Kopyczyńce
Na mapach: 
49°06′N 25°54′E/49,100000 25,900000
49°06′N 25°54′E/49,100000 25,900000
| |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Obwód | |||
| Rejon | |||
| Powierzchnia |
3,5 km² | ||
| Wysokość |
340 m n.p.m. | ||
| Populacja (2017) • liczba ludności |
| ||
| Nr kierunkowy |
+380-3557 | ||
| Kod pocztowy |
48260 | ||
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||
| 49°06′N 25°54′E/49,100000 25,900000
| |||
| Strona internetowa | |||
Kopyczyńce[2] (ukr. Копичинці) – miasto w obwodzie tarnopolskim Ukrainy, w rejonie czortkowskim[3] nad rzeczką Niczławą. W 2021 roku liczyło szacunkowo 6587 mieszkańców[1].
Znajduje się tu stacja kolejowa Kopyczyńce, węzeł linii Tarnopol – Biała Czortkowska i Husiatyn – Kopyczyńce.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]- 8144 mieszkańców w 1921 roku (spis powszechny), z czego 40% Rusinów (Ukraińców) oraz po 30% Żydów i Polaków[4]
- W czerwcu 1942 roku w Kopyczyńcach mieszkało 3123 Żydów, stopniowo eksterminowanych przez Niemców do czerwca 1943 roku[5]
- W 1945 roku zdecydowana większość Polaków została przesiedlona w granice powojennej Polski. Z około 2,5-tysięcznej polskiej społeczności w Kopyczyńcach pozostało około 25 rodzin[6]
- W 1989 liczyło 7327 mieszkańców[7].
- W 2013 liczyło 6890 mieszkańców[8].
- 6748 mieszkańców w 2017 roku (dane szacunkowe)[9]
- 6587 mieszkańców w 2021 roku (dane szacunkowe)[1]
Kalendarium
[edytuj | edytuj kod]- 1340–1772 – najpierw wieś następnie miasto (1564) w powiecie trembowelskim ziemi halickiej województwa ruskiego I Rzeczypospolitej
- 1443 – erygowanie parafii rzymskokatolickiej[10]
- 1564 – pierwsza wzmianka o uzyskaniu praw miejskich[11]
- 1651 – bitwa pod Kopyczyńcami stoczona 12 maja między armią polską dowodzoną przez hetmana polnego koronnego Marcina Kalinowskiego a połączonymi siłami kozacko-tatarskimi pod wodzą Asanda Demki w trakcie powstania Chmielnickiego zakończona zwycięstwem wojska koronnego[12]
- 1672 – przejęte przez Turcję w wyniku pokoju buczackiego[13]
- 1699 – wróciły do Polski w wyniku pokoju w Karłowicach zawartego z Turcją<ternopilszczyna24/>
- 1772 – przejęte przez Austrię w wyniku I rozbioru Polski, znalazły się w powiecie zaleszczyckim w cyrkule halickim[14]
- 1786 – miasteczko zostało włączone do cyrkułu XV (tarnopolskiego)[15]
- 1809 – przejęte przez Rosję w wyniku pokoju w Tylży z r. 1807
- 1815 – przejęte ponownie przez Austrię w rezultacie kongresu wiedeńskiego
- 1854 – siedziba powiatu w cyrkule czortkowskim
- 1862 – pożar miasteczka: spłonęło 38 budynków, a 63 rodziny straciły dach nad głową. Brak ofiar śmiertelnych. Straty wyniosły ok. 32.000 złotych reńskich[16]
- 1867–1918 miasto w powiecie husiatyńskim w austriackim Królestwie Galicji i Lodomerii
- od 2 listopada 1918 do czerwca 1919 kontrolowane przez ZURL[17]
- 1919 – w czasie tzw. ofensywy czortkowskiej rozpoczętej 7–8 czerwca, I Korpus Galicyjski UHA Osypa Mykytki zajął Kopyczyńce. Jednostki polskie armii Hallera przejęły ten rejon 16 lipca 1919
- 1921 – traktat ryski przywrócił Kopyczyńce Polsce
- od 1 lipca 1925 r.[18] do 1939 – stolica powiatu kopyczynieckiego w województwie tarnopolskim. Siedziba garnizonu macierzystego Batalionu KOP „Kopyczyńce”
- 1939–1941 – zajęte przez ZSRR
- 7 lipca 1941 – 23 marca 1944 – okupacja niemiecka[6]. W tym czasie hitlerowcy dokonali zagłady kopyczynieckich Żydów (zob. getto w Kopyczyńcach)
- 1943–1945 – miejsce schronienia dla polskiej ludności uciekającej z pobliskich wiosek przed atakami OUN-UPA. Doszło do pojedynczych mordów, w których nacjonaliści ukraińscy zamordowali tutaj lub w pobliżu 25 Polaków[4].
