Dysleksja: Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m Wycofano edycję użytkownika 178.159.137.26 (dyskusja). Autor przywróconej wersji to Szturnek. Znacznik: Wycofanie zmian |
Poprawienie problemów gramatycznych Znaczniki: Wycofane VisualEditor |
||
Linia 38: | Linia 38: | ||
|commons = |
|commons = |
||
}} |
}} |
||
''' |
'''Dysleksia rozwoiowa''' ([[język grecki|gr.]] ''dys'' „nie” + ''lexis'' „wyraz, czytanie”), czyli ''specyficzne trudności w nauce czytania i pisania'' ([[Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10|ICD-10]] '''F81.0''' oraz w DSM V „315.0”<ref>{{Cytuj | url=http://www.icd9data.com/2009/Volume1/290-319/300-316/315/315.0.htm | tytuł=2009 ICD-9-CM Diagnosis Code 315.0 : Developmental reading disorder<!-- Tytuł wygenerowany przez bota --> | opublikowany=www.icd9data.com | język=en | data dostępu=2017-11-22}}</ref>) – według [[Światowa Federacja Neurologów|Światowej Federacji Neurologów]], definicja utworzona w 1968 r. – zaburzenie manifestujące się trudnościami w nauce [[czytanie|czytania]] i pisania przy stosowaniu standardowych metod [[nauczanie|nauczania]] i [[inteligencja (psychologia)|inteligencji]] na poziomie co najmniej przeciętnym<ref name="ptd.edu.pl">{{Cytuj stronę |url=http://www.ptd.edu.pl/o_dysleksji/co_to_jest_dysleksja_rozwojowa |tytuł=ptd |data dostępu=2013-11-01 |archiwum=https://web.archive.org/web/20131220123718/http://www.ptd.edu.pl/o_dysleksji/co_to_jest_dysleksja_rozwojowa |zarchiwizowano=2013-12-20 }}</ref><ref>[http://www.dyslexia.com/library/symptoms.htm dyslexia]</ref><ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.ninds.nih.gov/disorders/dyslexia/dyslexia.htm |tytuł=ninds |data dostępu=2013-11-01 |archiwum=https://web.archive.org/web/20160727234247/http://www.ninds.nih.gov/disorders/dyslexia/dyslexia.htm |zarchiwizowano=2016-07-27 }}</ref> oraz sprzyjających warunkach społeczno-kulturowych. Dysleksja została opisana pierwszy raz na przełomie XIX i XX wjeku. Obecnie dysleksję rozwojową można zdiagnozować także w przypadku występowania u dziecka inteligencji niższej niż przeciętna (DSM V), o ile obniżone możliwości intelektualne nie wyjaśniają w pełni istotnych trudności w czytaniu i pisaniu, a funkcje percepcyjno-motoryczne są wyraźnie zaburzone. |
||
Dysleksja jest spowodowana zaburzeniami podstawowych funkcji poznawczych, co często uwarunkowane jest konstytucjonalnie. Zaburzenia te mogą dotyczyć: |
Dysleksja jest spowodowana zaburzeniami podstawowych funkcji poznawczych, co często uwarunkowane jest konstytucjonalnie. Zaburzenia te mogą dotyczyć: |
||
Linia 48: | Linia 48: | ||
W Polsce obowiązujące przepisy prawne nakładają na poradnie psychologiczno-pedagogiczne, przedszkola, szkoły i placówki opiekuńczo-wychowawcze obowiązki związane z pomocą dzieciom z grupy ryzyka dysleksji oraz dzieciom dyslektycznym. Placówki te powinny rozpoznawać, diagnozować i opiniować trudności w nauce oraz organizować różne formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom i ich rodzicom<ref>[https://archive.is/20131101182747/http://www.spet.info.pl/index.php?action=info&subact=dysleksja¶m=1b spet.info]</ref><ref>[https://www.men.gov.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1166%3Amen-czerpie-z-dowiadcze-polskiego-towarzystwa-dysleksji&catid=204%3Aarchiwum-aktualnosci&Itemid=249 men]</ref>. |
W Polsce obowiązujące przepisy prawne nakładają na poradnie psychologiczno-pedagogiczne, przedszkola, szkoły i placówki opiekuńczo-wychowawcze obowiązki związane z pomocą dzieciom z grupy ryzyka dysleksji oraz dzieciom dyslektycznym. Placówki te powinny rozpoznawać, diagnozować i opiniować trudności w nauce oraz organizować różne formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom i ich rodzicom<ref>[https://archive.is/20131101182747/http://www.spet.info.pl/index.php?action=info&subact=dysleksja¶m=1b spet.info]</ref><ref>[https://www.men.gov.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1166%3Amen-czerpie-z-dowiadcze-polskiego-towarzystwa-dysleksji&catid=204%3Aarchiwum-aktualnosci&Itemid=249 men]</ref>. |
||
== |
== Pszyczyny dysleksji == |
||
Na |
