49°45′16″N 20°10′43″E/49,754444 20,178611Skrzydlna
| Artykuł | 49°45'16"N 20°10'43"E |
| - błąd | 39 m |
| WD | 49°46'N, 20°11'E |
| - błąd | 2331 m |
| Odległość | 1480 m |
| ||||
| ||||
 Skrzydlna na tle wzniesień Beskidu Wyspowego | ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  małopolskie
| |||
| Powiat | limanowski | |||
| Gmina | Dobra | |||
| Sołectwo | Skrzydlna | |||
| Wysokość | 395 m n.p.m. | |||
| Liczba ludności (2006) | 1100 | |||
| Strefa numeracyjna | 18 | |||
| Kod pocztowy | 34-625[1] | |||
| Tablice rejestracyjne | KLI | |||
| SIMC | 0424639 | |||
Położenie na mapie gminy Dobra   Skrzydlna | ||||
Położenie na mapie Polski  Skrzydlna | ||||
Położenie na mapie województwa małopolskiego  Skrzydlna | ||||
Położenie na mapie powiatu limanowskiego  Skrzydlna | ||||
| 49°45′16″N 20°10′43″E/49,754444 20,178611
| ||||
Skrzydlna – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Dobra.
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0424645 | Drągówka | część wsi |
| 0424651 | Dział | część wsi |
| 0424668 | Działy | część wsi |
| 0424674 | Góry | część wsi |
| 0424680 | Kliny | część wsi |
| 0424697 | Krzenowiska | część wsi |
| 0424705 | Ługowina | część wsi |
| 0424711 | Rynek | część wsi |
| 0424728 | Sermakówka | część wsi |
| 0424734 | Wilkówka | część wsi |
| 0424740 | Za Działem | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Istnieje legenda, że przez Skrzydlną uciekał przed prześladowaniem święty Wojciech, jednak nie ma żadnych źródeł (poza tradycją mówioną), które potwierdzałyby istnienie wsi w czasach mu współczesnych[4].
Pierwsze pisemne wzmianki o Skrzydlnej pochodzą z 1296 roku[5]. Wieś posiadała od 1424 prawa miejskie, nadane przez króla Władysława Jagiełłę[4], które zostały jej odebrane w późniejszym okresie[6]. Okoliczności tych wydarzeń nie są znane, jednak prawdopodobnie upadek miasta nastąpił jeszcze za czasów, gdy wieś była w rękach rodu Ratoldów[5]. W swych Kronikach... Jan Długosz nazywał wieś Crzidlna lub Krzidlna[7]. W późniejszym okresie wieś przechodziła w ręce kolejnych rodów, w tym Pieniążków i Wilkoszewskich.
W 1351 erygowano tu parafię przy istniejącym już wcześniej kościele pw. św. Mikołaja[5]. Parafia ta do XIX w. nosiła wezwanie św. Mikołaja i św. Anny[4].
W latach 1850–1862 Skrzydlna była siedzibą niewielkiego powiatu, zwanego bezirkiem.
5 września 1939 niemiecki oddział specjalny zamordował we wsi 9 mieszkańców[8]. W czasie okupacji hitlerowskiej 20 sierpnia[8] 1944 miała miejsce pacyfikacja, której ofiarą padli mieszkańcy Skrzydlnej mieszkający pod Śnieżnicą[7]. Oddział SS zamordował 23 osoby i spalił 13 zabudowań[8]. Miał to być odwet za opór zbrojny, który stawili okupantom[7].
Do 1954 wieś była siedzibą gminy Skrzydlna, a do 1972 – Gromadzkiej Rady Narodowej (obejmowała administracją wsie Skrzydlna, Wola Skrzydlańska, Przenosza i Stróża)[7].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
- Położenie
Miejscowość położona jest w większości na obszarze Beskidu Wyspowego, u źródeł i w kotlinie rzeki Stradomki. W bezpośrednim sąsiedztwie wsi znajdują się szczyty Beskidu Wyspowego: Ciecień, Wierzbanowska Góra, Dzielec i Śnieżnica. Ostatnimi na północ wzniesieniami Beskidu Wyspowego w rejonie Skrzydlnej są Pieninki Skrzydlańskie, na północ od nich znajduje się już Pogórze Wiśnickie, do którego należy północne obrzeże Skrzydlnej.
