Zamek Królewski w Radomiu

Zamek w Radomiu

Państwo	Polska
Miejscowość	Radom
Adres	26-600 Radom, ul. Wałowa
Styl architektoniczny	gotycko-renesansowy
Inwestor	Kazimierz Wielki
Kondygnacje	2
Rozpoczęcie budowy	1370
Ważniejsze przebudowy	XV w., lata 1510-1520 po II połowę XVI w., I ćw. XVII w.,1660, lata 80 XVII w., 1747, ok. 1787, XIX w.
Zniszczono	wieże, górne kondygnacje 'Domu Wielkiego', "Dom wedle bramy", budynek bramny, mury kurtynowe, ganek
Pierwszy właściciel	Kazimierz III Wielki
Kolejni właściciele	Jagiellonowie, XIX w. - administracja kościelna/samorząd miasta Radomia
Położenie na mapie Radomia Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie Polski Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:building}

{{Budynek infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | alt zdjęcia = | plan budynku = | nazwa oryginalna = | współrzędne = Nieznane pola: "stopniN" oraz "stopniE".

Zamek Królewski w Radomiu – zabytkowy budynek w Radomiu, położony w dzielnicy Miasto Kazimierzowskie. Obiekt jest częścią szlaku turystycznego Zabytki Radomia.

Historia

Model zamku według stanu z XVII w.

Zamek wzniesiony w XIV wieku przez Kazimierza Wielkiego wraz z systemem murów miejskich Nowego Radomia. Jego rozbudowa nastąpiła jeszcze w dobie gotyku w XV wieku za pierwszych Jagiellonów.

W latach 1510-1515 na polecenie króla Zygmunta Starego przebudowany i rozbudowany w stylu renesansowym przez starostę radomskiego Mikołaja Szydłowieckiego. Przebudowa miała na celu stworzenie wygodnej rezydencji, w której król mógłby zatrzymywać się w czasie swoich podróży z Krakowa do Wilna. Po przebudowie rezydencja królewska miała kształt trójkondygnacyjnego podłużnego budynku z kamiennymi krużgankami i dekoracji gotycko-renesansowej. Według lustracji z 1554 roku "Brama miała z boku lokal burgrabiego. Na prawo w dziedzińcu dom piętrowy z kuchnią i gospodarskiemi izbami na dole, a jadalnią na górze, która gankiem oszklonym łączyła się z domem wielkim. ten na dole miał jedną, na górze dwie izby i kila komnat; drugie piętro miało salę wkoło opatrzoną oknami. Od podwórza były krużganki. Między obu domami stała wieża a wniej 4 sklepy. Ku wschodowi za dużym domem była wieża "biała" (dla złoczyńców) i przy plebanii druga wieża (dla szlachty). Ztąd do bramy stroną północną ciągnął się mur trzyrosztowy bez blanków, wzdłuż niego taras. Budynki były z muru podskorupione lub gontem kryte, na piwnicach. Okna z błonami szklanemi okratowane lub z żelaznymi okiennicami. W jednej komnacie strop malowany z pozłacaniem. Za murem przekop z trzema sadzawkami i wał, na który wychodziło się furtą, bo tu był ogród, łaźnia i browar. Spalony przez Szwedów, wielokrotnie później remontowany i przebudowywany.

W latach 1563-1566 zamek był przymusowym miejscem pobytu Katarzyny Habsburżanki, odsuniętej przez męża Zygmunta Augusta. Do dziś zachowały się dwie kondygnacje (w tym piwnice) tzw. Domu Wielkiego, w którym mieści się plebania kościoła farnego pw. św. Jana. Zachowana grubość murów budynku dochodzi do 2,5 m. Od strony południowej widoczne jest pięć niewielkich gotyckich okienek doświetlających najniższą kondygnację oraz fragmenty kamiennego parapetu i obramienia okna z czasów renesansu. Od strony zachodniej odsłonięty jest w pełnej długości fragment kolejnego renesansowego okna. Na obu elewacjach podczas ostatniego remontu uczytelniono oryginalne wątki ceglane. Od strony zachodniej do budynku dostawiona jest rekonstrukcja częściowa muru miejskiego ustawiona na oryginalnym fundamencie kamiennym. Na fundamentach byłego budynku gospodarczego mieszczącego pierwotnie kuchnie i nazywanego "domem wedle bramy" (później kamienicą starościńską) w XIX wieku wniesiono do dziś istniejący budynek. Obecnie trwają prace remontowe mające odsłonić w piwnicach fundamenty zamku na potrzeby przyszłego muzeum historii zamku w Radomiu. W Domu Gotyckim w Puławach zachowało się nadproże portalu pochodzące z zamku w Radomiu oraz fragment gzymsu. Z zamku mogą pochodzić także portale znajdujące się w kościele farnym, ponieważ zbliżone są w formie do portali z zamku Aleksandra na Wawelu.

W murze okalającym dzisiaj teren plebanii znajdują się tablice upamiętniające uchwalenie w Radomiu Konstytucji Nihil Novi oraz zawarcie unii wileńsko-radomskiej.

Bibliografia

• Guldon Z., Źródła do dziejów Radomia w XVI i XVIII wieku., [w:] Radom i region radomski w dobie szlacheckiej Rzeczypospolitej, red. Guldon Z. I Zieliń-ski S., t. 1, Radom 1995, s.183 - 186
• Kowalik Wiesław Marek, Zamek królewski w Radomiu, Radom 2006, ISBN 83-914912-5-0
• Lechowicz Zbigniew: Zamek w Radomiu w świetle prac wykopaliskowych w latach 1999-2001[w:] Późnośredniowieczne zamki na terenie dawnego województwa sandomierskiego,red. L. Kajzer, Kielce 2005, s. 65-90, ISBN 83-921638-1-8
• Luboński J., Monografia historyczna miasta Radomia, Radom 1907(reprint: Warszawa 1986)
• Nierychlewska A. Budownictwo obronne powiatu radomskiego w okresie od XIII do XVIII wieku, Radom 2003, s183-194, ISBN 83-914912-2-6
• Penkala A., Zespół zamkowy w Radomiu, Radom 1987
• Piątkowski Sebastian: Radom - zarys dziejów miasta. Radom 2000 ISBN 83-914912-0-X.
• Pinno A., Rozwój architektury, [w:] Radom. Szkice z dziejów miasta, red. J. Jędrzejewicz, Warszawa 1961, s. 38 - 39