Witebsk: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja przejrzana]

Usunięta treść Dodana treść

Jednokolumnowy

Wersja z 23:11, 1 mar 2011

Szablon:Miasto zagranica infobox Witebsk (biał. Віцебск, ros. Витебск) – miasto położone w północno-wschodniej części Białorusi, nad rzeką Dźwiną.

Liczba mieszkańców: 348,8 tys. (dane z 2010 r.)

Historia

Witebsk wzmiankowany był po raz pierwszy w 1021, przez długi czas pozostawał ośrodkiem handlowym przy szlaku znad Morza Bałtyckiego do Konstantynopola. Od końcu X wieku przynależał do Księstwa Połockiego, od 1101 pełnił funkcję stolicy samodzielnego Księstwa Witebskiego. W 1320 włączony został do Wielkiego Księstwa Litewskiego gdy zmarł ostatni książę Jarosław Wasilkowicz, którego córka Maria została wydana za wielkiego księcia litewskiego Olgierda. W 1494 roku król Aleksander nadał tutejszej farze przywilej nadający dziesięcinę. Od 1503 był stolicą województwa witebskiego. W 1597 Witebsk otrzymał od króla Zygmunta III Wazy prawa miejskie. W 1614 roku wielki pożar spustoszył miasto i drewnianą farę. W 1654-67 miasto znajdowało się pod okupacją moskiewską. W 1708 r. miasto zostało spalone przez 500 Kozaków i Kałmuków pod dowództwem kapitana Sołowjewa podczas wojny północnej. 3 maja 1733 roku pożar niszczy miasto. Po I rozbiorze Polski włączony został do Rosji, a miasto włączono do nowo powstałej archidiecezji mohylewskiej. Od 1796 był stolicą guberni.

W 1812 pod Witebskiem wojska rosyjskie stoczyły bitwę z wojskami Napoleona I. W 1832 po Powstaniu listopadowym wyrzucono z miasta bernardynów.

W latach 1924–1991 Witebsk znajdował się w Białoruskiej SRR. Podczas II wojny światowej, w latach 1941–1944 okupowany przez wojska niemieckie, był rejonem zaciętych walk radziecko-niemieckich i został niemal całkowicie zniszczony, a miejscowi Żydzi wymordowani.

Witebsk jest jednym z największych ośrodków gospodarczych Białorusi. Znajdują się tu zakłady przemysłu włókienniczego (dziewiarskiego i jedwabniczego, ponadto produkcja dywanów), odzieżowego, maszynowego, elektrotechnicznego, metalowego, chemicznego, drzewnego, materiałów budowlanych, spożywczego. Wybudowano jeden z głównych węzłów kolejowych, w Witebsku znajduje się również pięć szkół wyższych.

W latach 1988 i 1990 w Witebsku odbywał się Festiwal Piosenki Polskiej, jako przeciwwaga dla Festiwalu Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze. Został on następnie zamieniony na odbywający się dorocznie od 1992 Festiwal "Słowiański Bazar" na którym występują głównie wykonawcy z byłego ZSRR, ale także debiutanci z innych krajów. W 1994 miała tu swój pierwszy występ zagraniczny polska piosenkarka Anna Maria Jopek.

Zabytki

Ratusz (1775) – barokowo-klasycystyczny, wielokrotnie przebudowywany. Obecnie w budynku muzeum krajoznawcze założone w 1918
Pałac Gubernatora (Pałac Kudzimowiczów) w stylu klasycystycznym - zbudowany przed 1772 rokiem przez ziemian Kudzimowiczów na skarpie nad Dźwiną. W 1806 roku został zakupiony na siedzibę rosyjskiego gubernatora. W 1811 roku architekt F. Sankowski dobudował nowy korpus z reprezentacyjną sala i kaplicą. W 1812 roku pałac stanowił sztab i kwaterę cesarza Napoleona. Po zniszczeniach wojennych został odbudowany i obecnie mieści urzędy.
Katedra św. Barbary z XIX w. – zbudowany w 1785 jako cmentarny, przebudowany w 1884 w stylu neoromańskim, zamknięty w latach 30. XX wieku, częściowo zniszczony w czasie II wojny światowej, w 1990 zwrócony wiernym. Obok kościoła kaplica z 1800 roku.
Cerkiew bazylianów pw. Zaśnięcia NMP i św. Józefata (rekonstrukcja z 2009 roku). Powstała w latach 1715-43 według projektu arch. Józefa Fontany (1716-ok.1773). Została zniszczona podczas II wojny światowej. Obecnie w odbudowie.
Kościół bazylianów pw. Zmartwychwstania Pańskiego fundowany w 1690 r, przez podkomorzego witebskiego Adama Franciszka Kisiela na miejscu zabójstwa św. Jozafata Kuncewicza. Kościół został zniszczony w czasie II wojny światowej i odbudowany w 2008 roku. Zachowały się dwa budynki klasztorne z 1775. W jednym z nich mieści się obecnie technikum, w drugim muzeum krajoznawcze.
Cerkiew prawosławna pw. MB Kazańskiej, wczesnoklasycystyczna z 1760 wybudowana jako cerkiew klasztorna Monastyru Markowego (istniejącego w Witebsku od XV w.) oraz przybudowana do niej cerkiew św. Mitriofana w 1847.
miejsce po zamku zniszczonym w XVII w. – ulica Zamkowa, obok Pałacu Gubernatora
Dom Marca Chagalla (w pobliżu dworca) – po remoncie w 1997 r. otwarto w nim Muzeum Chagalla, ekspozycja to wnętrze sklepu kolonialnego jego matki, pracownia artysty, pokoje mieszkalne i kuchnia
Ruiny synagogi na Zadźwiniu z XIX wieku.

