Chyszówki

Chyszówki
	wieś
	; Pomnik na przełęczy Rydza-Śmigłego
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	limanowski
Gmina	Dobra
Wysokość	785 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	683
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	34-643
Tablice rejestracyjne	KLI
SIMC	0422942
	Położenie na mapie gminy Dobra Chyszówki
	Położenie na mapie Polski Chyszówki
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Chyszówki
	Położenie na mapie powiatu limanowskiego Chyszówki
	49°40′41″N 20°15′41″E/49,678056 20,261389
	Multimedia w Wikimedia Commons

Chyszówki (daw. Chyżówki^[4]) – wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Dobra^[5]^[6].

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Powierzchnia wsi wynosi 10,43 km² i w 2015 r. zamieszkiwało ją 706 mieszkańców.

Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Chyszówki^[5]^[6]
części wsi	Biedówka, Do Jani, Do Sarysza, Drzyzgi, Gąsiory, Jany, Krawce, Lachy, Michałki, Moczarniki,Słuchanki, Słuchany, Smolenie, Ślimaki, Tokarzówka, Tracze, Trzopki, Turki, Wilki, Wojtówka, Wyrwichy, Zaświercze

Historia[edytuj | edytuj kod]

Było to dawniej osiedle Jurkowa. Wieś powstała dzięki osadnictwu wołoskiemu. Pod koniec XIX wieku kiedy właścicielami okolicznych dóbr byli bracia Zwierzynowie, wieś liczyła ponad 600 mieszkańców. W niektórych opracowaniach wieś nazywana jest Chyżówki. Obie nazwy mają znaczenie kulturowe gdyż pochodzą od wołoskiego słowa chysza lub chyża oznaczającego zagrodę chłopską, długi dom. 23 listopada 1914 doszło w okolicach wsi do zwycięskiej walki pomiędzy wojskami polskich legionistów a szwadronem kawalerii rosyjskiej. Wojska polskie wieczorem otoczyły wroga i po zlikwidowaniu strażników wzięli do niewoli wielu Rosjan z Korpusu Kawalerii generała Dragomirowa przy praktycznie zerowych stratach własnych. Wydarzenie uczczono wystawieniem po wojnie okazałego krzyża. Na przełęczy co roku odbywają się uroczystości patriotyczne. Oficjalna nazwa przełęczy im. Marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza miała miejsce w 1938. Ludność okoliczna jednak ma w zwyczaju określać to miejsce jako Dział. Latem 2010 roku zakończono budowę drogi łączącej Słopnice z Chyszówkami.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności w latach 1998-2011
Źródło: Polskawliczbach.pl

Położenie i turystyka[edytuj | edytuj kod]

Wieś położona jest w dolinie potoku Chyszówka na stromych zboczach wzniesień Beskidu Wyspowego, pomiędzy Łopieniem, a Mogielicą, głównie na południowych stokach przełęczy Rydza-Śmigłego oddzielającej te dwa duże masywy górskie.
Sąsiaduje z Jurkowem oraz Słopnicami. Zabudowania Chyszówek znajdują się na wysokości od 530 m n.p.m. (osiedle Biedówka, na granicy z Jurkowem) do 745 m n.p.m. (osiedle do Sarysza)^[7]. Z wysoko położonych i otwartych terenów wsi widoki na pobliski Ćwilin i Śnieżnicę, a z najwyższych rejonów wsi także na Pasmo Łososińskie, Cichoń, Ostrą, Modyń. Wieś ma duże walory turystyczne i letniskowe, a przebiegające przez nią szlaki turystyki pieszej i rowerowej umożliwiają zwiedzenie także dalszych zakątków Beskidu Wyspowego.

Na przełęczy Rydza-Śmigłego (700 m n.p.m.) w Chyszówkach znajduje się kamienny obelisk tego marszałka Polski przedwojennej, krzyż drewniany wystawiony w 1928 r. z fundacji Towarzystwa Młodzieży Polskiej oraz obelisk poświęcony żołnierzom AK, wystawiony we wrześniu 1998 roku.

Na terenie wsi znajduje się murowana kaplica pw. św. Józefa Robotnika, należąca do parafii w Jurkowie.

