Sidra: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
→Zabytki: merytoryczne |
drobne redakcyjne |
||
| Linia 35: | Linia 35: | ||
[[Plik:Kosciol w Sidrze front side.jpg|thumb|left|Kościół z XVIII w]] |
[[Plik:Kosciol w Sidrze front side.jpg|thumb|left|Kościół z XVIII w]] |
||
[[Plik:Sidra ruiny zboru.jpg|thumb|Ruiny zboru z XVI w]] |
[[Plik:Sidra ruiny zboru.jpg|thumb|Ruiny zboru z XVI w]] |
||
[[Plik:Sidra góra zamkowa.jpg|thumb |
[[Plik:Sidra góra zamkowa.jpg|thumb|Wzgórze zamkowe z ruinami]] |
||
Dobra na których została założona Sidra były własnością kolejno Gasztołdów, Hołowczyńskich a pomiędzy 1538 a 1558 r. zostały objęte w posiadanie przez Andrzeja Wołłowicza. W 1558 dobra te odkupił od niego jego brat [[Ostafi Wołłowicz|Eustachy Wołłowicz]] syn Bogdana. Wkrótce otrzymuje dodatkowe darowizny od króla Zygmunta Augusta. W 1563 król nadał przywilej na staw i młyn na rzece w Sidrze i w tym okresie też został założony dwór w Zalesiu oraz zbudowany przez Pawła Wołłowicza dwór w [[Pawłowicze (powiat sokólski)|Pawłowiczach]]. |
Dobra na których została założona Sidra były własnością kolejno Gasztołdów, Hołowczyńskich a pomiędzy 1538 a 1558 r. zostały objęte w posiadanie przez Andrzeja Wołłowicza. W 1558 dobra te odkupił od niego jego brat [[Ostafi Wołłowicz|Eustachy Wołłowicz]] syn Bogdana. Wkrótce otrzymuje dodatkowe darowizny od króla Zygmunta Augusta. W 1563 król nadał przywilej na staw i młyn na rzece w Sidrze i w tym okresie też został założony dwór w Zalesiu oraz zbudowany przez Pawła Wołłowicza dwór w [[Pawłowicze (powiat sokólski)|Pawłowiczach]]. |
||
Wersja z 13:27, 2 lut 2015
| {{{rodzaj miejscowości}}} | |
| |
| Państwo | podlaskie |
|---|---|
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2006) |
730 |
| Strefa numeracyjna |
(+48) 85 |
| Kod pocztowy |
16-124 |
| Tablice rejestracyjne |
BSK |
| SIMC |
0039284 |
Położenie na mapie gminy Sidra  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie Polski  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie województwa podlaskiego  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
Położenie na mapie powiatu sokólskiego  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:landmark} | |
Sidra – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie sokólskim, w gminie Sidra. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.
Miejscowość jest siedzibą gminy Sidra. Sidra otrzymała prawa miejskie w 1566 r. (utracone na początku XX wieku).
Historia
Dobra na których została założona Sidra były własnością kolejno Gasztołdów, Hołowczyńskich a pomiędzy 1538 a 1558 r. zostały objęte w posiadanie przez Andrzeja Wołłowicza. W 1558 dobra te odkupił od niego jego brat Eustachy Wołłowicz syn Bogdana. Wkrótce otrzymuje dodatkowe darowizny od króla Zygmunta Augusta. W 1563 król nadał przywilej na staw i młyn na rzece w Sidrze i w tym okresie też został założony dwór w Zalesiu oraz zbudowany przez Pawła Wołłowicza dwór w Pawłowiczach.
W 1566 r. Sidra otrzymuje od króla Zygmunta Augusta prawa miejskie i wkrótce obok powstającego miasteczka w części południowo-wschodniej wzniesiono warowną rezydencję z bastejami. Eustachy Wołłowicz już jako kanclerz wielki litewski i kasztelan trocki umiera w 1587 r. w drodze do Krakowa na koronację Zygmunta III Wazy. Jego dobra odziedziczyła córka Regina będąca żoną kasztelana Seweryna Bonera, którzy jednak umierają kolejno w 1591 i 1592 r. Dobra w skład których wchodziła Sidra odziedziczyli synowie wojewody Grzegorza Bogdanowicza Wołłowicza, cześnik litewski Piotr i starosta rogaczewski Roman. W 1602 r. Hieronim Wołłowicz ufundował kościół katolicki w Zalesiu. Po podziale dóbr Sidra przypadła Piotrowi Wołłowiczowi, a później jego córce Helenie, która w 1622 r. poślubiła cześnika Janusza Hołowiczeńskiego, a w 1630 Krzysztofa Potockiego, po którym odziedziczył dobra kasztelan Andrzej Potocki. Potoccy przebudowali zamek na pałac. Córka Andrzeja Potockiego, Konstancja Maria Anna została żoną podkanclerzego litewskiego Stanisława Antoniego Szczuki. Szczukowie ufundowali w Sidrze kaplicę drewnianą, która istniała do 1782 r. do momentu ukończenia budowy nowego murowanego kościoła, który rozpoczęto budować w 1705 roku. Projekt kościoła opracował architekt włoski Józef Piola. W XVIII wieku powstała też w mieście drewniana żydowska synagoga, ukończona w 1783 roku dzięki wsparciu finansowemu ówczesnego właściciela Ignacego Potockiego.
