Aleja Jana Chrystiana Szucha w Warszawie

Jana Christiana Szucha

{{{nazwa oryginalna}}}

{{{jednostki}}}
{{{opis zdjęcia}}}
Państwo	{{{państwo}}}
Miejscowość	{{{miejscowość}}}
Poprzednie nazwy	{{{poprzednie nazwy}}}
Plan
[[Plik:{{{plan}}}|240x240px|alt=Plan przebiegu ulicy|]]
Przebieg
Plac na Rozdrożu ul. Litewska ul. Emila Zoli Pl. Unii Lubelskiej
Położenie na mapie brak Brak mapy: {{państwo dane {{{państwo}}} | mapa/core | wariant = {{{państwo}}} }} Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark}

{{Ulica infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | poprzednie nazwy = | miejscowość = | państwo = | jednostki = | plan = | opis zdjęcia = | współrzędne = | nazwa oryginalna = Nieznane pola: "jedn1_nazwa", "miasto", "jedn1", "zdjęcie_podpis", "państwo_kod", "rodzaj" oraz "mapa".

Miesiąc przed Powstaniem Warszawskim: Aleje Szucha zagrodzone szlabanem i z bunkrem niemieckim po prawej stronie ulicy, widziane od strony Placu Unii Lubelskiej. Po drugiej stronie szlabanu była niemiecka dzielnica czasami ironicznie nazywana „Gettem dla Niemców”.

Wnętrze celi w więzieniu Gestapo

Ministerstwo Edukacji Narodowej (arch. Zdzisław Mączeński 1930)

Aleja Szucha - ulica w Warszawie, nazwana dla upamiętnienia Jana Chrystiana Szucha (1752-1813), architekta projektującego od 1775 warszawskie założenia krajobrazowe i ogrody królewskie Stanisława Augusta Poniatowskiego. Aleja Szucha stanowiła element tzw. osi stanisławowskiej.

W latach 1927-1930 wybudowano w Alei Szucha gmach Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, według projektu Zdzisława Mączeńskiego. Pomiędzy 1946-1991 al. Szucha nosiła nazwę al. 1 Armii Wojska Polskiego. Współcześnie w Alei Szucha znajdują się siedziby kilku instytucji państwowych i Pałac prywatny Baronów Szuchów:

• Pałac Szucha - al. Szucha 6.
• Trybunał Konstytucyjny - al. Szucha 12a.
• Nuncjatura Apostolska - al. Szucha 12.
• Kamienica Spółdzielni Mieszkaniowej "Proporzec" (tzw. Dom generalski) - al. Szucha 16.
• Ministerstwo Spraw Zagranicznych - al. Szucha 23.
• Ministerstwo Edukacji Narodowej - al. Szucha 25. W budynku w Alei Szucha 25 znajdowało się w latach okupacji niemieckiej więzienie śledcze Gestapo. W 1952, dla upamiętnienia tysięcy przetrzymywanych, torturowanych i zakatowanych na śmierć obywateli polskich, utworzono w jego miejscu muzeum - Mauzoleum Walki i Męczeństwa.

Więzienie Gestapo w Alei Szucha

Uwaga: Ten tekst skopiowano na pustą stronę "Mauzoleum Walki i Męczeństwa".

W latach okupacji niemieckiej w Polsce (1939-1945), Alej Szucha weszła w skład zamkniętej tzw. dzielnicy niemieckiej, a jej nazwę zmieniono na Strasse der Polizei (pol. Ulica Policyjna). W budynku przy al. Szucha 25 mieściła się siedziba hitlerowskiej policji bezpieczeństwa (niem. Sicherheitspolizei, SiPo) i służby bezpieczeństwa (niem. Sicherheitsdienst, SD) na Warszawę oraz dystrykt warszawski. W Alei Szucha znajdował się Urząd Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Warszawskiego (niem. Der Kommandeur Sicherheitspolizei und des SD für den Distrikt Warschau), który został utworzony w listopadzie 1939 w miejsce zlikwidowanej IV grupy operacyjnej Einsatzgruppe IV.

W podziemiach budynku znajdowało się ciężkie więzienie śledcze Gestapo, utworzone po przejęciu gmachu dawnego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. W celu dostosowania obiektu na potrzeby więzienne, przebudowano część pomieszczeń (archiwum i magazyn czasopism), znajdujących się w piwnicach lewego skrzydła budynku. W podziemiach urządzono 4 cele zbiorowe bez okien, tzw. "tramwaje". Nazwę utworzono od charakterystycznego usytuowania krzeseł, w dwóch rzędach wzdłuż ścian (podobnie jak w typowych tramwajach). Do więzienia w Alei Szucha przywożono więźniów z Pawiaka, lub dopiero co aresztowanych. Osadzonych poddawano następnie przesłuchiwaniom, tzw. "badaniom", z zastosowaniem wymyślnych tortur - bicia, kopania, szczucia psami, przypalania papierosami, łamania kości czy wyrywania paznokci. Przesłuchania te prowadzono w gabinetach Gestapo na górnych piętrach budynku lub w pomieszczeniu dyżurującego gestapowca obok cel więziennych w piwnicach budynku. Krzyki katowanych więźniów zagłuszano nastawionym głośno radiem. Śledztwo mogło dotknąć każdego, nie chroniły przed nim zarówno wiek, płeć, ani stan zdrowia. Bito okrutnie nawet kobiety w zaawansowanej ciąży. O skali zadawanych cierpień w więzieniu w Alei Szucha, świadczyły m.in. licznie zachowane na ścianach cel napisy więźniów, z których wielu zamęczono na śmierć.