Zabytki nieistniejące:

Fara pw. ŚŚ. Piotra i Pawła z lat 1754-1762, proj. Józef Fontana (1716-ok.1772). Trójnawowa hala na planie prostokąta z dwuwieżową fasadą.
Kościół Bernardynów św. Antoniego Padewskiego z klasztorem
Kościół Jezuitów św. Józefa (później sobór św. Mikołaja) z klasztorem. Zburzony w 1957 roku.
Kościół Dominikanów św. Michała z 1763 r.
Kościół i klasztor pijarów
Kościół Św. Michała Archanioła
Cerkiew ŚŚ. Piotra i Pawła z 1780 roku

Ludzie związani z Witebskiem

Władysław Blin (ur.1954) - polski rzymskokatolicki biskup witebski
Tadeusz Brzozowski (generał jezuitów) - polski jezuita, dziewiętnasty z kolei generał zakonu jezuitów
Marc Chagall - rosyjski malarz i grafik żydowskiego pochodzenia, przedstawiciel kubizmu i internacjonalizmu w malarstwie
Władysław Marian Jakowicki - polski profesor, podpułkownik lekarz Wojska Polskiego, oficer I Brygady Legionów Polskich
Kazimierz Malewicz - malarz i teoretyk sztuki, prowadził działalność pedagogiczną i artystyczną w Witebsku (grupa Unowis)
Franciszek Dionizy Kniaźnin - polski pisarz oświecenia
Adam Sławoczyński - generał dywizji Wojska Polskiego
Piotr Szymanowski - polski generał

Zobacz też

Bibliografia

Shishanov V.A. Vitebsk Museum of Modern Art: a history of creation and a collection. 1918-1941. - Minsk: Medisont, 2007. - 144 p.[1] [2]
Любезный мне город Витебск… Мемуары и документы. Конец XVIII — начало XIX в. / Вступ. ст., науч., коммент., сост., публ. В. А. Шишанова. Мн.: Асобны Дах, 2005. 40 с.[3]
Шишанов В. 974, 947 или 914? // Витебский проспект. 2005. №45. 10 нояб. С.3.[4]
Изобразительное искусство Витебска 1918 - 1923 гг. в местной периодической печати : библиограф. указ. и тексты публ. / сост. В. А. Шишанов. - Минск : Медисонт,2010. - 264 с.[5]

