Teodozja (miasto): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
meryt Znacznik: Z urządzenia mobilnego |
Nie podano opisu zmian Znacznik: Z urządzenia mobilnego |
||
Linia 32: | Linia 32: | ||
We wczesnym średniowieczu Teodozję opanowali [[Cesarstwo Bizantyńskie|Bizantyjczycy]]. Ich władza utrzymała się do I połowy XIII wieku, do czasu opanowania Krymu przez [[Tatarzy|Tatarów]]. |
We wczesnym średniowieczu Teodozję opanowali [[Cesarstwo Bizantyńskie|Bizantyjczycy]]. Ich władza utrzymała się do I połowy XIII wieku, do czasu opanowania Krymu przez [[Tatarzy|Tatarów]]. |
||
W 1266 przemianowana na Kaffę przez ówczesnych włodarzy miasta – [[Genua|Genueńczyków]], którzy założyli tutaj swoją pierwszą placówkę handlową na Krymie za zgodą [[chan (władca)|chanów]] tatarskich. Za rządów Genueńczyków miasto stało się ich najważniejszą kolonią nad Morzem Czarnym i jednym z najbardziej zaludnionych miast w [[Europa|Europie]]. Z czasem doszło również do usamodzielnienia się Kaffy i pozostałych genueńskich faktorii na Krymie, które po przyłączeniu okolicznych ziem utworzyły zamorskie terytorium Genui – [[Gazaria|Gazarię]]. |
W 1266 przemianowana na Kaffę przez ówczesnych włodarzy miasta – [[Genua|Genueńczyków]], którzy założyli tutaj swoją pierwszą placówkę handlową na Krymie za zgodą [[chan (władca)|chanów]] tatarskich. Za rządów Genueńczyków miasto stało się ich najważniejszą kolonią nad Morzem Czarnym i jednym z najbardziej zaludnionych miast w [[Europa|Europie]]. Z czasem doszło również do usamodzielnienia się Kaffy i pozostałych genueńskich faktorii na Krymie, które po przyłączeniu okolicznych ziem utworzyły zamorskie terytorium Genui – [[Gazaria|Gazarię]]. |
||
O potędze miasta, które wywierało duże wrażenie na współczesnych, świadczy fakt, że zewnętrzna linia murów obronnych, która została wzniesiona w l. 1383-1389, liczyła w sumie 5240 m i posiadała 34 wieże, 5 bram i 24 [[barbakan]]y, otaczając teren o powierzchni 84 ha, a pod koniec panowania genueńskiego we wszystkich dzielnicach miasta znajdował się około 40 kościołów [[kościół katolicki|łacińskich]], blisko 12 cerkwi [[prawosławie|prawosławnych]], co najmniej 3 [[cerkiew (budynek)|cerkwie]] [[Ormianie|ormiańskie]] oraz [[meczet]]. W czasach panowania króla Kazimierza Jagiellończyka Kaffa znajdowała się pod |
O potędze miasta, które wywierało duże wrażenie na współczesnych, świadczy fakt, że zewnętrzna linia murów obronnych, która została wzniesiona w l. 1383-1389, liczyła w sumie 5240 m i posiadała 34 wieże, 5 bram i 24 [[barbakan]]y, otaczając teren o powierzchni 84 ha, a pod koniec panowania genueńskiego we wszystkich dzielnicach miasta znajdował się około 40 kościołów [[kościół katolicki|łacińskich]], blisko 12 cerkwi [[prawosławie|prawosławnych]], co najmniej 3 [[cerkiew (budynek)|cerkwie]] [[Ormianie|ormiańskie]] oraz [[meczet]]. W czasach panowania króla Kazimierza Jagiellończyka Kaffa znajdowała się pod protekcją króla Polski.<ref>Historia Polski Średniowiecze, Stanisław Szczur, Kraków 2002, s.537</ref> |
||
=== Czasy nowożytne === |
=== Czasy nowożytne === |
||
6 czerwca 1475 do miasta wkroczyli [[Turcy osmańscy|Turcy Osmańscy]], kończąc tym samym panowanie Genueńczyków w |
6 czerwca 1475 do miasta wkroczyli [[Turcy osmańscy|Turcy Osmańscy]], kończąc tym samym panowanie Genueńczyków w Kaffie. |