Więźniów uznanych za wyjątkowo niebezpiecznych przetrzymywano w izolatkach, zwykle dodatkowo zakutych w kajdany. Przesłuchania pojedynczej osoby mogły powtarzać się kilkadziesiąt razy - Wanda Ossowska, członek ZWZ, związana z wywiadem zagranicznym, była przesłuchiwana w Alei Szucha 57 razy. W jednej z izolatek był przetrzymywany jako więzień anonimowy, a w końcu zamęczony na śmierć, najwyższy przedstawiciel władz cywilnych Polskiego Państwa Podziemnego - Delegat Rządu RP na Kraj, prof. Jan Piekałkiewicz.

Podczas powstania warszawskiego, w budynku przy al. Szucha 25, Niemcy dokonywali masowych egzekucji Polaków - których zwłoki następnie palono w okolicznych budynkach. Dokonywano również selekcji ludności cywilnej Warszawy z zajętych przez Niemców dzielnic. Ludzi kierowano do obozów koncentracyjnych - poprzez obóz przejściowy (niem. Durchgangslager) w Pruszkowie, lub na roboty przymusowe do Niemiec. Część warszawiaków przeznaczano jako żywe osłony dla hitlerowców atakujących powstańcze barykady. Rozmiar popełnionej zbrodni, według powojennych ustaleń Okręgowej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Warszawie z czerwca 1946, obrazuje ilość prochów ludzkich odnalezionych w piwnicach budynków przy al. Szucha, które ważyły ok. 5 578 kg (ok. 5,5 tony).

Po zakończeniu II wojny światowej

Po zakończeniu II wojny światowej, byli więźniowie i mieszkańcy Warszawy, traktowali gmach przy al. Szucha 25 jak cmentarz - paląc znicze i składając kwiaty. Podjęli również inicjatywę utworzenia w podziemiach budynku mauzoleum - miejsca pamięci narodowej.

Na mocy postanowień uchwały Rady Ministrów z 25 lipca 1946 pomieszczenia piwnic więzienia Gestapo przy al. Szucha 25 w Warszawie uznane zostały za miejsce martyrologii, świadectwo męki i bohaterstwa Polaków. Zdecydowano zachować areszt w stanie nienaruszonym, przejąć pod zarząd państwowy i utworzyć muzeum. Mauzoleum Walki i Męczeństwa zostało otwarte 18 kwietnia 1952.

Podczas tworzenia ekspozycji w podziemiach gmachu przy al. Szucha zachowano w oryginalnym stanie cztery cele zbiorowe (tzw. tramwaje), korytarze i 10 cel izolatek. Odtworzono na podstawie zeznań byłych więźniów pokój gestapowca, gdzie dokonywano przesłuchań.

Kilka ton prochów ofiar z więzienia przy Alei Szucha, oraz pobliskiego budynku GISZ (al. Ujazdowskie 3/5), zostało przewiezionych na Cmentarz Powstańców Warszawy na warszawskiej Woli.

Epilog

W latach 60., dokonano dalszych badań pomieszczeń więzienia, zakonserwowano i odczytano ponad tysiąc napisów i tekstów (zapisanych na ścianach, framugach okien i na podłogach więzienia), różnych modlitw, zapisków o Polsce, śmierci, oraz inicjałów, nazwisk, pseudonimów, rysunków, krzyży, oraz innych śladów pobytu aresztowanych. W piwnicach budynku przy al. Szucha 25 odkryto również napis, często przytaczany w następnych latach w literaturze historycznej i patriotycznej:

Łatwo jest mówić o Polsce Trudniej dla niej pracować

Jeszcze trudniej umrzeć A najtrudniej cierpieć

{{Cytat}} Brakujące pola: treść. Przestarzałe pola: 1.

Zabudowa ulicy

Po roku 1944 ulica zachowała niemal kompletną zabudowę i stanowi przykład zespołu luksusowych realizacji architektonicznych z różnych okresów.