Linki zewnętrzne

@@ Linia 28: / Linia 28: @@
 [[Plik:Vitsebsk 19e eeuw Napoleon Orda.jpg|thumb|Od lewej cerkiew Zmartwychwstania, wieża ratuszowa, kościół św. Antoniego, autor: [[Napoleon Orda]]]]
 [[Plik:PG Vitebsk panorama.jpg|thumb|Panorama miasta z 1912]]
-[[Plik:View of Viciebsk, J. Pieška.jpg|thumb|Kościół farny św. Trójcy w Witebsku między 1793-1812, aut. [[Józef Peszka]]]]
+[[Plik:View of Viciebsk, J. Pieška.jpg|thumb|Kościół farny ŚŚ. Piotra i Pawła między 1798-1804, aut. [[Józef Peszka]]]]
-[[Plik:View 3 of Viciebsk, J. Pieška.jpg|thumb|Widok Witebska między 1793-1812, J.Peszka]]
+[[Plik:View 3 of Viciebsk, J. Pieška.jpg|thumb|Widok Witebska między 1798-1804, J.Peszka]]
-[[Plik:Uniate Church of St. Jazafat in Viciebsk, J. Peška.JPG|thumb|Kościół unicki bazylianów św. Józefata między 1793-1812, J.Peszka]]
+[[Plik:Uniate Church of St. Jazafat in Viciebsk, J. Peška.JPG|thumb|Kościół unicki bazylianów św. Józefata między 1798-1804, J.Peszka]]
-[[Plik:Church of Christ Resurrection Viciebsk, I. Peška.jpg|thumb|kościół unicki Zmartwychwstania Pańskiego (z prawej), kościół św. Antoniego (z lewej), w oddali kościół Jezuitów między 1793-1812, J. Peszka]]
+[[Plik:Church of Christ Resurrection Viciebsk, I. Peška.jpg|thumb|kościół unicki Zmartwychwstania Pańskiego (z prawej), kościół Bernardynów św. Antoniego (z lewej), w oddali kościół Jezuitów między 1798-1804, J. Peszka]]
-[[Plik:Viciebsk, Vialikaja street, I. Peška.jpg|thumb|Most przez Dźwinę w Witebsku między 1793-1812, J. Peszka]]
+[[Plik:Viciebsk, Vialikaja street, I. Peška.jpg|thumb|Most przez Dźwinę w Witebsku między 1798-1804, J. Peszka]]
 Liczba mieszkańców: 348,8 tys. (dane z 2010 r.)
 == Historia ==
-Witebsk wzmiankowany był po raz pierwszy w 1021, przez długi czas pozostawał ośrodkiem handlowym przy szlaku znad [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]] do [[Stambuł|Konstantynopola]]. Od końcu [[X wiek]]u przynależał do [[Księstwo Połockie|Księstwa Połockiego]], od 1101 pełnił funkcję stolicy samodzielnego [[Księstwo Witebskie|Księstwa Witebskiego]]. W 1320 włączony został do [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]] gdy zmarł ostatni książę Jarosław Wasilkowicz, którego córka Maria została wydana za wielkiego księcia litewskiego [[Olgierd]]a. Od 1503 był stolicą [[województwo witebskie|województwa witebskiego]]. W 1597 Witebsk otrzymał od króla Zygmunta III Wazy [[prawa miejskie]]. W 1708 r. miasto zostało spalone przez [[Kozacy|Kozaków]] i [[Kałmucy|Kałmuków]] podczas [[III wojna północna|wojny północnej]]. Po [[I rozbiór Polski|I rozbiorze Polski]] włączony został do [[Rosja|Rosji]]. Od 1796 był stolicą [[gubernia witebska|guberni]].
+Witebsk wzmiankowany był po raz pierwszy w 1021, przez długi czas pozostawał ośrodkiem handlowym przy szlaku znad [[Morze Bałtyckie|Morza Bałtyckiego]] do [[Stambuł|Konstantynopola]]. Od końcu [[X wiek]]u przynależał do [[Księstwo Połockie|Księstwa Połockiego]], od 1101 pełnił funkcję stolicy samodzielnego [[Księstwo Witebskie|Księstwa Witebskiego]]. W 1320 włączony został do [[Wielkie Księstwo Litewskie|Wielkiego Księstwa Litewskiego]] gdy zmarł ostatni książę Jarosław Wasilkowicz, którego córka Maria została wydana za wielkiego księcia litewskiego [[Olgierd]]a. W 1494 roku król Aleksander nadał tutejszej farze przywilej nadający dziesięcinę. Od 1503 był stolicą [[województwo witebskie|województwa witebskiego]]. W 1597 Witebsk otrzymał od króla Zygmunta III Wazy [[prawa miejskie]]. W 1614 roku wielki pożar spustoszył miasto i drewnianą farę. W 1654-67 miasto znajdowało się pod okupacją moskiewską. W 1708 r. miasto zostało spalone przez 500 [[Kozacy|Kozaków]] i [[Kałmucy|Kałmuków]] pod dowództwem kapitana Sołowjewa podczas [[III wojna północna|wojny północnej]]. 3 maja 1733 roku pożar niszczy miasto. Po [[I rozbiór Polski|I rozbiorze Polski]] włączony został do [[Rosja|Rosji]], a miasto włączono do nowo powstałej [[Archidiecezja mohylewska|archidiecezji mohylewskiej]]. Od 1796 był stolicą [[gubernia witebska|guberni]].