Szlak turystyczny[edytuj | edytuj kod]

– z Dobrej przez Łopień, Przełęcz Rydza-Śmigłego, Mogielicę, Przełęcz Słopnicką, Cichoń, Ostrą, Skiełek do Łukowicy.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 17068
↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 158 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Dz.U. 1934 nr 64 poz. 536
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ ^a ^b GUS. Rejestr TERYT
↑ Geoportal.gov.pl [online], geoportal.gov.pl [dostęp 2020-02-25] (pol.).

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Szlaki Turystyczne Małopolski
Chyżówka, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 670 .

Chyszówki i panorama widokowa z Chyszówek

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 17068

[2] NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 158 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[4] Dz.U. 1934 nr 64 poz. 536

[R2013-5] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-6] GUS. Rejestr TERYT

[7] Geoportal.gov.pl [online], geoportal.gov.pl [dostęp 2020-02-25] (pol.).

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

Wsie	Chyszówki Dobra Gruszowiec Jurków Porąbka Półrzeczki Przenosza Skrzydlna Stróża Wilczyce Wola Skrzydlańska
Integralne części wsi	Antoniów Biedówka Bocony Bolsęgi Brzegi Bulaki Butorówka Chomy Cyrla Czechy Czernki (Jurków) Czernki (Wilczyce) Do Białonia Do Biernata Do Broga Do Chochoła Do Cygali Do Ćwiecia Do Drożdża Do Flisara Do Galasa Do Gorli Do Jakubca Do Jani Do Judki Do Judy Do Kaima Do Kaszy Do Kiwaja Do Kurka Do Kutry Do Kuźli Do Lacha pod Fabryką Do Lacha pod Kościołem Do Lacha pod Krzyżową Do Liszki Do Łukaszki Do Maludego Do Masłonia Do Miśkowca Do Myszy Do Nawieśniaka Do Noworolnika Do Ogryzka Do Olejarza Do Palacza Do Pali Do Palki Do Palkija Do Pawlaka Do Piechówki Do Plaskonia Do Plenia Do Płoszczycy Do Porucznika Do Przybytka Do Rakoczego Do Rybki Do Sabury Do Sarysza Do Sendyka Do Szerszenia Do Świdra Do Wątora Do Żołądka Dolna Przenosza Dół Drągówka Drzyzgi Dudziki Dział Działy Folwark (Jurków) Folwark (Porąbka) Fudaleje Gąsiory Gdowicze Glińce Góry (Skrzydlna) Góry (Wola Skrzydlańska) Gronie Janiki Jany Jarosze Jaz Jopły Judy Kaczory Kalety Klimkówka (Dobra) Klimkówka (Przenosza) Kliny Kołodzieje Kosmale Kowalówka Kozy Krawce (Chyszówki) Krawce (Jurków) Krawce (Wilczyce) Kretówki Króle Krzaki Krzenowiska Krzysztofy Kuchty Kuligi Lachy Lęckosiówka Łagodówka Ługowina Łysarzówka Maćkowce Matacze Michałki Miłki Miśki Mocarze Moczarniki Mordele Morgi Mrózki Mysze Na Dziale Na Granice Na Potoku Na Wesołą Oszczędy Pająkówka Palenica Palkije Parużniki Pietrzki Piwkówka Plebańskie Pod Działem Pod Góry Pod Groń Pod Kuchtą Podedwór Podlas Podlesie Podwale Polana Potaśnia Potok Potoki (Półrzeczki) Potoki (Wola Skrzydlańska) Pólki Pólkówka Przylasek Rola (Dobra) Rola (Porąbka) Rola (Półrzeczki) Rubisie Rynek (Dobra) Rynek (Skrzydlna) Rzepki Sakta Sermakówka Siciarze Słuchanki Słuchany (Chyszówki) Słuchany (Jurków) Smolenie Sroki Stefany Stóse Stysiówka Szerszenie Szlagi Szlagówka Ślimaki Śliwówka Świstaki Tokarzówka Tomery Tracze Trzopki (Chyszówki) Trzopki (Jurków) Turki U Czarnego U Polowego Urbasie Walczaki Węgrzyny Więcygóra Wielka Droga Wilki Wilkówka Wisielnice Wojtówka Wróblówka Wyrwichy Za Działem Za Górką Za Ulicą Zadziele Zagroda Zakopiec Zalasek Zaświercze Zawady Żaki
Inne	Włostówka