• 2/4 - Luksusowa wielkomiejska kamienica w stylu art deco z lat 1929-30, wybudowana wg projektu Adolfa Inatowicza-Łubiańskiego dla Adama Bromke. Fasada ozdobiona dwiema pseudowieżami, uskok ostatniego piętra tworzy taras.
• 5 - Pałacyk Milicera - wybudowany w roku 1885, w późniejszym okresie przebudowany w duchu neobaroku,w okresie przedwojennym miejsce spotkań masonerii warszawskiej, obecnie ambasada Litwy.
• 6-8 - Pałac należący do rodziny Szuch. Neorenesansowy pałacyk Dowgiałły, wybudowany 1912-1913 według proj. Jana Bagieńskiego. Realizacja reprezentuje typ miejskiego pałacyku naśladującego w epigońskich formach neorenesansowe pałace z XIX wieku. Detale rzeźbiarskie fasady wykonał Edmund Bartłomiejczyk. Pałacyk wyróżnia się kolumnadą w wielkim porządku na tle wgłębnego ryzalitu.
• 7 - Luksusowa kamienica funkcjonalistyczna wybudowana według projektu Lucjana Korngolda. Otrzymała fasadę licowaną piaskowcem, portal ujmujący przejazd bramy wykonano z czarnego bazaltu.
• 9 - Zabudowania Lecznicy Chirurgiczno - Ginekologicznej doktora Ignacego Solmana. Wybudowane w stylu neogotyckim w latach 1893-94 według projektu Stefana Szyllera. W momencie powstania był to obiekt bardzo nowoczesny, w latach 1977-90 został częściowo wyburzony i przebudowany.
• 11 - Dom mieszkalny z roku 1930, autorem projektu był prawdopodobnie Edward Zachariasz Eber lub Edgar Aleksander Norwerth. Wybudowany w stylu międzynarodowym nawiązuje do neoekspresjonizmu, z elementami stylu okrętowego - ryzality mieszczące klatki schodowe otrzymały okrągłe okna przypominające bulaje.Południowa fasada urozmaicona przez wykusze, loggie, duże poziome okna.
• 12 - Pałac Nuncjatury Apostolskiej z roku 1912, wybudowany według projektu A. Daniszewskiego; w roku 1948 nadbudowany i rozbudowany z nowymi pomieszczeniami wybudowanymi na miejscu rozebranych zabudowań Automobilklubu Polskiego pod numerem 10.
• 12 A - Wybudowane w 1900 dawne Kasyno Oficerskie w Korpusie Kadetów według projektu Wiktora Junoszy-Piotrowskiego. W okresie PRL Centralna Biblioteka Wojskowa, obecnie siedziba Trybunału Konstytucyjnego; budynek odbudowany po wojnie z licznymi zmianami.
• 16 - kamienica Spółdzielni Mieszkaniowej "Proporzec" z lat 1934-37 autorstwa Edgara Aleksandra Norwertha. Przykład luksusowego funkcjonalizmu lat 30. Stolarka drzwi wejściowych nawiązuje do geometrycznej ornamentyki Franka Lloyda Wrighta inspirowanej sztuką japońską. W domu tym przed wojną zamieszkiwał pułkownik lekarz Stefan Mozołowski - ordynator Oddziału Neurologicznego Szpitala Ujazdowskiego,lekarz marszałka Józefa Piłsudskiego. W latach wojny mieszkańcami byli wysocy urzędnicy Gestapo i Sicherheitsdienst; po wojnie ich miejsce zajęły osoby powiązane z aparatem władzy PRL, między innymi Józef Ozga-Michalski i Stefan Kisielewski.
• 17/19 - Pałacyk generałowej Marii Agapijew z 1895 - miejska willa z przedogródkiem wybudowana w stylu neorenesansu.
• 23 - Gmach Najwyższej Izby Kontroli Państwa wybudowany 1929 według projektu Tadeusza Leśniewskiego przy współpracy Stefana Colonna - Walewskiego. Architektura w typie zmodernizowanego klasycyzmu połączonego ze strukturalizmem.

Fasada gmachu licowana czerwonym piaskowcem z Wąchocka, detale i wnętrza w stylu art deco.

• 25 - gmach Ministerstwa Wyznań i Oświecenia Publicznego z lat 1925-30 wybudowany według projektu Zdzisława Mączeńskiego. Wybitny przykład prestiżowej architektury, bliskiej realizacjom z faszystowskich Włoch i Niemiec lat 30. Zachowany wystrój rzeźbiarski w stylu art deco z roku 1928 zaprojektowany przez Wojciecha Jastrzębowskiego. Na portyku kolumnowym silnie zgeometryzowane Godło Polski w typie art deco.

Bibliografia

Marta Leśniakowska, "Architektura w Warszawie"

Linki zewnętrzne

• Fotografie Aleji Jana Christiana Szucha w Warszawie
• Mauzoleum Walki i Męczeństwa przy ul. Szucha 25
• Struktury organizacyjne policji niemieckiej w latach 1942-1944 - zdjęcia budynku przy al. Szucha 25