Wda (rzeka): Różnice pomiędzy wersjami

Wda
	; Most kolejowy na Wdzie w okolicach Świecia
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
	Rzeka
Długość	198 km
Powierzchnia zlewni	2325 km²
Średni przepływ	6,52 m³/s (przy ujściu)
	Źródło
Miejsce	Krążno okolice Osławy-Dąbrowy
Wysokość	146 m n.p.m.
Współrzędne	54°05′57″N 17°36′34″E/54,099167 17,609444
	Ujście
Recypient	Wisła
Miejsce	Świecie
Wysokość	23,1 m n.p.m.
Współrzędne	53°24′42″N 18°28′45″E/53,411667 18,479167
Szlak
	Położenie na mapie Polski źródło ujście
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

[wersja nieprzejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 23:43, 10 sty 2024

Wda, inaczej Czarna Woda (niem. Schwarzwasser) – rzeka w północnej Polsce, lewy dopływ Wisły o długości 198 km i powierzchni dorzecza 2325 km²^[1].

Wypływa z jeziora Krążno w pobliżu wsi Osława-Dąbrowa koło Bytowa na Równinie Charzykowskiej. Przepływa przez jeziora Wdzydze, Gołuń, Radolne, Słupinko i Jelenie (tzw. kaszubską wielką wodę), następnie przez Bory Tucholskie. Uchodzi do Wisły w okolicach Świecia.

Silnie meandrująca rzeka nizinna o piaszczystym dnie, z licznymi głazami narzutowymi w korycie. Ze względu na zmienność od górskiego potoku do szerokiej, wolno płynącej rzeki, zakola, często wysokie, a miejscami urwiste, zalesione brzegi oraz przełomy, stanowi atrakcyjny szlak kajakowy. Organizowany jest tam na przełomie stycznia i lutego Ogólnopolski Zimowy Spływ Kajakowy.^{[potrzebny przypis]}

Nazwa „Czarna Woda”, funkcjonująca również w niemieckiej tradycji nazewniczej, wzięła się prawdopodobnie od ciemnych wód rzeki. Na zabarwienie wód wpływ mieć mogły zabagnione brzegi, związki mineralne niesione przez wodę, a także ścieki ze smolarni działających do XIX wieku w przyległych wsiach i przysiółkach.

Na Wdzie działa się 6 elektrowni wodnych: w Wojtalu, we Wdeckim Młynie, w Żurze, Gródku, Kozłowie oraz Świeciu Przechowie.

W 1840 rozpoczęto budowę kanału Wdy o szerokości 6 m. Budowa trwała 6 lat^[2].

Ochrona przyrody

Ponad 30% długości Wdy leży na obszarach objętych ochroną przyrody:

Wdzydzki Park Krajobrazowy
- Rezerwat przyrody Trzebiocha (projektowany)
- Rezerwat przyrody Wyspy na jeziorze Wdzydze (projektowany)
- Rezerwat przyrody Wyspa Ostrów Mały (projektowany)
Rezerwat przyrody Kręgi Kamienne w Odrach
Rezerwat przyrody Krzywe Koło w Pętli Wdy
specjalny obszar ochrony siedlisk Sandr Wdy

Zobacz też

Bibliografia

Roman. Janusiewicz: Wda: Lipusz-Świecie: szlak kajakowy: 1:60 000 = Wda Stromabwärts = Wda river fairway. Wrocław: Eko-Graf, 2005. ISBN 83-86645-68-7.
Przemysław. Jujka: Bory Tucholskie : informator krajoznawczy: mapa turystyczna : 1:75 000. Warszawa: Demart, 2006. ISBN 83-74271-18-3.

Przypisy

↑ A.A. Choiński A.A., Rzeki Borów Tucholskich, [w:] J.J. Banaszak, K.K. Tobolski (red.), Park Narodowy Bory Tucholskie na tle projektowanego rezerwatu biosfery, Charzykowy: Homini, 2002, s. 139–150 .
↑ Tuchola, zarys monograficzny, s. 63 .

Linki zewnętrzne

Archiwalne zdjęcia rzeki w bibliotece Polona

[1] A.A. Choiński A.A., Rzeki Borów Tucholskich, [w:] J.J. Banaszak, K.K. Tobolski (red.), Park Narodowy Bory Tucholskie na tle projektowanego rezerwatu biosfery, Charzykowy: Homini, 2002, s. 139–150 .