- Warunki naturalne
Rzeźba terenu w Skrzydlnej ma charakter górzysty. Charakteryzuje się szerokimi garbami i łagodnymi stokami, które przecinają wąskie doliny. Północna i wschodnia część wsi, w dolinie Stradomki, położona jest na terenie równinnym[7].
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
- Turystyka aktywna
Położenie Skrzydlnej na terenie malowniczego Beskidu Wyspowego, czyni z niej atrakcyjny cel wyjazdów turystycznych. Stanowi doskonałą bazę wypadową wycieczek pieszych i rowerowych na okoliczne szczyty: Śnieżnicę, Ćwilin, Mogielicę i Ciecień.
Około 5 km od Skrzydlnej znajduje się wyciąg narciarski na Śnieżnicy. Okoliczne zbocza są na tyle łagodne, że stanowią dogodne miejsce do uprawiania trekkingu, narciarstwa biegowego, spacerów itp. W pobliżu znajduje się również rezerwat przyrody Śnieżnica, wyznaczony w celu ochrony buczyny karpackiej.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Obiekty wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego[9]
- kościół św. Mikołaja Biskupa w Skrzydlnej. Drewniany (choć z murowanym prezbiterium) jednonawowy kościół pw. św. Mikołaja, konstrukcji zrębowej pochodzi z XVI w. Został ufundowany przez Prokopa Pieniążka. W wystroju wnętrza dominuje barok. Najcenniejszymi elementami kościoła są: barokowy ołtarz główny z XVII/XVIII w., renesansowy nagrobek rycerski Prokopa Pieniążka (z 1587) oraz krucyfiks na belce tęczowej (z XIV w.). Pozostałe rzeźby i obrazy pochodzą głównie z XVI i XVII w. Są także feretrony z XVII-XVIII w. Część Szlaku Architektury Drewnianej na terenie woj. małopolskiego;
- dwór obronny w Skrzydlnej. W parku krajobrazowym znajduje się murowany, piętrowy dwór szlachecki pochodzący z przełomu XVI/XVII w., przebudowany w XVIII w. W zachodniej części parteru, zachowały się sklepienia kolebkowe i krzyżowe. W parku podworskim zachowały się cenne okazy starodrzewia.
Inne zabytki[edytuj | edytuj kod]
- na cmentarzu parafialnym przy starym kościele - mogiły ofiar pacyfikacji pod Śnieżnicą, oraz groby wysiedleńców z Warszawy i Poznania;
- kapliczka Chrystus przy słupie z XVIII wieku.
Religia[edytuj | edytuj kod]
Na terenie Skrzydlnej od XIII w. istnieje parafia Mikołaja Biskupa, której siedziba mieści się w nowym kościele pw. św. Mikołaja. W bliskim sąsiedztwie stoi również zabytkowy kościół drewniano-murowany pod tym samym wezwaniem[5].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. s. według wyboru. [dostęp 2014–03–09].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 18.11.2015].
- ↑ a b c P. Skoczek, s. 23.
- ↑ a b c d P. Skoczek, s. 22.
- ↑ Brak jednak źródeł dotyczących daty ich odebrania.
- ↑ a b c d e Skrzydlna na stronie gminy Dobra (pol.). Gmina Dobra. [dostęp 2010-10-19].
- ↑ a b c Józef Fajkowski, Jan Religa: Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej 1939-1945. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1981, s. 238
- ↑ Narodowy Instytut Dziedzictwa: Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie. 2019-12-31.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Piotr Skoczek: Parafie Ziemi Limanowskiej. Proszówki: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 22-27. ISBN 978-83-88383-43-4.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Skrzydlna w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. X: Rukszenice – Sochaczew. Warszawa 1889.
| |||||||||||
_COA.svg)