Lipawa: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m Bot zmienia wywołania szablonów {{wzrost}}, {{spadek}} i {{stagnacja}} + dr. poprawki |
→Historia: drobne merytoryczne |
||
| Linia 69: | Linia 69: | ||
[[Plik:Fishers in Liepaja.jpg|thumb|Wędkarze nad kanałem]] |
[[Plik:Fishers in Liepaja.jpg|thumb|Wędkarze nad kanałem]] |
||
[[Plik:Church of St. Ana in Liepaja.jpg|thumb|Protestancki kościół pw. św. Anny w Lipawie]] |
[[Plik:Church of St. Ana in Liepaja.jpg|thumb|Protestancki kościół pw. św. Anny w Lipawie]] |
||
Lipawa została założona przez plemiona [[Kurowie (lud bałtycki)|Kurów]] zajmujące się [[rybołówstwo|rybołówstem]] w [[1253]] roku jako ''Lyva''. W [[1263]] [[zakon kawalerów mieczowych]], po połączeniu się z [[zakon krzyżacki|zakonem krzyżackim]] założył tutaj osadę ''Libau''. Nazwa ''Liepāja'' weszła do powszechnego użycia po [[1560]] roku. W [[1625]] książę [[Księstwo Kurlandii i Semigalii|Kurlandii i Semigalii]] [[Fryderyk Kettler]] nadał osadzie prawa miejskie, potwierdzone przez [[władcy Polski|króla Polski]] [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazę]] w [[1626]] roku. Od [[II rozbiór Polski|II rozbioru Polski w 1793]] był to jedyny port [[I Rzeczpospolita|I Rzeczypospolitej]]. |
Lipawa została założona przez plemiona [[Kurowie (lud bałtycki)|Kurów]] zajmujące się [[rybołówstwo|rybołówstem]] w [[1253]] roku jako ''Lyva''. W [[1263]] [[zakon kawalerów mieczowych]], po połączeniu się z [[zakon krzyżacki|zakonem krzyżackim]] założył tutaj osadę ''Libau''. Nazwa ''Liepāja'' weszła do powszechnego użycia po [[1560]] roku. W [[1625]] książę [[Księstwo Kurlandii i Semigalii|Kurlandii i Semigalii]] [[Fryderyk Kettler]] nadał osadzie prawa miejskie, potwierdzone przez [[władcy Polski|króla Polski]] [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazę]] w [[1626]] roku. Od [[II rozbiór Polski|II rozbioru Polski w 1793]] był to jedyny port [[I Rzeczpospolita|I Rzeczypospolitej]]. Podczas Powstania kościuszkowskiego wybuchło tu [[Powstanie kurlandzkie]]. |
||
W [[1795]], po upadku księstwa Kurlandii w wyniku [[III rozbiór Polski|III rozbioru Polski]], Lipawa została przyłączona do [[Rosja|Cesarstwa Rosyjskiego]]. W czasie [[powstanie styczniowe|powstania styczniowego]], tą drogą sprowadzano uzbrojenie dla powstańców (m. in. [[sztucer]]y z [[Belgia|Belgii]]). W [[XIX wiek]]u miasto szybko rozwijało się jako główny [[Morze Bałtyckie|bałtycki]] port Rosji, a na początku [[XX wiek]]u stało się miejscem, z którego wielu obywateli rosyjskich udawało się na emigrację do [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]]. W [[1876]] doprowadzono tutaj [[Kolej Libawsko-Romieńska|kolej]], dzięki czemu jeszcze bardziej rozwinął się port, zdolny przyjmować towary z całej Rosji. W [[1900]] roku 7% rosyjskiego eksportu przypadało na port w Lipawie. Podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]] Lipawa była okupowana przez [[Niemcy]], po zakończeniu wojny i ogłoszeniu niepodległości przez [[Łotwa|Łotwę]] przez 6 miesięcy miasto pełniło funkcję tymczasowej stolicy, przed przybyciem rządu do [[Ryga|Rygi]]. |