[2] Tuchola, zarys monograficzny, s. 63 .

[1]

[2]

@@ Linia 59: / Linia 59: @@
  |wikisłownik = Wda
 }}
-'''Wda''', inaczej '''Czarna Woda''' (niem. ''Schwarzwasser'') – [[rzeka]] w północnej [[Polska|Polsce]], lewy dopływ [[Wisła|Wisły]].
+'''Wda''', inaczej ''Czarna Woda'' ({{niem.|Schwarzwasser}}) – [[rzeka]] w północnej [[Polska|Polsce]], lewy dopływ [[Wisła|Wisły]] o długości 198&nbsp;km i powierzchni dorzecza 2325&nbsp;km²<ref>{{cytuj|autor r=A. Choiński|data=2002|rozdział=Rzeki Borów Tucholskich|tytuł=Park Narodowy Bory Tucholskie na tle projektowanego rezerwatu biosfery|redaktor=J. Banaszak, K. Tobolski|wydawca=Homini|miejsce=Charzykowy|s=139–150}}</ref>.
+Wypływa z jeziora [[Krążno (jezioro)|Krążno]] w pobliżu wsi [[Osława-Dąbrowa]] koło [[Bytów|Bytowa]] na [[Równina Charzykowska|Równinie Charzykowskiej]]. Przepływa przez jeziora [[Wdzydze (jezioro)|Wdzydze]], [[Gołuń (jezioro)|Gołuń]], [[Jezioro Radolne|Radolne]], [[Słupinko (jezioro)|Słupinko]] i [[Jelenie (Bory Tucholskie)|Jelenie]] (tzw. kaszubską wielką wodę), następnie przez [[Bory Tucholskie]]. Uchodzi do Wisły w okolicach [[Świecie|Świecia]].
-Rzeka ma 198&nbsp;km, a powierzchnia dorzecza 2325&nbsp;km²<ref>Choiński A. 2002. Rzeki Borów Tucholskich. [W:] Park Narodowy Bory Tucholskie na tle projektowanego rezerwatu biosfery (red. Banaszak J., Tobolski K.). Homini, Charzykowy: 139–150.</ref>.
+[[Plik:Wda (rzeka)-kajakarze.jpg|thumb|left|Kajaki na Wdzie]]
-Ma początek na [[Równina Charzykowska|Równinie Charzykowskiej]], gdzie wypływa z jeziora [[Krążno (jezioro)|Krążno]] w pobliżu wsi [[Osława-Dąbrowa]] koło [[Bytów|Bytowa]]. Przepływa przez tzw. kaszubską wielką wodę (jeziora [[Wdzydze (jezioro)|Wdzydze]], [[Gołuń (jezioro)|Gołuń]], [[Jezioro Radolne|Radolne]], [[Słupinko (jezioro)|Słupinko]] i [[Jelenie (Bory Tucholskie)|Jelenie]]). Następnie płynie przez [[Bory Tucholskie]]. Uchodzi do Wisły w okolicach [[Świecie|Świecia]].
-[[Plik:Wda (rzeka)-kajakarze.jpg|thumb|left|Kajaki na Wdzie.]]
+[[Plik:Powiat kościerski 007.JPG|thumb|Wda na Górskim Moście za śluzą]]
+Silnie meandrująca rzeka nizinna o piaszczystym dnie, z licznymi głazami narzutowymi w korycie. Ze względu na zmienność od górskiego potoku do szerokiej, wolno płynącej rzeki, zakola, często wysokie, a miejscami urwiste, zalesione brzegi oraz przełomy, stanowi atrakcyjny szlak kajakowy. {{fakt|Organizowany jest tam na przełomie stycznia i lutego Ogólnopolski Zimowy Spływ Kajakowy.}}
-[[Plik:Powiat kościerski 007.JPG|thumb|Wda na Górskim Moście zaraz za śluzą]]
-Rzeka ma charakter nizinny. Dno jest piaszczyste, z licznymi głazami narzutowymi w korycie. Rzeka silnie meandruje, przerzucając swoje wody z jednej strony doliny na drugą. Ze względu na swą zmienność (od górskiego potoku do szerokiej, wolno płynącej rzeki), zakola, często wysokie, a miejscami urwiste, zalesione brzegi oraz przełomy, stanowi jeden z najbardziej atrakcyjnych w kraju szlaków kajakowych. Organizowany jest tu na przełomie stycznia i lutego Ogólnopolski Zimowy Spływ Kajakowy.
