pierwsze pisemne wzmianki o Skrzydlnej pochodzą z 1296 roku[5]. Wieś posiadała od 1424 prawa miejskie, nadane przez króla Władysława Jagiełłę[4], które zostały jej odebrane w późniejszym okresie[6]. Okoliczności tych wydarzeń nie są znane, jednak prawdopodobnie upadek miasta nastąpił jeszcze za czasów, gdy wieś była w rękach rodu Ratoldów[5]. W swych Kronikach... Jan Długosz nazywał wieś Crzidlna lub Krzidlna[7]. W późniejszym okresie wieś przechodziła w ręce kolejnych rodów, w tym Pieniążków i Wilkoszewskich.
W 1351 erygowano tu parafię przy istniejącym już wcześniej kościele pw. św. Mikołaja[5]. Parafia ta do XIX w. nosiła wezwanie św. Mikołaja i św. Anny[4].
W latach 1850–1862 Skrzydlna była siedzibą niewielkiego powiatu, zwanego bezirkiem.
5 września 1939 niemiecki oddział specjalny zamordował we wsi 9 mieszkańców[8]. W czasie okupacji hitlerowskiej 20 sierpnia[8] 1944 miała miejsce pacyfikacja, której ofiarą padli mieszkańcy Skrzydlnej mieszkający pod Śnieżnicą[7]. Oddział SS zamordował 23 osoby i spalił 13 zabudowań[8]. Miał to być odwet za opór zbrojny, który stawili okupantom[7].
Do 1954 wieś była siedzibą gminy Skrzydlna, a do 1972 – Gromadzkiej Rady Narodowej (obejmowała administracją wsie Skrzydlna, Wola Skrzydlańska, Przenosza i Stróża)[7].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
- Położenie
Miejscowość położona jest w większości na obszarze Beskidu Wyspowego, u źródeł i w kotlinie rzeki Stradomki. W bezpośrednim sąsiedztwie wsi znajdują się szczyty Beskidu Wyspowego: Ciecień, Wierzbanowska Góra, Dzielec i Śnieżnica. Ostatnimi na północ wzniesieniami Beskidu Wyspowego w rejonie Skrzydlnej są Pieninki Skrzydlańskie, na północ od nich znajduje się już Pogórze Wiśnickie, do którego należy północne obrzeże Skrzydlnej.
- Warunki naturalne
Rzeźba terenu w Skrzydlnej ma charakter górzysty. Charakteryzuje się szerokimi garbami i łagodnymi stokami, które przecinają wąskie doliny. Północna i wschodnia część wsi, w dolinie Stradomki, położona jest na terenie równinnym[7].
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
- Turystyka aktywna
Położenie Skrzydlnej na terenie malowniczego Beskidu Wyspowego, czyni z niej atrakcyjny cel wyjazdów turystycznych. Stanowi doskonałą bazę wypadową wycieczek pieszych i rowerowych na okoliczne szczyty: Śnieżnicę, Ćwilin, Mogielicę i Ciecień.
Około 5 km od Skrzydlnej znajduje się wyciąg narciarski na Śnieżnicy. Okoliczne zbocza są na tyle łagodne, że stanowią dogodne miejsce do uprawiania trekkingu, narciarstwa biegowego, spacerów itp. W pobliżu znajduje się również rezerwat przyrody Śnieżnica, wyznaczony w celu ochrony buczyny karpackiej.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[9]:
- Kościół św. Mikołaja Biskupa. Drewniany (choć z murowanym prezbiterium) jednonawowy kościół pw. św. Mikołaja, konstrukcji zrębowej pochodzi z XVI w. Został ufundowany przez Prokopa Pieniążka. W wystroju wnętrza dominuje barok. Najcenniejszymi elementami kościoła są: barokowy ołtarz główny z XVII/XVIII w., renesansowy nagrobek rycerski Prokopa Pieniążka (z 1587) oraz krucyfiks na belce tęczowej (z XIV w.). Pozostałe rzeźby i obrazy pochodzą głównie z XVI i XVII w. Są także feretrony z XVII-XVIII w. Część Szlaku Architektury Drewnianej na terenie woj. małopolskiego;
- Dwór obronny. W parku krajobrazowym znajduje się murowany, piętrowy dwór szlachecki pochodzący z przełomu XVI/XVII w., przebudowany w XVIII w. W zachodniej części parteru, zachowały się sklepienia kolebkowe i krzyżowe. W parku podworskim zachowały się cenne okazy starodrzewia.
Inne zabytki[edytuj | edytuj kod]
- na cmentarzu parafialnym przy starym kościele - mogiły ofiar pacyfikacji pod Śnieżnicą, oraz groby wysiedleńców z Warszawy i Poznania;
- kapliczka Chrystus przy słupie z XVIII wieku.
Religia[edytuj | edytuj kod]
Na terenie Skrzydlnej od XIII w. istnieje parafia Mikołaja Biskupa, której siedziba mieści się w nowym kościele pw. św. Mikołaja. W bliskim sąsiedztwie stoi również zabytkowy kościół drewniano-murowany pod tym samym wezwaniem[5].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1158 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
- ↑ a b c P. Skoczek, s. 23.
- ↑ a b c d P. Skoczek, s. 22.
- ↑ Brak jednak źródeł dotyczących daty ich odebrania.
- ↑ a b c d e Skrzydlna na stronie gminy Dobra. Gmina Dobra. [dostęp 2010-10-19]. (pol.).
- ↑ a b c Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 238
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 15 lutego 2023.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Piotr Skoczek: Parafie Ziemi Limanowskiej. Proszówki: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 22-27. ISBN 978-83-88383-43-4.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Skrzydlna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 726.
| Wsie | |
|---|---|
| Integralne części wsi |
|
_COA.svg)