W [[1795]], po upadku księstwa Kurlandii w wyniku [[III rozbiór Polski|III rozbioru Polski]], Lipawa została przyłączona do [[Rosja|Cesarstwa Rosyjskiego]]. W czasie [[powstanie styczniowe|powstania styczniowego]], tą drogą sprowadzano uzbrojenie dla powstańców (m. in. [[sztucer]]y z [[Belgia|Belgii]]). W [[XIX wiek]]u miasto szybko rozwijało się jako główny [[Morze Bałtyckie|bałtycki]] port Rosji, a na początku [[XX wiek]]u stało się miejscem, z którego wielu obywateli rosyjskich udawało się na emigrację do [[Stany Zjednoczone|Stanów Zjednoczonych]]. W [[1876]] doprowadzono tutaj [[Kolej Libawsko-Romieńska|kolej]], dzięki czemu jeszcze bardziej rozwinął się port, zdolny przyjmować towary z całej Rosji. W [[1900]] roku 7% rosyjskiego eksportu przypadało na port w Lipawie. Podczas [[I wojna światowa|I wojny światowej]] Lipawa była okupowana przez [[Niemcy]], po zakończeniu wojny i ogłoszeniu niepodległości przez [[Łotwa|Łotwę]] przez 6 miesięcy miasto pełniło funkcję tymczasowej stolicy, przed przybyciem rządu do [[Ryga|Rygi]]. |
||
Wersja z 00:04, 18 kwi 2013
 Widok miasta | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Region |
Lipawa | ||||
| Burmistrz | |||||
| Powierzchnia |
60,4 km² | ||||
| Wysokość |
7 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2012) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Kod pocztowy |
LV-34(01-17) | ||||
Położenie na mapie Łotwy  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:city} | |||||
| Strona internetowa | |||||
Lipawa (łot. Liepāja, niem. Libau, lit. Liepoja, rus. Либава, est. Liibavi, jid. ליבאַװע), miasto na Łotwie, w Kurlandii, nad Morzem Bałtyckim i Jeziorem Lipawskim, miasto wydzielone, 83 884 mieszkańców (2010[1]), 3. co do wielkości miasto na Łotwie.
Demografia
Historia
Lipawa została założona przez plemiona Kurów zajmujące się rybołówstem w 1253 roku jako Lyva. W 1263 zakon kawalerów mieczowych, po połączeniu się z zakonem krzyżackim założył tutaj osadę Libau. Nazwa Liepāja weszła do powszechnego użycia po 1560 roku. W 1625 książę Kurlandii i Semigalii Fryderyk Kettler nadał osadzie prawa miejskie, potwierdzone przez króla Polski Zygmunta III Wazę w 1626 roku. Od II rozbioru Polski w 1793 był to jedyny port I Rzeczypospolitej. Podczas Powstania kościuszkowskiego wybuchło tu Powstanie kurlandzkie.
W 1795, po upadku księstwa Kurlandii w wyniku III rozbioru Polski, Lipawa została przyłączona do Cesarstwa Rosyjskiego. W czasie powstania styczniowego, tą drogą sprowadzano uzbrojenie dla powstańców (m. in. sztucery z Belgii). W XIX wieku miasto szybko rozwijało się jako główny bałtycki port Rosji, a na początku XX wieku stało się miejscem, z którego wielu obywateli rosyjskich udawało się na emigrację do Stanów Zjednoczonych. W 1876 doprowadzono tutaj kolej, dzięki czemu jeszcze bardziej rozwinął się port, zdolny przyjmować towary z całej Rosji. W 1900 roku 7% rosyjskiego eksportu przypadało na port w Lipawie. Podczas I wojny światowej Lipawa była okupowana przez Niemcy, po zakończeniu wojny i ogłoszeniu niepodległości przez Łotwę przez 6 miesięcy miasto pełniło funkcję tymczasowej stolicy, przed przybyciem rządu do Rygi.
Podczas II wojny światowej Lipawa uległa znacznym zniszczeniom, a terror okresu stalinowskiego sprawił, że została częściowo wyludniona, głównie przez deportacje na Syberię, ale również przez ucieczki mieszkańców miasta na zachód. Niemcy wymordowali miejscowych Żydów w 1941.
