Skrzydlna

Skrzydlna
	wieś
	; Skrzydlna na tle wzniesień Beskidu Wyspowego
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	limanowski
Gmina	Dobra
Wysokość	395 m n.p.m.
Liczba ludności (2006)	1100
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	34-625
Tablice rejestracyjne	KLI
SIMC	0424639
	Położenie na mapie gminy Dobra Skrzydlna
	Położenie na mapie Polski Skrzydlna
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Skrzydlna
	Położenie na mapie powiatu limanowskiego Skrzydlna
	49°45′13″N 20°10′43″E/49,753611 20,178611
	Multimedia w Wikimedia Commons

Skrzydlna – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Dobra.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Części wsi

Integralne części wsi Skrzydlna^[3]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0424645	Drągówka	część wsi
0424651	Dział	część wsi
0424668	Działy	część wsi
0424674	Góry	część wsi
0424680	Kliny	część wsi
0424697	Krzenowiska	część wsi
0424705	Ługowina	część wsi
0424711	Rynek	część wsi
0424728	Sermakówka	część wsi
0424734	Wilkówka	część wsi
0424740	Za Działem	część wsi

Historia

Istnieje legenda, że przez Skrzydlną uciekał przed prześladowaniem święty Wojciech, jednak nie ma żadnych źródeł (poza tradycją mówioną), które potwierdzałyby istnienie wsi w czasach mu współczesnych^[5].

Pierwsze pisemne wzmianki o Skrzydlnej pochodzą z 1296 roku^[6]. Wieś posiadała od 1424 prawa miejskie, nadane przez króla Władysława Jagiełłę^[5], które zostały jej odebrane w późniejszym okresie^[7]. Okoliczności tych wydarzeń nie są znane, jednak prawdopodobnie upadek miasta nastąpił jeszcze za czasów, gdy wieś była w rękach rodu Ratoldów^[6]. W swych Kronikach... Jan Długosz nazywał wieś Crzidlna lub Krzidlna^[8]. W późniejszym okresie wieś przechodziła w ręce kolejnych rodów, w tym Pieniążków i Wilkoszewskich.

W 1351 erygowano tu parafię przy istniejącym już wcześniej kościele pw. św. Mikołaja^[6]. Parafia ta do XIX w. nosiła wezwanie św. Mikołaja i św. Anny^[5].

W latach 1850–1862 Skrzydlna była siedzibą niewielkiego powiatu, zwanego bezirkiem.

5 września 1939 niemiecki oddział specjalny zamordował we wsi 9 mieszkańców^[9]. W czasie okupacji hitlerowskiej 20 sierpnia^[9] 1944 miała miejsce pacyfikacja, której ofiarą padli mieszkańcy Skrzydlnej mieszkający pod Śnieżnicą^[8]. Oddział SS zamordował 23 osoby i spalił 13 zabudowań^[9]. Miał to być odwet za opór zbrojny, który stawili okupantom^[8].

Do 1954 wieś była siedzibą gminy Skrzydlna, a do 1972 – Gromadzkiej Rady Narodowej (obejmowała administracją wsie Skrzydlna, Wola Skrzydlańska, Przenosza i Stróża)^[8].

Geografia

Położenie

Miejscowość położona jest w większości na obszarze Beskidu Wyspowego, u źródeł i w kotlinie rzeki Stradomki. W bezpośrednim sąsiedztwie wsi znajdują się szczyty Beskidu Wyspowego: Ciecień, Wierzbanowska Góra, Dzielec i Śnieżnica. Ostatnimi na północ wzniesieniami Beskidu Wyspowego w rejonie Skrzydlnej są Pieninki Skrzydlańskie, na północ od nich znajduje się już Pogórze Wiśnickie, do którego należy północne obrzeże Skrzydlnej.

Warunki naturalne

Rzeźba terenu w Skrzydlnej ma charakter górzysty. Charakteryzuje się szerokimi garbami i łagodnymi stokami, które przecinają wąskie doliny. Północna i wschodnia część wsi, w dolinie Stradomki, położona jest na terenie równinnym^[8].

Turystyka

Turystyka aktywna

Położenie Skrzydlnej na terenie malowniczego Beskidu Wyspowego, czyni z niej atrakcyjny cel wyjazdów turystycznych. Stanowi doskonałą bazę wypadową wycieczek pieszych i rowerowych na okoliczne szczyty: Śnieżnicę, Ćwilin, Mogielicę i Ciecień.

Około 5 km od Skrzydlnej znajduje się wyciąg narciarski na Śnieżnicy. Okoliczne zbocza są na tyle łagodne, że stanowią dogodne miejsce do uprawiania trekkingu, narciarstwa biegowego, spacerów itp. W pobliżu znajduje się również rezerwat przyrody Śnieżnica, wyznaczony w celu ochrony buczyny karpackiej.

Zabytki

Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[10].

Kościół parafialny pw. św. Mikołaja, otoczenie, starodrzew.
Kościół drewniany z murowanym prezbiterium, jednonawowy, konstrukcji zrębowej pochodzi z XVI w. Został ufundowany przez Prokopa Pieniążka. W wystroju wnętrza dominuje barok. Najcenniejszymi elementami kościoła są: barokowy ołtarz główny z XVII/XVIII w., renesansowy nagrobek rycerski Prokopa Pieniążka (z 1587) oraz krucyfiks na belce tęczowej (z XIV w.). Pozostałe rzeźby i obrazy pochodzą głównie z XVI i XVII w. Są także feretrony z XVII-XVIII w. Część Szlaku Architektury Drewnianej na terenie woj. małopolskiego.
Dwór obronny.
W parku krajobrazowym znajduje się murowany, piętrowy dwór szlachecki pochodzący z przełomu XVI/XVII w., przebudowany w XVIII w. W zachodniej części parteru, zachowały się sklepienia kolebkowe i krzyżowe.
Ogród podworski.
W parku podworskim zachowały się cenne okazy starodrzewia.

