Budzanów: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
Usunięta treść Dodana treść
m (GR) File renamed: File:Budaniv herb.png → File:Budaniv gerb.png per language policy; different transliteration is not reason to rename a file |
→Zabytki: drobne merytoryczne, źródła/przypisy |
||
| Linia 43: | Linia 43: | ||
== Zabytki == |
== Zabytki == |
||
* [[Zamek w Budzanowie|zamek]] – pierwszy drewniany zamek na wzgórzu zbudował [[Jakub Budzanowski]]. Został on zniszczony podczas najazdów tatarskich<ref name=Zamek>{{cytuj stronę|url=http://www.ruinyizamki.pl/kresy/budzanow.html|tytuł=Budzanów| opublikowany=www.ruinyizamki.pl| data dostępu=8.8.13|strony=}}</ref>. Czworoboczne murowane założenie z czterema kolistymi bastejami w narożach zbudowano na początku XVII wieku na polecenie [[Jan Chodorowski (rycerz)|Jana]] oraz [[Marcin Chodorowski|Marcina Chodorowskich]]<ref name=Zamek/>. Do zamku prowadziła brama przez budynek bramny w narożniku północno-zachodnim i furta od strony miasta. W 1631 r. zamek przeszedł w ręce Aleksandra Sieneńskiego, a potem w ręce rodziny Lewoczyńskich. Kozacy zdobyli i zniszczyli zamek podczas buntów w latach [[1648]] i [[1651]]<ref name=Zamek/>. Przeprowadzona w 1661 r. lustracja stwierdza, że stropy i dach pogniły i opadły, ściany i baszty popękały w wielu miejscach, okna potłuczone, piece rozwalone, stajnia zrujnowana a most i ganki strzelnicze zgniły<ref name=Zamek/>. Obiekt odbudował Tomasz Łużecki. Ponownie zdobyły i częściowo zniszczyły zamek [[Turcy|wojska tureckie]] w latach [[1672]] i [[1675]]. Prawie sto lat później bo w 1765 r. postanowiono odremontować stojące wieże<ref name=Zamek/>. Od 1817 r. na mocy darowizny był własnością proboszcza, dlatego skrzydło zachodnie przebudowano na kościół z prezbiterium w miejscu bastei od południa. Skrzydło południowe zamieniono na plebanię. W [[1846]] r. ksiądz Kulczycki w jednym ze skrzydeł zbudował budynek klasztoru sióstr Miłosierdzia ze szpitalem. Zamek został zniszczony w czasie I wojny światowej. Po 1945 r. klasztor i kościół zamieniono na szpital usuwając zdobienia i wprowadzając betonowe stropy. Z zamku do dzisiaj zachowały się dwie basteje i wschodni odcinek murów. |
* [[Zamek w Budzanowie|zamek]] – pierwszy drewniany zamek na wzgórzu zbudował [[Jakub Budzanowski]]. Został on zniszczony podczas najazdów tatarskich<ref name=Zamek>{{cytuj stronę|url=http://www.ruinyizamki.pl/kresy/budzanow.html|tytuł=Budzanów| opublikowany=www.ruinyizamki.pl| data dostępu=8.8.13|strony=}}</ref>. Czworoboczne murowane założenie z czterema kolistymi bastejami w narożach zbudowano na początku XVII wieku na polecenie [[Jan Chodorowski (rycerz)|Jana]] oraz [[Marcin Chodorowski|Marcina Chodorowskich]]<ref name=Zamek/>. Do zamku prowadziła brama przez budynek bramny w narożniku północno-zachodnim i furta od strony miasta. W 1631 r. zamek przeszedł w ręce Aleksandra Sieneńskiego, a potem w ręce rodziny Lewoczyńskich. Kozacy zdobyli i zniszczyli zamek podczas buntów w latach [[1648]] i [[1651]]<ref name=Zamek/>. Przeprowadzona w 1661 r. lustracja stwierdza, że stropy i dach pogniły i opadły, ściany i baszty popękały w wielu miejscach, okna potłuczone, piece rozwalone, stajnia zrujnowana a most i ganki strzelnicze zgniły<ref name=Zamek/>. Obiekt odbudował Tomasz Łużecki. Ponownie zdobyły i częściowo zniszczyły zamek [[Turcy|wojska tureckie]] w latach [[1672]] i [[1675]]. Prawie sto lat później bo w 1765 r. postanowiono odremontować stojące wieże<ref name=Zamek/>. Od 1817 r. na mocy darowizny był własnością proboszcza, dlatego skrzydło zachodnie przebudowano na kościół z prezbiterium w miejscu bastei od południa. Skrzydło południowe zamieniono na plebanię. W [[1846]] r. ksiądz Kulczycki w jednym ze skrzydeł zbudował budynek klasztoru sióstr Miłosierdzia ze szpitalem. Zamek został zniszczony w czasie I wojny światowej. W nocy z 21/22 marca 1944 roku bojówka [[Ukraińska Powstańcza Armia|UPA]] zaatakował polskich cywili, którzy schronili się w zamku. Atak odparto dzięki samoobronie, jednak zginęło 7 mieszkańców Budzanowa, a Ukraińcy spalili 90 domów<ref>{{Cytuj |autor = Grzegorz Rąkowski |tytuł = Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej: Podole |data = 2005 |data dostępu = 2018-01-10 |isbn = 9788389188465 |wydawca = Oficyna Wydawnicza "Rewasz" |url = https://books.google.pl/books?id=Se8Gki6euogC&pg=PA170&lpg=PA170&dq=budzan%C3%B3w+kosciol&source=bl&ots=E1oNs4RnmD&sig=wHFUXaR5RPsMP0mm4g104wGItJw&hl=pl&sa=X&ved=0ahUKEwj8gcekgc3YAhXIjywKHS0jCxQQ6AEIXzAI#v=onepage&q=budzan%C3%B3w%20kosciol&f=false |język = pl}}</ref>. Po 1945 r. klasztor i kościół zamieniono na szpital usuwając zdobienia i wprowadzając betonowe stropy. Z zamku do dzisiaj zachowały się dwie basteje i wschodni odcinek murów. |
||
* kościół parafialny pw. św. Krzyża z 1765 roku powstały poprzez przebudowę jednego ze skrzydeł zamku. Prezbiterium to dawna baszta zamkowa. Wnętrze nie zachowało się, poza czterema cennymi rzeźbami z 1760 roku dłuta [[Jan Jerzy Pinzel|Jana Jerzego Pinsla]]. Kościół zwrócono wiernym w latach 90. XX wieku. |
|||
* cerkiew św. Jerzego z końca XVIII wieku w stylu barokowym |
|||
* kamieniczki z przełomu XIX/XX wieku |
|||
* cmentarz żydowski |
|||
* w odległości 4 km na zachód od Budzanowa we wsi Wierzbowiec znajduje się kościół św. Stanisława z początku XX wieku (zdewastowany). W dniu 18/19 marca 1944 roku w wyniku napadu UPA zamordowano w niej 56 Polaków. |
|||
== Ludzie urodzeni w Budzanowie == |
== Ludzie urodzeni w Budzanowie == |
||
Wersja z 10:58, 10 sty 2018
 Zamek | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Prawa miejskie |
1549 | ||||
| Powierzchnia |
4,702 km² | ||||
| Populacja (2001) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 3551 | ||||
| Kod pocztowy |
48154 | ||||
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:airport} | |||||
Budzanów (ukr.: Буданів, Budaniw, ros.: Буданов, Budanow) – wieś w rejonie trembowelskim obwodu tarnopolskiego Ukrainy, leżąca nad rzeką Seret w czworoboku pomiędzy Czortkowem, Buczaczem, Trembowlą a Kopyczyńcami. Ludność: 1 634 osoby (2005).
Historia
W 1549 r. król Polski Zygmunt II August nadał miejscowości magdeburskie prawa miejskie. Miasto w dawnym województwie ruskim Rzeczypospolitej założył Jakub Budzanowski.
W XIX w. posiadała prawa miejskie w powicie czortkowskim, i była zamieszkana przez 4 661 osób (rzymscy katolicy 1 100, greko-katolicy 1 674, żydzi 1 887). Ważniejszymi obiektami były: Klasztor, szpital, szkoła. Właścicielem większej posiadłości w drugiej połowie XIX w. był Władysław hr. Baworowski. Jego syn Jerzy był posłem.
Podczas okupacji pozbawiony praw miejskich i włączony do nowej wiejskiej gminy Budzanów[1].