Podczas okupacji sowieckiej w latach 1945–1991 port w Lipawie przestał pełnić funkcje handlowe, gdyż utworzono tam (w północnej części miasta, dzielnica Karosta) duży port Marynarki Wojennej ZSRR i bazę okrętów podwodnych. W 1991 port ponownie otwarto dla statków handlowych, zaś ostatni żołnierze sowieccy opuścili Lipawę w 1994 roku. W 1997 na terenie Lipawy utworzono specjalną strefę ekonomiczną, która spowodowała szybki rozwój gospodarczy portu i miasta.
Turystyka
W Lipawie znajduje się wiele zabytków architektury, sztuki i kultury. Kultywowane są tutaj dawne tradycje morskie i kulturalne. Lipawa to również ośrodek edukacyjny, działa tutaj najstarsza na Łotwie orkiestra symfoniczna, odbywają się festiwale muzyki rockowej Liepājas dzintars ("Bursztyn Lipawy"). W mieście występuje klub hokejowy i piłkarski Metalurgs Lipawa (mistrz kraju w piłce nożnej).
Zabytki
- kościół luterański św. Trójcy z lat 1742–1758,
- kościół św. Anny z 1587 roku z ołtarzem z 1697 z pięknymi organami (do początków XX wieku największymi na świecie), wykonanym przez Serfensa Młodszego.
- Katedra katolicka Świętego Józefa z 1894 r.
- latarnia morska
- Dworzec kolejowy z 1871 r.
- Pētertirgus – hale targowe
- cerkiew prawosławna z 1867 r.
- cerkiew św. Mikołaja z 1903 r.
- Uniwersytet w stylu socrealistycznym
Gospodarka
Port w Lipawie jest trzecim co do wielkości w kraju. Mieści się on w specjalnej strefie gospodarczej. Strefa zajmuje 37 km². Na jej terenie działa 19 spółek, w tym największa, zakłady metalurgiczne Liepājas metalurgs. W porcie przeładowuje się głównie drobnicę, drewno i ładunki metalowe. Lipawa posiada połączenia promowe z Karlshamn w Szwecji i Rostockiem. Znajduje się tutaj również międzynarodowy port lotniczy.
Sport
- HK Metalurgs Lipawa – klub hokejowy
- Metalurgs Lipawa – klub piłkarski
Transport
Tramwaje
Lipawa jest najmniejszym łotewskim miastem posiadającym komunikacje tramwajową (pozostałe miasta to Ryga i Dyneburg). Sieć została uruchomiona w 1898. Od początku tramwaje kursują po torach o prześwicie 1000 mm. Szczytowym okresem rozwoju było lato 1972 kiedy długość sieci wynosiła 16 km. Wówczas to w czerwcu otwarto przedłużenie linii na południe oraz w październiku zlikwidowano linię nr 2. Od tej pory w Lipawie istnieje tylko jedna linia łącząca pętle Brîvîbas iela (na północy) z Centrâlkapi (na południowym-wschodzie). Sieć Lipawska jest całkowicie dwutorowa. Tabor stanowią wyłącznie tramwaje Tatra KT4[2].
Miasta partnerskie
Nynäshamn
Elbląg
Bellevue
Darmstadt
Nykøbing Falster- Karlshamn
Kłajpeda- Gdynia
Homel
Rogaland- Bergen (dzielnica Årstad)
- Połąga
Obwód moskiewski (część zachodnia)- Helsingborg
Zobacz też
- Gimnazjum w Lipawie
- Synagoga w Lipawie
- Stacja kolejowa Lipawa
- Katedra Świętego Józefa w Lipawie
- Cerkiew św. Mikołaja w Lipawie
- ↑ Latvijas iedzīvotāju skaits pašvaldībās 01.07.2010. (łot.)
- ↑ Piotr Tomasik. Tramwaje na Łotwie. „Świat Kolei”. 7/2012, s. 48-53. Łodź: Emi-press. ISSN 1234-5962.
Linki zewnętrzne
- Libawa, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 202.