Inne zabytki

Na cmentarzu parafialnym przy starym kościele znajdują się mogiły ofiar pacyfikacji pod Śnieżnicą, oraz groby wysiedleńców z Warszawy i Poznania;
kapliczka Chrystus przy słupie z XVIII wieku.

Religia

Na terenie Skrzydlnej od XIII w. istnieje parafia Mikołaja Biskupa, której siedziba mieści się w nowym kościele pw. św. Mikołaja. W bliskim sąsiedztwie stoi również zabytkowy kościół drewniano-murowany pod tym samym wezwaniem^[6].

Zobacz też

miejscowości w Polsce pozbawione praw miejskich

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 124126
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1158 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
↑ ^a ^b ^c P. Skoczek, s. 23.
↑ ^a ^b ^c ^d P. Skoczek, s. 22.
↑ Brak jednak źródeł dotyczących daty ich odebrania.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Skrzydlna na stronie gminy Dobra. Gmina Dobra. [dostęp 2010-10-19]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 238
↑ Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-03] .

Bibliografia

Piotr Skoczek: Parafie Ziemi Limanowskiej. Proszówki: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 22-27. ISBN 978-83-88383-43-4.

Linki zewnętrzne

Skrzydlna, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 726 .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 124126

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1158 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[Dz.U._29/2013-3] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-4] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].

[ps23-5] P. Skoczek, s. 23.

[ps22-6] P. Skoczek, s. 22.

[7] Brak jednak źródeł dotyczących daty ich odebrania.

[gd-8] Skrzydlna na stronie gminy Dobra. Gmina Dobra. [dostęp 2010-10-19]. (pol.).

[:0-9] Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 238

[:rejestr-10] Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2023-12-03] .

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Wsie	Chyszówki Dobra Gruszowiec Jurków Porąbka Półrzeczki Przenosza Skrzydlna Stróża Wilczyce Wola Skrzydlańska
Integralne części wsi	Antoniów Biedówka Bocony Bolsęgi Brzegi Bulaki Butorówka Chomy Cyrla Czechy Czernki (Jurków) Czernki (Wilczyce) Do Białonia Do Biernata Do Broga Do Chochoła Do Cygali Do Ćwiecia Do Drożdża Do Flisara Do Galasa Do Gorli Do Jakubca Do Jani Do Judki Do Judy Do Kaima Do Kaszy Do Kiwaja Do Kurka Do Kutry Do Kuźli Do Lacha pod Fabryką Do Lacha pod Kościołem Do Lacha pod Krzyżową Do Liszki Do Łukaszki Do Maludego Do Masłonia Do Miśkowca Do Myszy Do Nawieśniaka Do Noworolnika Do Ogryzka Do Olejarza Do Palacza Do Pali Do Palki Do Palkija Do Pawlaka Do Piechówki Do Plaskonia Do Plenia Do Płoszczycy Do Porucznika Do Przybytka Do Rakoczego Do Rybki Do Sabury Do Sarysza Do Sendyka Do Szerszenia Do Świdra Do Wątora Do Żołądka Dolna Przenosza Dół Drągówka Drzyzgi Dudziki Dział Działy Folwark (Jurków) Folwark (Porąbka) Fudaleje Gąsiory Gdowicze Glińce Góry (Skrzydlna) Góry (Wola Skrzydlańska) Gronie Janiki Jany Jarosze Jaz Jopły Judy Kaczory Kalety Klimkówka (Dobra) Klimkówka (Przenosza) Kliny Kołodzieje Kosmale Kowalówka Kozy Krawce (Chyszówki) Krawce (Jurków) Krawce (Wilczyce) Kretówki Króle Krzaki Krzenowiska Krzysztofy Kuchty Kuligi Lachy Lęckosiówka Łagodówka Ługowina Łysarzówka Maćkowce Matacze Michałki Miłki Miśki Mocarze Moczarniki Mordele Morgi Mrózki Mysze Na Dziale Na Granice Na Potoku Na Wesołą Oszczędy Pająkówka Palenica Palkije Parużniki Pietrzki Piwkówka Plebańskie Pod Działem Pod Góry Pod Groń Pod Kuchtą Podedwór Podlas Podlesie Podwale Polana Potaśnia Potok Potoki (Półrzeczki) Potoki (Wola Skrzydlańska) Pólki Pólkówka Przylasek Rola (Dobra) Rola (Porąbka) Rola (Półrzeczki) Rubisie Rynek (Dobra) Rynek (Skrzydlna) Rzepki Sakta Sermakówka Siciarze Słuchanki Słuchany (Chyszówki) Słuchany (Jurków) Smolenie Sroki Stefany Stóse Stysiówka Szerszenie Szlagi Szlagówka Ślimaki Śliwówka Świstaki Tokarzówka Tomery Tracze Trzopki (Chyszówki) Trzopki (Jurków) Turki U Czarnego U Polowego Urbasie Walczaki Węgrzyny Więcygóra Wielka Droga Wilki Wilkówka Wisielnice Wojtówka Wróblówka Wyrwichy Za Działem Za Górką Za Ulicą Zadziele Zagroda Zakopiec Zalasek Zaświercze Zawady Żaki
Inne	Włostówka