- 1944–1991 – w składzie rejonu husiatyńskiego Ukraińskiej SRR
- od 1991 – w niepodległej Ukrainie
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- zamek, dwór – w Kopyczyńcach istniał warowny zamek, który oparł się najazdom Turków i Tatarów i przetrwał do XVIII w. W połowie XVIII w. na miejscu zamku wybudowano klasycystyczny dwór zwany pałacem[19], zniszczony podczas I wojny światowej[11].
- kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny – znajduje się w mieście. Pierwotny kościół był drewniany, wzniesiony w latach 1699–1705 z fundacji podczaszego halickiego Szymona Baworowskiego. Po jego rozebraniu zbudowano w latach 1763–1803 nowy, murowany[20][21], autorem projektu mógł być Piotr Polejowski[22]. Konsekrowany w 1824 r., zamknięty po II wojnie światowej, przywrócony do kultu w 1990 r[10][23].
Urodzeni
[edytuj | edytuj kod]
- Józef Marian Baworowski (1822–1885) – polski ziemianin, konserwatysta, członek Izby Panów w austriackiej Radzie Państwa
- Roman Daca (1905–1994) – polski duchowny katolicki, płk Armii Krajowej. Odznaczony w 1944 Krzyżem Orderu Virtuti Militari V kl.
- Tadeusz Gromnicki (1851–1939) – ksiądz rzymskokatolicki, profesor, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Roman Hubczenko (1878–1958) – polski aktor
- Wasyl Iwanczuk (ur. 1969) – ukraiński szachista, arcymistrz od 1988 roku.
- Metody (Kudriakow) (ur. 1949) – zwierzchnik Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego[24].
- Anna Marzec (1930) – polska profesor nauk chemicznych
- Henryk Mehlberg (1904–1979) – polski filozof, logik, metodolog, członek szkoły lwowsko-warszawskiej.
- Adam Niemiec (1912 – 1974) – polski piłkarz i trener[25]
- Adam Obrubański (1898 – 1940) – polski piłkarz, trener i sędzia[26], doktor praw, oficer Wojska Polskiego, ofiara Zbrodni Katyńskiej.
- Leszek Sawicki (1924–2017) – polski geolog, współzałożyciel: Oddziału Dolnośląskiego PIG i Towarzystwa Miłośników Lwowa[27].
- Ludwik Sembratowicz (1837–1892) – feldmarszałek – porucznik armii Austro-Węgier.
- Franciszek Sławski (1916–2001) – polski prof., językoznawca-slawista.
- Władysław Wszelaczyński (1847–1896) – polski pianista, kompozytor i pedagog.
- Adam Wysocki (1905–1977) – polski piosenkarz, członek Chór Dana, aktor estradowy[28]
Sprawiedliwi wśród Narodów Świata (Polacy ratujący Żydów w Kopyczyńcach)
[edytuj | edytuj kod]- Stanisław Biedrawa (lub Bedrawa) – ukrywał 5 Żydów[29]
- Józef i Olga Grocholscy – ukrywali Pinchasa Fuchsa, Edkę Fuchs i kobietę o nazwisku Sznajder[30]
- Stanisław i Anna Grocholscy – ukrywali 7 Żydów[31]
- Władysław i Stanisława Szepelowscy oraz ich dzieci: Władysław, Jadwiga (po mężu Grell) i Janina (po mężu Jakubowska) - ukrywali Yaffę Rafaeli[32]
- Wilhelm Tarnawski – ukrywał 17 krewnych swojej żony, która była Żydówką[33]
- Mikołaj i Maria Traczowie, Stefania Tracz (córka), Józefa Tracz (córka, po mężu Czekaj), Joanna Chir z d. Tracz (córka) z mężem Marianem Chirem oraz Michał Chir – na strychu domu kultury „Sokół” ukrywali 7 Żydów[34]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Чисельність наявного населення України на 1 січня (За редакцією Марії ТІМОНІНОЇ), Державна служба статистики України, Kijów 2021, s. 40 pdf
- ↑ Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104).
- ↑ Постанова Верховної Ради України від 17 липня 2020 року № 807-IX „Про утворення та ліквідацію районів” [online], Офіційний вебпортал парламенту України [dostęp 2023-03-12] (ukr.).