||
Na początku XVII w. ludność miasta wynosiła ponad 80 tysięcy mieszkańców. |
Na początku XVII w. ludność miasta wynosiła ponad 80 tysięcy mieszkańców. |
||
W 1783 miasto wraz z resztą [[Krym]]u włączono do [[Rosja|Rosji]] i przywrócono |
W 1783 miasto wraz z resztą [[Krym]]u włączono do [[Rosja|Rosji]] i przywrócono starożytną grecką nazwę. |
||
W XIX wieku w mieście tworzył znany rosyjski malarz marynista pochodzenia ormiańskiego [[Iwan Ajwazowski]]. Galeria jego obrazów stanowi jedną z największych atrakcji dzisiejszej Teodozji. |
W XIX wieku w mieście tworzył znany rosyjski malarz marynista pochodzenia ormiańskiego [[Iwan Ajwazowski]]. Galeria jego obrazów stanowi jedną z największych atrakcji dzisiejszej Teodozji. |
||
Wersja z 00:03, 23 lis 2013
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Republika | |||||
Populacja (2001) • liczba ludności |
| ||||
Nr kierunkowy |
+380-6562 | ||||
Kod pocztowy |
od 98100 do 98175 | ||||
Położenie na mapie Krymu Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:city} | |||||
Strona internetowa |
Teodozja (Kaffa, ukr. Феодосія, ros. Феодосия, tat. Kefe, orm. Թեոդոսիա – Teodosia) – miasto na Ukrainie, na południowo-wschodnim wybrzeżu Krymu nad Morzem Czarnym u podnóża masywu Tepe-Oba. Obecnie port handlowy i znany krymski kurort.
Historia
Starożytność
Założone zostało w latach sześćdziesiątych VI w. p.n.e. przez osadników greckich z Miletu. Już w V w. p.n.e. młode polis stało się poważnym konkurentem dla sąsiedniego królestwa Bosforu, czego skutkiem była wojna między tymi państwami. W wyniku tej wojny w 380 p.n.e. król Bosforu Leukon I przyłączył miasto do swojego królestwa. Pod panowaniem Bosforu Teodozja wyrosła na największy port handlowy na północnym wybrzeżu Morza Czarnego. Około 60 p.n.e. została podbita przez Rzym, a w IV wieku n.e. – przez plemiona sarmackie.
Średniowiecze
We wczesnym średniowieczu Teodozję opanowali Bizantyjczycy. Ich władza utrzymała się do I połowy XIII wieku, do czasu opanowania Krymu przez Tatarów. W 1266 przemianowana na Kaffę przez ówczesnych włodarzy miasta – Genueńczyków, którzy założyli tutaj swoją pierwszą placówkę handlową na Krymie za zgodą chanów tatarskich. Za rządów Genueńczyków miasto stało się ich najważniejszą kolonią nad Morzem Czarnym i jednym z najbardziej zaludnionych miast w Europie. Z czasem doszło również do usamodzielnienia się Kaffy i pozostałych genueńskich faktorii na Krymie, które po przyłączeniu okolicznych ziem utworzyły zamorskie terytorium Genui – Gazarię. O potędze miasta, które wywierało duże wrażenie na współczesnych, świadczy fakt, że zewnętrzna linia murów obronnych, która została wzniesiona w l. 1383-1389, liczyła w sumie 5240 m i posiadała 34 wieże, 5 bram i 24 barbakany, otaczając teren o powierzchni 84 ha, a pod koniec panowania genueńskiego we wszystkich dzielnicach miasta znajdował się około 40 kościołów łacińskich, blisko 12 cerkwi prawosławnych, co najmniej 3 cerkwie ormiańskie oraz meczet. W czasach panowania króla Kazimierza Jagiellończyka Kaffa znajdowała się pod protekcją króla Polski.[1]
Czasy nowożytne
6 czerwca 1475 do miasta wkroczyli Turcy Osmańscy, kończąc tym samym panowanie Genueńczyków w Kaffie. Na początku XVII w. ludność miasta wynosiła ponad 80 tysięcy mieszkańców.