-W 1812 pod Witebskiem wojska rosyjskie stoczyły bitwę z wojskami [[Napoleon Bonaparte|Napoleona I]].
+W 1812 pod Witebskiem wojska rosyjskie stoczyły bitwę z wojskami [[Napoleon Bonaparte|Napoleona I]]. W 1832 po Powstaniu listopadowym wyrzucono z miasta bernardynów.
 W latach 1924–1991 Witebsk znajdował się w [[Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka|Białoruskiej SRR]]. Podczas [[II wojna światowa|II wojny światowej]], w latach 1941–1944 [[Komisariat Rzeszy Wschód|okupowany]] przez wojska niemieckie, był rejonem zaciętych walk radziecko-niemieckich i został niemal całkowicie zniszczony, a [[Getto w Witebsku|miejscowi Żydzi wymordowani]].
@@ Linia 51: / Linia 51: @@
 * Pałac Gubernatora (Pałac Kudzimowiczów) w stylu klasycystycznym - zbudowany przed 1772 rokiem przez ziemian Kudzimowiczów na skarpie nad Dźwiną. W 1806 roku został zakupiony na siedzibę rosyjskiego gubernatora. W 1811 roku architekt F. Sankowski dobudował nowy korpus z reprezentacyjną sala i kaplicą. W 1812 roku pałac stanowił sztab i kwaterę cesarza [[Napoleon]]a. Po zniszczeniach wojennych został odbudowany i obecnie mieści urzędy.
 * [[Katedra św. Barbary w Witebsku|Katedra św. Barbary]] z XIX w. – zbudowany w 1785 jako cmentarny, przebudowany w 1884 w stylu neoromańskim, zamknięty w latach 30. XX wieku, częściowo zniszczony w czasie II wojny światowej, w 1990 zwrócony wiernym. Obok kościoła kaplica z 1800 roku.
-* Cerkiew bazylianów pw. Zaśnięcia NMP i św. Józefata (rekonstrukcja z 2009 roku). Powstała w latach 1715-43 według projektu arch. J. Fontany. Została zniszczona podczas II wojny światowej. Obecnie w odbudowie.
+* Cerkiew bazylianów pw. Zaśnięcia NMP i św. Józefata (rekonstrukcja z 2009 roku). Powstała w latach 1715-43 według projektu arch. Józefa Fontany (1716-ok.1773). Została zniszczona podczas II wojny światowej. Obecnie w odbudowie.
 * [[Cerkiew Zmartwychwstania Pańskiego w Witebsku|Kościół bazylianów pw. Zmartwychwstania Pańskiego]] fundowany w 1690 r, przez podkomorzego witebskiego [[Adam Franciszek Kisiel|Adama Franciszka Kisiela]] na miejscu zabójstwa św. [[Jozafat Kuncewicz|Jozafata Kuncewicza]]. Kościół został zniszczony w czasie II wojny światowej i odbudowany w 2008 roku. Zachowały się dwa budynki klasztorne z 1775. W jednym z nich mieści się obecnie technikum, w drugim muzeum krajoznawcze.
 * Cerkiew prawosławna pw. MB Kazańskiej, wczesnoklasycystyczna z 1760 wybudowana jako cerkiew klasztorna Monastyru Markowego (istniejącego w Witebsku od XV w.) oraz przybudowana do niej cerkiew św. Mitriofana w 1847.
@@ Linia 59: / Linia 59: @@
 '''Zabytki nieistniejące:'''
+* Fara pw. ŚŚ. Piotra i Pawła z lat 1754-1762, proj. Józef Fontana (1716-ok.1772). Trójnawowa hala na planie prostokąta z dwuwieżową fasadą.
-* Kościół bernardynów św. Antoniego Padewskiego
+* Kościół Bernardynów św. Antoniego Padewskiego z klasztorem
-* Klasztor bernardynów
-* Kościół jezuitów św. Józefa (później sobór św. Mikołaja). Zburzony w 1957 roku.
+* Kościół Jezuitów św. Józefa (później sobór św. Mikołaja) z klasztorem. Zburzony w 1957 roku.
+* Kościół Dominikanów św. Michała z 1763 r.
-* klasztor Jezuitów
-* Kościół i klasztor Dominikanów
 * Kościół i klasztor pijarów
 * Kościół Św. Michała Archanioła
@@ Linia 73: / Linia 72: @@
 * [[Marc Chagall]] - rosyjski malarz i grafik żydowskiego pochodzenia, przedstawiciel kubizmu i internacjonalizmu w malarstwie
 * [[Władysław Marian Jakowicki]] - polski profesor, [[podpułkownik]] [[lekarz]] [[Wojsko Polskie II RP|Wojska Polskiego]], [[oficer (wojsko)|oficer]] [[I Brygada Legionów Polskich|I Brygady Legionów Polskich]]
+* [[Kazimierz Malewicz]] - malarz i teoretyk sztuki, prowadził działalność pedagogiczną i artystyczną w Witebsku (grupa Unowis)
 * [[Franciszek Dionizy Kniaźnin]] - polski pisarz [[Oświecenie w Polsce|oświecenia]]
 * [[Adam Sławoczyński]] - generał dywizji Wojska Polskiego