- ↑ a b Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 236–237, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
- ↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 460-461
- ↑ a b I. Kucynda, B. Sawka, W. Szczawinśkyj, Kopyczynci w: Ternopilszczyna. Istorija mist i sił, tom 1, Red.: Wasyl Chomineć i in. – Tarnopol: TzOW „Terno-hraf”, 2014. – ISBN 978-966-457-228-6, s. 27.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017. стор.65.
- ↑ a b Kopyczyńce [online], www.rkc.lviv.ua [dostęp 2023-02-18].
- ↑ a b Grzegorz Rąkowski, Paweł Luboński, Podole. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część II, Pruszków: Rewasz, 2006, s. 188-190, ISBN 83-89188-46-5, OCLC 69287000.
- ↑ Władysław Andrzej Serczyk: Na płonącej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny 1648-1651. Warszawa: Książka i Wiedza, 1998, s. 331. ISBN 83-05-12969-1.
- ↑ I. Kucynda, B. Sawka, W. Szczawinśkyj, Kopyczynci w: Ternopilszczyna. Istorija mist i sił, tom 1, Red.: Wasyl Chomineć i in. – Tarnopol: TzOW „Terno-hraf”, 2014. – ISBN 978-966-457-228-6, s. 24.
- ↑ Carte nouvelle des Royaumes de Galizie et Lodomerie avec le District de Bukowine, Augsburg po 1772.
- ↑ Carte Generale de l’Atlas des Roiaumes Galicie et Lodomerie divisés en 19 Cercles avec la Buckowina, 1786.
- ↑ „Czas” nr 243, Kraków 22 października 1862, s. 3.
- ↑ I. Kucynda, B. Sawka, W. Szczawinśkyj, Kopyczynci w: Ternopilszczyna. Istorija mist i sił, tom 1, Red.: Wasyl Chomineć i in. – Tarnopol: TzOW „Terno-hraf”, 2014. – ISBN 978-966-457-228-6, s. 26.
- ↑ M.P. z 1925 r. nr 160, poz. 717.
- ↑ Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 7: Województwo ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995, s. 88–89, ISBN 83-04-04229-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ KOPYCZYŃCE. Kościół pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (1763 – 1803). Tarnopolski obw., Czortkowski r-n (Husiatynski r-n) | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], www.rkc.in.ua [dostęp 2023-02-18].
- ↑ Jerzy Petrus, Ponowna strata [online].
- ↑ Jerzy Kowalczyk, Świątynie i klasztory późnobarokowe w archidiecezji lwowskiej [w] Rocznik Historii Sztuki, 2003, Nr XXVIII, s. 206.
- ↑ Kościół rzymskokatolicki na terenie obwodu tarnopolskiego w latach 1945–1991. Część 4 [online], Nowy Kurier Galicyjski, 24 września 2021 [dostęp 2023-02-18] (pol.).
- ↑ Мефодий (Кудряков). [dostęp 2012-12-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-21)].
- ↑ Zapomniany trener Śląska Wrocław [online], slaskwroclaw.pl, 20 maja 2009 [dostęp 2023-02-18].
- ↑ Katyń 1940, OBRUBAŃSKI [online], Katyń 1940 [dostęp 2023-02-18] (pol.).
- ↑ Nekrolog w Gazecie Wrocławskiej, 24 II 2017, strona 12.
- ↑ Kalendarium [online], www.dziennikteatralny.pl [dostęp 2023-02-18].
- ↑ Bedrawa Stanisław. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-10]. (ang.).
- ↑ Historia pomocy - Rodzina Grocholskich. sprawiedliwi.org.pl. [dostęp 2024-07-10]. (pol.).
- ↑ Grocholski Stanisław & Grocholska Anna (Sachajdak). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-10]. (ang.).
- ↑ Szepelowski Władysław & Szepelowska Stanisława ; Son: Władysław ; Daughter: Grell Jadwiga (Szepelowska); Daughter: Jakubowska Janina (Szepelowska). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-10]. (ang.).
- ↑ Tarnawski Wilhelm. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-10]. (ang.).
- ↑ Historia pomocy - Rodzina Traczów. sprawiedliwi.org.pl. [dostęp 2024-07-10]. (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Kopeczyńce, ''Kopyczyńce'', mko, powiat husiatyński, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 377.
- Hetmańszczyzna, przysiółek Kopeczyniec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 69.
- Kopyczyńce na wojskowej mapie (1:200 000 1cm=2km) austriacko-węgierskiej z ok. 1889 r.
- Копичинці (ukr.)
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
