Baszta Senatorska na Wawelu: Różnice pomiędzy wersjami

Baszta Senatorska
	; Widok z Baszty Sandomierskiej
Państwo	Polska
Miejscowość	Kraków
Ukończenie budowy	połowa XV wieku
Ważniejsze przebudowy	1858, 2002-2003
	Plan budynku;
	Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Położenie na mapie Krakowa Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
	Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}\|type:building}
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 17:18, 4 kwi 2014

Baszta Senatorska (zwana także Lubranką) – najwyższa z trzech w pełni zachowanych baszt na wzgórzu wawelskim. Wraz z basztą Sandomierską tworzy unikatowy zespół tzw. baszt ogniowych.

Wzniesiona została prawdopodobnie pomiędzy latami 1447-1460 w czasach panowania Kazimierza Jagiellończyka, w celu wzmocnienia obronności zamku po rozpowszechnieniu się nowych rodzajów artylerii. W dolnych kondygnacjach z kamienia, w górnych z cegły. Komunikację pionową zapewniały schody umieszczone w grubości muru. Niedługo po wybudowaniu podjęto decyzję o podwyższeniu baszty nakrywając ją wysokim stromym dachem. Około 1517 roku wykuto w murze parteru nową strzelnicę. W 1534 roku wieżę połączono z południowym skrzydłem pałacu królewskiego i przebudowano dolne kondygnacje, m.in. z przeznaczeniem na komnatę dla "młodego króla" tj. Zygmunta Augusta. Według Kroniki Bielskiego w 1595 r. została obniżona najwyższa kondygnacja powyżej kroksztynów "dla wielkiego ciężaru, który na sobie miała". Wtedy też powstało zwieńczenie z płycinowymi podziałami i okrągłymi okienkami. Jej najstarsza nazwa, Lubranka, pochodzi od nazwiska prokuratora generalnego zamku, Grzegorza z Lubrańca. W XVII i XVIII w. nazywaną ją także Olbramką, Wolbromką i Skarbową. Ostatecznie przyjęła się nazwa baszty Senatorskiej. W październiku 1536 roku pożar zniszczył basztę, którą wyremontowano w latach 1540-1543. W 1584 roku w pobliżu baszty ścięto Samuela Zborowskiego.

Baszta była wielokrotnie uszkadzana przez pożary, m.in. w 1656 r. w czasie okupacji szwedzkiej, i odnawiana. Około roku 1858 została przebudowana (podobnie jak inne baszty wawelskie) przez Austriaków, z usunięciem spadzistego dachu i wprowadzeniem pseudogotyckiego krenelaża. Dalsze niekorzystne przeróbki miały miejsce w okresie okupacji hitlerowskiej w latach 1940-1943, gdy zlikwidowano wykusz latrynowy, wykuto okno na parterze, usunięto sklepienie w piwnicy i w miejscu historycznego wejścia umieszczono kominek. Około 1965 roku wymieniono zniszczony pseudogotycki krenlarz z czasów zaborów. Wielokrotnie proponowane przywrócenie historycznego kształtu baszty z nakryciem dachem zostało zrealizowane dopiero w latach 2002-2003 według projektu arch. Piotra Stępnia i dr inż. Stanisława Karczmarczyka. Dach pokryto dachówką mnich-mniszka i zrekonstruowano wykusz latrynowy zniszczony przez niemieckich okupantów. Prace te połączone były z konserwacją całości murów baszty.

Bibliografia

Stepień Piotr, Badania i konserwacja baszty Lubranki, "Studia Waweliana" XIII, 2007, ISSN 1230-3275