Zabytki
- zamek – pierwszy drewniany zamek na wzgórzu zbudował Jakub Budzanowski. Został on zniszczony podczas najazdów tatarskich[2]. Czworoboczne murowane założenie z czterema kolistymi bastejami w narożach zbudowano na początku XVII wieku na polecenie Jana oraz Marcina Chodorowskich[2]. Do zamku prowadziła brama przez budynek bramny w narożniku północno-zachodnim i furta od strony miasta. W 1631 r. zamek przeszedł w ręce Aleksandra Sieneńskiego, a potem w ręce rodziny Lewoczyńskich. Kozacy zdobyli i zniszczyli zamek podczas buntów w latach 1648 i 1651[2]. Przeprowadzona w 1661 r. lustracja stwierdza, że stropy i dach pogniły i opadły, ściany i baszty popękały w wielu miejscach, okna potłuczone, piece rozwalone, stajnia zrujnowana a most i ganki strzelnicze zgniły[2]. Obiekt odbudował Tomasz Łużecki. Ponownie zdobyły i częściowo zniszczyły zamek wojska tureckie w latach 1672 i 1675. Prawie sto lat później bo w 1765 r. postanowiono odremontować stojące wieże[2]. Od 1817 r. na mocy darowizny był własnością proboszcza, dlatego skrzydło zachodnie przebudowano na kościół z prezbiterium w miejscu bastei od południa. Skrzydło południowe zamieniono na plebanię. W 1846 r. ksiądz Kulczycki w jednym ze skrzydeł zbudował budynek klasztoru sióstr Miłosierdzia ze szpitalem. Zamek został zniszczony w czasie I wojny światowej. W nocy z 21/22 marca 1944 roku bojówka UPA zaatakował polskich cywili, którzy schronili się w zamku. Atak odparto dzięki samoobronie, jednak zginęło 7 mieszkańców Budzanowa, a Ukraińcy spalili 90 domów[3]. Po 1945 r. klasztor i kościół zamieniono na szpital usuwając zdobienia i wprowadzając betonowe stropy. Z zamku do dzisiaj zachowały się dwie basteje i wschodni odcinek murów.
- kościół parafialny pw. św. Krzyża z 1765 roku powstały poprzez przebudowę jednego ze skrzydeł zamku. Prezbiterium to dawna baszta zamkowa. Wnętrze nie zachowało się, poza czterema cennymi rzeźbami z 1760 roku dłuta Jana Jerzego Pinsla. Kościół zwrócono wiernym w latach 90. XX wieku.
- cerkiew św. Jerzego z końca XVIII wieku w stylu barokowym
- kamieniczki z przełomu XIX/XX wieku
- cmentarz żydowski
- w odległości 4 km na zachód od Budzanowa we wsi Wierzbowiec znajduje się kościół św. Stanisława z początku XX wieku (zdewastowany). W dniu 18/19 marca 1944 roku w wyniku napadu UPA zamordowano w niej 56 Polaków.
Ludzie urodzeni w Budzanowie
- Maria Bojarska - polska filolog i pedagog,
- Soma Morgenstern - austriacki pisarz i dziennikarz żydowskiego pochodzenia,
- Lee Strasberg - amerykański reżyser i aktor żydowskiego pochodzenia.
Zobacz też
- ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
- ↑ a b c d e Budzanów. www.ruinyizamki.pl. [dostęp 8.8.13].
- ↑ Grzegorz Rąkowski, Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej: Podole, Oficyna Wydawnicza "Rewasz", 2005, ISBN 978-83-89188-46-5 [dostęp 2018-01-10] (pol.).
Literatura
- Andrzej Betlej, Rzeźby Jana Jerzego Pinsla i jego kręgu z kościoła parafialnego w Budzanowie [w] Biuletyn Historii Sztuki, t. 57, Nr 3/4 (1995), s. 343-352.
- Adam Boniecki, Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich, Warszawa : Warszawskie Towarzystwo Akcyjne Artystyczno-Wydawnicze 1899, cz. 1, t. 1, s. 321.
- Kinga Blaschke, Kościół parafialny p.w. Podniesienia Krzyża w Budzanowie [w] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, Kraków : «Antykwa», drukarnia Skleniarz 2009, t. 17, 508 s., 806 il., s. 33. seria: (Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Cz. I). ISBN 978-83-89273-71-0.
Linki zewnętrzne
- Budzanów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 446.
- Historia Żydów w Budzanowie na portalu Wirtualny Sztetl
- zamek w Budzanowie
- Bydaniv Castle