W 1783 miasto wraz z resztą Krymu włączono do Rosji i przywrócono starożytną grecką nazwę. W XIX wieku w mieście tworzył znany rosyjski malarz marynista pochodzenia ormiańskiego Iwan Ajwazowski. Galeria jego obrazów stanowi jedną z największych atrakcji dzisiejszej Teodozji.
W okresie bezpośrednio po I wojnie światowej w Teodozji funkcjonowała polska placówka o charakterze konsularnym.
W trakcie II wojny światowej miasto czterokrotnie przechodziło z rąk do rąk. W trakcie zaciętych walk zarówno Niemcy, jak i Armia Czerwona dopuszczali się licznych zbrodni. W wyniku działań wojennych i niemieckiej okupacji zginęło wielu mieszkańców miasta, w tym niemal cała społeczność żydowska[2].
Zabytki miasta
Do cennych zabytków miasta zalicza się:
- ruiny twierdzy genueńskiej (XIV/XV wiek),
- basztę Konstantyna, stanowiącą pozostałość północnej części zewnętrznych murów obronnych (XIV/XV wiek),
- cerkwie ormiańskie (XIV/XV wiek): św. Sergiusza (Surb Sarkis), Archaniołów Michała i Gabriela, grupę małych cerkwi w obrębie murów twierdzy,
- meczet Mufti Dżami (I połowa XVII wieku),
- cerkiew prawosławną pw. Iwerskiej Ikony Matki Boskiej (dawna ormiańska pw. św. Jana Chrzciciela); (XIV wiek).
Na terenie miasta odkryto także liczne świadectwa starożytnej świetności grodu, w tym importowaną grecką ceramikę, przedmioty codziennego użytku i ozdoby, m.in. unikatowy złoty kolczyk wykonany techniką filigranu, obecnie znajdujący się w zbiorach petersburskiego Ermitażu.
Ciekawostki
- Jedyne miasto na Krymie używające do dzisiaj starożytnej nazwy, oznaczającej dosłownie „od bogów dana”.
- Jedno z dwóch miast na świecie, w którym znajduje się Muzeum Lotniarstwa i Paralotniarstwa; drugie znajduje się w Harris Hill w stanie Nowy Jork w USA.
- Podczas oblężenia portu przez Tatarów w 1346 pierwszy raz zastosowano dżumę jako broń biologiczną. Oblegający przy pomocy katapult wrzucali za mury miasta zwłoki zmarłych na tę chorobę (uciekinierzy z tego miasta roznieśli epidemię na cały kontynent) zapoczątkowując tym samym epidemię dżumy w Europie.
Galeria zabytków Teodozji
-
Mury twierdzy genueńskiej z dwiema basztami
-
Jedna z baszt twierdzy
-
Baszta św. Konstantyna – z przodu...
-
...i z tyłu
-
Cerkwie ormiańskie: św. Sergiusza...
-
...Archaniołów Michała i Gabriela...
-
...św. Stefana – jedna z czterech małych świątyń wewnątrz murów twierdzy
-
Meczet Mufti Dżami
Miasta partnerskie
- ↑ Historia Polski Średniowiecze, Stanisław Szczur, Kraków 2002, s.537
- ↑ Feodosiya (Ukraine). Encyclopaedia Britannica. [dostęp 25 października 2009]. (ang.).
Bibliografia
- Dylewski A.: Krym. Praktyczny przewodnik, Wyd. Pascal Bielsko-Biała 2003, s. 139-147, ISBN 83-7304-155-9
- Hryszko R.: Z Genui nad Morze Czarne. Z kart genueńskiej obecności gospodarczej na północno-zachodnich wybrzeżach Morza Czarnego u schyłku średniowiecza, wyd. Historia Iagellonica, Kraków 2004, s. 27,28,47,85,88, ISBN 83-88737-76-7
- Корнилецкий А.И.: Храмы Феодосии. Наследие веков, ООО ЕКМА+ Феодосия (Kornileckij A.I., Świątynie Teodozji. Spuścizna wieków, wyd. EKMA+ Teodozja)
- Praca zbiorowa: Encyklopedia sztuki starożytnej, WaiF i Wydawnictwo Naukowe PWN Warszawa 1998, s. 564, ISBN 83-01-12466-0 (PWN), ISBN 83-221-0684-X (WaiF)