-Nazwa „Czarna Woda”, funkcjonująca również w niemieckiej tradycji nazewniczej, wzięła się prawdopodobnie od barwy wód rzeki: ciemnych, a czasami wręcz czarnych. Na zabarwienie wód wpływ miały (lub mieć mogły) takie czynniki, jak zabagnione brzegi, liczba związków mineralnych niesionych przez wodę, a także dopływ ścieków ze [[Smolarnia|smolarni]], istniejących nawet do XIX wieku w przyległych do rzeki wsiach i przysiółkach.
+Nazwa „Czarna Woda”, funkcjonująca również w niemieckiej tradycji nazewniczej, wzięła się prawdopodobnie od ciemnych wód rzeki. Na zabarwienie wód wpływ mieć mogły zabagnione brzegi, związki mineralne niesione przez wodę, a także ścieki ze [[Smolarnia|smolarni]] działających do XIX wieku w przyległych wsiach i przysiółkach.
-Na Wdzie znajduje się 6 elektrowni wodnych: w [[Wojtal]]u, we [[Wdecki Młyn|Wdeckim Młynie]], w [[Żur (wieś)|Żurze]], [[Gródek (wieś w województwie kujawsko-pomorskim)|Gródku]], [[Kozłowo (powiat świecki)|Kozłowie]] oraz Świeciu Przechowie.
+Na Wdzie działa się 6 elektrowni wodnych: w [[Wojtal]]u, we [[Wdecki Młyn|Wdeckim Młynie]], w [[Żur (wieś)|Żurze]], [[Gródek (wieś w województwie kujawsko-pomorskim)|Gródku]], [[Kozłowo (powiat świecki)|Kozłowie]] oraz Świeciu Przechowie.
-W 1840 rozpoczęto budowę [[Kanał Wdy|kanału Wdy]] o szerokości 6 m. Budowa trwała 6 lat i kosztowała 1,2 mln marek<ref>Tuchola, zarys monograficzny str. 63</ref>.
+W 1840 rozpoczęto budowę [[Kanał Wdy|kanału Wdy]] o szerokości 6&nbsp;m. Budowa trwała 6 lat<ref>{{cytuj|tytuł=Tuchola, zarys monograficzny|s=63}}</ref>.
 == Ochrona przyrody ==
-Ponad 30% długości Wdy leży na obszarach objętych ochroną przyrody. Są to tereny parków krajobrazowych i rezerwatów przyrody:
+Ponad 30% długości Wdy leży na obszarach objętych ochroną przyrody:
 * [[Wdzydzki Park Krajobrazowy]]
 ** [[Rezerwat przyrody Wda – Trzebiocha|Rezerwat przyrody Trzebiocha]] (projektowany)
@@ Linia 89: / Linia 88: @@
 == Bibliografia ==
-* {{Cytuj książkę | nazwisko = Janusiewicz | imię = Roman. | tytuł = Wda: Lipusz-Świecie: szlak kajakowy: 1:60&nbsp;000 = Wda Stromabwärts = Wda river fairway | data = 2005 | wydawca = Wydawnictwo Kartograficzne Eko-Graf | miejsce = Wrocław | isbn = 83-86645-68-7 | strony =}}
+* {{Cytuj książkę | nazwisko = Janusiewicz | imię = Roman. | tytuł = Wda: Lipusz-Świecie: szlak kajakowy: 1:60&nbsp;000 = Wda Stromabwärts = Wda river fairway | data = 2005 | wydawca =Eko-Graf | miejsce = Wrocław | isbn = 83-86645-68-7}}
-* {{Cytuj książkę | nazwisko = Jujka | imię = Przemysław. | tytuł = Bory Tucholskie : informator krajoznawczy: mapa turystyczna : 1:75&nbsp;000 | data = 2006 | wydawca = Wydawnictwo „Demart” Wp. z o.o. | miejsce = Warszawa | isbn = 83-74271-18-3 | strony =}}
+* {{Cytuj książkę | nazwisko = Jujka | imię = Przemysław. | tytuł = Bory Tucholskie : informator krajoznawczy: mapa turystyczna : 1:75&nbsp;000 | data = 2006 | wydawca =Demart| miejsce = Warszawa | isbn = 83-74271-18-3}}
 == Przypisy ==