W roku 1804 r. Ignacy Potocki sprzedał Sidrę wraz z dobrami rodzinie Rembielińskich. W XIX wieku Sidra utraciła prawa miejskie. W 1863 roku podczas powstania styczniowego został rozstrzelany kapitan Zawistowski, właściciel pobliskich dóbr w Siderce. W 1878 r. Sidra liczyła 920 mieszkańców. Ostatnimi właścicielami Sidry byli Wincenty i Wanda Hejnerowiczowie. W okresie okupacji niemieckiej w latach 1941-1944 nastąpiła eksterminacja ludności żydowskiej, którą umieszczono w getcie w Sokółce, a potem w Grodnie a potem zamordowano w Treblince. W okresie II Wojny światowej w Sidrze działało ugrupowanie Armii Krajowej pod dowództwem Wacława Hryckiewicza ps. "Łomski".
Zabytki
- Kościół Świętej Trójcy z lat 1705, 1781-1783 zbudowany według projektu Józefa Piola i współudziale Józefa II Fontany. Pod koniec XVII w., gdy miasto znalazło się w rękach katolickich właścicieli, Szczuków a następnie Potockich, możliwe było zbudowanie kościoła i utworzenie parafii. Dnia 20 XII 1704 r. Stanisław Antoni Szczuka, dokonał fundacji parafii w Sidrze. Parafię erygował 9 listopada 1705 r. biskup wileński Konstanty Kazimierz Brzostowski. W 1705 r. przystąpiono do budowy murowanego kościoła. Zbudowano wówczas tymczasową drewnianą kaplicę. Dotąd nabożeństwa odprawiano na zamku w Sidrze. Budowę kościoła przerwała wojna w 1706 roku. Kościół murowany ukończono dopiero w latach 1781-1783 staraniem ówczesnego właściciela miasta Ignacego Potockiego. Murowany kościół w stylu klasycystycznym zbudowany został według włoskich projektantów Józefa Piola przy współudziale Józefa II Fontany oraz polskiego architekta Kuczyńskiego. 27 listopada 1981 r. bp Edward Kisiel konsekrował nowy ołtarz i świątynię parafialną w Sidrze. nr rej.:A-50 z 29.12.1964
- Dzwonnica przykościelna klasycystyczna z 1780 r., nr rej.:187(193) z 29.12.1964
- Ruiny zamku bastejowego wzniesionego około 1566 r. przez kanclerza wielkiego litewskiego Eustachego Wołłowicza herbu Bogoria, przebudowanego w 1610 r. przez podczaszego Krzysztofa Potockiego na pałac, zniszczony po 1863, badany archeologicznie w latach 1970-1971[1][2], nr rej.:335 z 31.03.1972
- Ruiny zboru kalwińskiego z 2 połowy XVI w. fundacji Wołłowiczów, orientowany ze skarpami, o wymiarach 16,5 x 23 metry, we wschodniej części rynku, nr rej.:339 z 7.10.1972
- Dwór Eynarowiczów (Eunarowiczów) z pocz. XX wieku, obecnie Ośrodek Zdrowia.
- układ przestrzenny z XVI w, nr rej.:418 z 12.08.1978
- ruiny młyna wodnego z 1890 r., nr rej.375 z 2.04.1976[3].
- Domy drewniane z końca XIX i początku XX w.
- Kościół w Zalesiu z lat 1602-1623 w stylu wczesnobarokowym z wieżą zbudowaną po 1858 r.
- Kościół w Siderce pw. Opatrzności Bożej z 1825 r. w stylu klasycystycznym fundacji Ignacego Zawistowskiego (dawniej greckokatolicka, następnie prawosławna)
- Pozostałości zabudowań dworskich z XIX w. w Siderce
- Brama dworska w Kniaziówce (dwór nie istnieje)
- Brama pałacowa w Makowlanach z zabytkową aleją kasztanową.
Zobacz też
- ↑ "Zbór kalwiński w Sidrze na początku XVIII" [w: „Białostocczyzna” 1986, nr 1, s. 20]
- ↑ A. Czapska, "Nieistniejący dwór w Siderce" [w: „Biuletyn konserwatorski województwa podlaskiego”, Białystok 1999, s. 198.]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024.