@@ Linia 34: / Linia 34: @@
 [[Plik:Kraków - Wawel - Wieża Senatorska 01.JPG|thumb|left|upright|Widok z [[Ulica Bernardyńska w Krakowie|Ulicy Bernardyńskiej]]]]
-Wzniesiona została w połowie XV wieku, w dolnych kondygnacjach z kamienia, w górnych z cegły. W 1534 roku połączono ją z południowym skrzydłem [[Zamek Królewski na Wawelu|pałacu królewskiego]] i przebudowano dolne kondygnacje, m.in. z przeznaczeniem na komnatę dla "młodego króla" tj. Zygmunta Augusta. Według ''Kroniki Bielskiego'' w 1595 r. została obniżona "dla wielkiego ciężaru, który na sobie miała". Jej najstarsza nazwa, ''Lubranka'', pochodzi od nazwiska prokuratora generalnego zamku, Grzegorza z Lubrańca. W XVII i XVIII w. nazywaną ją także ''Olbramką'', ''Wolbromką'' i ''Skarbową''. Ostatecznie przyjęła się nazwa ''baszty Senatorskiej''.
+Wzniesiona została prawdopodobnie pomiędzy latami 1447-1460 w czasach panowania Kazimierza Jagiellończyka, w celu wzmocnienia obronności zamku po rozpowszechnieniu się nowych rodzajów artylerii. W dolnych kondygnacjach z kamienia, w górnych z cegły. Komunikację pionową zapewniały schody umieszczone w grubości muru. Niedługo po wybudowaniu podjęto decyzję o podwyższeniu baszty nakrywając ją wysokim stromym dachem. Około 1517 roku wykuto w murze parteru nową strzelnicę. W 1534 roku wieżę połączono z południowym skrzydłem [[Zamek Królewski na Wawelu|pałacu królewskiego]] i przebudowano dolne kondygnacje, m.in. z przeznaczeniem na komnatę dla "młodego króla" tj. Zygmunta Augusta. Według ''Kroniki Bielskiego'' w 1595 r. została obniżona najwyższa kondygnacja powyżej kroksztynów "dla wielkiego ciężaru, który na sobie miała". Wtedy też powstało zwieńczenie z płycinowymi podziałami i okrągłymi okienkami. Jej najstarsza nazwa, ''Lubranka'', pochodzi od nazwiska prokuratora generalnego zamku, Grzegorza z Lubrańca. W XVII i XVIII w. nazywaną ją także ''Olbramką'', ''Wolbromką'' i ''Skarbową''. Ostatecznie przyjęła się nazwa ''baszty Senatorskiej''. W październiku 1536 roku pożar zniszczył basztę, którą wyremontowano w latach 1540-1543. W 1584 roku w pobliżu baszty ścięto Samuela Zborowskiego.
-Baszta była wielokrotnie uszkadzana przez pożary, m.in. w 1656 r. w czasie [[potop szwedzki|okupacji szwedzkiej]], i odnawiana. Około roku 1858 została przebudowana (podobnie jak inne baszty wawelskie) przez Austriaków, z usunięciem spadzistego dachu i wprowadzeniem [[neogotyk|pseudogotyckiego]] [[krenelaż]]a. Dalsze niekorzystne przeróbki miały miejsce w okresie [[okupacja hitlerowska|okupacji hitlerowskiej]]. Wielokrotnie proponowane przywrócenie historycznego kształtu baszty z nakryciem dachem zostało zrealizowane dopiero w latach 2002-2003 według projektu arch. Piotra Stępnia i dr inż. Stanisława Karczmarczyka. Prace te połączone były z [[konserwacja zabytków|konserwacją]] całości murów baszty.
+Baszta była wielokrotnie uszkadzana przez pożary, m.in. w 1656 r. w czasie [[potop szwedzki|okupacji szwedzkiej]], i odnawiana. Około roku 1858 została przebudowana (podobnie jak inne baszty wawelskie) przez Austriaków, z usunięciem spadzistego dachu i wprowadzeniem [[neogotyk|pseudogotyckiego]] [[krenelaż]]a. Dalsze niekorzystne przeróbki miały miejsce w okresie [[okupacja hitlerowska|okupacji hitlerowskiej]] w latach 1940-1943, gdy zlikwidowano wykusz latrynowy, wykuto okno na parterze, usunięto sklepienie w piwnicy i w miejscu historycznego wejścia umieszczono kominek. Około 1965 roku wymieniono zniszczony pseudogotycki krenlarz z czasów zaborów. Wielokrotnie proponowane przywrócenie historycznego kształtu baszty z nakryciem dachem zostało zrealizowane dopiero w latach 2002-2003 według projektu arch. Piotra Stępnia i dr inż. Stanisława Karczmarczyka. Dach pokryto dachówką mnich-mniszka i zrekonstruowano wykusz latrynowy zniszczony przez niemieckich okupantów. Prace te połączone były z [[konserwacja zabytków|konserwacją]] całości murów baszty.
 == Bibliografia ==