Jan Piekałkiewicz

Jan Piekałkiewicz
Data i miejsce urodzenia	19 września 1892 ; Kursk, gubernia kurska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	19 czerwca 1943 ; Warszawa, Polska pod okupacją III Rzeszy
	Delegat Rządu na Kraj
Okres	od 5 sierpnia 1942; do 19 lutego 1943
Przynależność polityczna	Stronnictwo Ludowe
Poprzednik	Cyryl Ratajski
Następca	Jan Stanisław Jankowski
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Jan Piekałkiewicz, ps. Juliański, Wernic, Wrocławski (ur. 7 września^?/19 września 1892 w Kursku, zm. 19 czerwca^[1]^[2] 1943 w Warszawie) – polski ekonomista, polityk, działacz ruchu ludowego (Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”, Stronnictwo Ludowe), Delegat Rządu na Kraj od 5 sierpnia 1942 do 19 lutego 1943.

Życiorys

Pochodził z rodziny inteligenckiej. Był synem Seweryna i Zofii z domu Zywert, bratem Stanisława (1887–1940, lekarz z tytułem doktora, major Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej, zamordowany w Charkowie)^[3].

Ukończył studia ekonomiczne w Petersburgu. Jako statystyk, w 1921 przeprowadził pierwszy spis ludności II Rzeczypospolitej. W latach 20. pracował w GUS. Od 1924 pełnił funkcję profesora Szkoły Nauk Politycznych w Warszawie. Od 1927 był członkiem Międzynarodowego Instytutu Statystycznego. W latach międzywojennych był autorem prac z zakresu finansów, statystyki i ekonometrii, a także docentem na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie.

Od 1926 był członkiem PSL „Piast”. W latach 1931–1939 działał w SL. W okresie 1938–1939 zasiadał w Radzie Naczelnej SL. Od 1940 prowadził działalność konspiracyjną w SL „Roch”. Z ramienia SL „Roch” został w 1941 zastępcą Delegata Rządu na Kraj. W 1942, po ustąpieniu Cyryla Ratajskiego, został Delegatem Rządu na Kraj.

3 grudnia 1942 wydał w „Biuletynie Informacyjnym” odezwę o powszechnym obowiązku walki cywilnej. W grudniu 1942 zatwierdził powołanie Rady Pomocy Żydom „Żegota”. Następnie polecił dokumentowanie zbrodni niemieckich oraz objęcie opieką więźniów politycznych. W oświadczeniu zamieszczonym na łamach „Biuletynu Informacyjnego” z października 1942, napiętnował kolaborantów i osoby pomagające Niemcom w wyniszczaniu narodu polskiego jako zdrajców, ostrzegając ich przed konsekwencjami ich działalności (z karą śmierci włącznie).

19 lutego 1943 został aresztowany przez Gestapo (wcześniej odmówił dowódcy AK przydzielenia sobie ochrony osobistej^[1]) i przewieziony do więzienia na Pawiaku. Następnie wywieziony do siedziby Gestapo w Alei Szucha, gdzie po torturach^[1] został zamordowany w dniu 19 czerwca 1943.

Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (został tam także pochowany Józef Krzyżanowski) (kwatera 25-1-14/15)^[4].

12 sierpnia 1954 odznaczony pośmiertnie Krzyżem Niepodległości Polski Podziemnej z Mieczami przez Prezydenta RP na Wychodźstwie Augusta Zaleskiego^[5].

25 listopada 1995 roku, w uznaniu wielkich historycznych zasług dla niepodległości i chwały Rzeczypospolitej Polskiej, został pośmiertnie odznaczony przez Prezydenta RP Lecha Wałęsę Orderem Orła Białego^[6].

W 2022 roku z inicjatywy Premiera RP Mateusza Morawieckiego grób Piekałkiewicza został odrestaurowany. Cały projekt był realizowany przez Fundację Stare Powązki^[7] we współpracy z Kancelarią Prezesa Rady Ministrów.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Paweł Dubiel, Józef Kozak: Polacy w II wojnie światowej: kim byli, co robili. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003, s. 123. ISBN 83-7399-054-2.
↑ Inne źródła podają datę 15 czerwca. Por. Włodzimierz Bonusiak, Kto zabił profesorów lwowskich?, Rzeszów 1989, s. 109
↑ Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Charków. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2003. s. 410. [dostęp 2017-03-01].
↑ Cmentarz Stare Powązki: Włodzimierz Piekałkiewicz, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2017-03-08] .
↑ ZbigniewZ. Puchalski ZbigniewZ., TadeuszT. Wawrzyński TadeuszT., Krzyż i Medal Niepodległości, Warszawa: Bellona, 1994, s. 63–64, ISBN 83-11-08344-4, OCLC 830099329 .
↑ M.P. z 1996 r. nr 12, poz. 139. [dostęp 2011-11-08].
↑ Trwają prace konserwatorskie przy nagrobkach Ministrów II RP – Fundacja Stare Powązki [online] [dostęp 2023-03-26] [zarchiwizowane z adresu 2023-06-03] (pol.).

Bibliografia

Andrzej Krzysztof Kunert: Słownik biograficzny konspiracji warszawskiej 1939-1945 T.2. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1987, s. 148–150. ISBN 83-211-0758-3.

Linki zewnętrzne

Publikacje Jana Piekałkiewicza w bibliotece Polona

[Polacy_w_II_wojnie_światowej-1] Paweł Dubiel, Józef Kozak: Polacy w II wojnie światowej: kim byli, co robili. Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003, s. 123. ISBN 83-7399-054-2.

[2] Inne źródła podają datę 15 czerwca. Por. Włodzimierz Bonusiak, Kto zabił profesorów lwowskich?, Rzeszów 1989, s. 109

[3] Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego: Charków. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, 2003. s. 410. [dostęp 2017-03-01].

[4] Cmentarz Stare Powązki: Włodzimierz Piekałkiewicz, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2017-03-08] .

[5] ZbigniewZ. Puchalski ZbigniewZ., TadeuszT. Wawrzyński TadeuszT., Krzyż i Medal Niepodległości, Warszawa: Bellona, 1994, s. 63–64, ISBN 83-11-08344-4, OCLC 830099329 .

[6] M.P. z 1996 r. nr 12, poz. 139. [dostęp 2011-11-08].

[7] Trwają prace konserwatorskie przy nagrobkach Ministrów II RP – Fundacja Stare Powązki [online] [dostęp 2023-03-26] [zarchiwizowane z adresu 2023-06-03] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]