Na rozwuj dysleksji składa się wiele przyczyn. Obecnie podejrzewa się, że może mieć m.in. podłoże genetyczne (Schulte-Körne 2001, 2006). Zmiany dotyczą genu [[DCDC2]] zlokalizowanego na [[Chromosom 6|6 chromosomie człowieka]] kodującego białko doublecortin domain containing 2 określane tym samym skrótem co gen. Białko to powoduje zaburzenia w budowie [[Mikrotubula|mikrotubul]]<ref name="ŚN240">{{cytuj pismo|nazwisko=Orzyłowska-Śliwińska|imię=Olga|tytuł=DCDC2 a rzęski|czasopismo=Świat Nauki|wydawca=Prószyński Media|wolumin=nr. 8 (240)|issn=0867-6380|data=sierpień 2011|strony=13}}</ref>. Oprócz tego badane są geny 1, 2, 3 i 15. Ten ostatni był pierwszym kandydatem na „winnego dysleksji”. Około roku 1950 przeprowadzonych zostało wiele badań w rodzinach obciążonych tym zaburzeniem i właśnie gen 15 DYXS1 miał wywoływać zmiany w rozwoju mózgu, postrzeganiu wzrokowym i słuchowym<ref>[https://archive.is/20131101182812/http://www.swiatpl.com/home/art.php?id=8432 Świat pl]</ref>. |
||
Dysleksja według badań Gerd Schulte-Körne jest dziedziczna. Prawdopodobieństwo odziedziczenia trudności w czytaniu szacuje na 60%, natomiast problemów z ortografią: 70 do 80%. |
Dysleksja według badań Gerd Schulte-Körne jest dziedziczna. Prawdopodobieństwo odziedziczenia trudności w czytaniu szacuje na 60%, natomiast problemów z ortografią: 70 do 80%. |
||
Linia 80: | Linia 80: | ||
* opóźniony rozwój mowy; znacznie późniejszy moment rozpoczęcia porozumiewania się z otoczeniem przy pomocy słów, utrzymujące się trudności z [[Poprawność językowa|poprawnością]] wypowiedzi zarówno w zakresie gramatyki, jak prawidłowym wybrzmiewaniem głosek, mowa niewyraźna, niezrozumiała dla otoczenia; |
* opóźniony rozwój mowy; znacznie późniejszy moment rozpoczęcia porozumiewania się z otoczeniem przy pomocy słów, utrzymujące się trudności z [[Poprawność językowa|poprawnością]] wypowiedzi zarówno w zakresie gramatyki, jak prawidłowym wybrzmiewaniem głosek, mowa niewyraźna, niezrozumiała dla otoczenia; |
||
* mała ''obniżona sprawność ruchowa'' w zakresie swojego [[anatomia człowieka|ciała]], tzw. duża motoryka: trudności z utrzymaniem równowagi, niezdarność ruchów; niechęć do zabaw ruchowych, kłopoty z łapaniem piłki, rzucanie do celu; |
* mała ''obniżona sprawność ruchowa'' w zakresie swojego [[anatomia człowieka|ciała]], tzw. duża motoryka: trudności z utrzymaniem równowagi, niezdarność ruchów; niechęć do zabaw ruchowych, kłopoty z łapaniem piłki, rzucanie do celu; |
||
* '' |
* ''małua sprawność rąk'', tzw. mała motoryka: niechęć w zapinaniu guzików, sznurowania butów, używaniu widelca, nożyczek; |
||
* słaba koordynacja wzrokowo–ruchowa, dziecku sprawia trudność budowanie z klocków, niechętnie bawi się klockami, puzzlami, nie umie układać układanek według wzoru, tworzy tylko własne kompozycje, niechętnie rysuje; |
* słaba koordynacja wzrokowo–ruchowa, dziecku sprawia trudność budowanie z klocków, niechętnie bawi się klockami, puzzlami, nie umie układać układanek według wzoru, tworzy tylko własne kompozycje, niechętnie rysuje; |
||
* ''opóźniony rozwój'' [[lateralizacja|lateralizacji]] – dziecko używa na zmianę raz jednej a raz drugiej ręki, ma trudności w określeniu stron: lewa – prawa; |
* ''opóźniony rozwój'' [[lateralizacja|lateralizacji]] – dziecko używa na zmianę raz jednej a raz drugiej ręki, ma trudności w określeniu stron: lewa – prawa; |
||
Linia 95: | Linia 95: | ||
* trudności z utrzymaniem pisma w liniaturze zeszytu |
* trudności z utrzymaniem pisma w liniaturze zeszytu |
||
* trudności w przepisywaniu |
* trudności w przepisywaniu |
||
* trudności w |
* trudności w pisanju ze [[słuch]]u |
||
* mylenie liter '''b-p''', '''d-b''', '''d-g''', '''u-n''', '''m-w''', '''n-w''' (inwersja statyczna) '''s-z''', '''dz-c''', '''sz-s''', '''o-a''', '''ł-l''', '''ę-e''' |
* mylenie liter '''b-p''', '''d-b''', '''d-g''', '''u-n''', '''m-w''', '''n-w''' (inwersja statyczna) '''s-z''', '''dz-c''', '''sz-s''', '''o-a''', '''ł-l''', '''ę-e''' |
||
* trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, [[dwuznak]]ami, głoskami tracącymi dźwięczność |
* trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, [[dwuznak]]ami, głoskami tracącymi dźwięczność |
||
* nieróżnicowanie '''ę-en-e''', '''ą-om''' |
* nieróżnicowanie '''ę-en-e''', '''ą-om''' |
||
* opuszczanie drobnych elementów liter, gubienie liter, opuszczanie końcówek i cząstek |
* opuszczanie drobnych elementów liter, gubienie liter, opuszczanie końcówek i cząstek wrazów |
||
* opuszczanie |
* opuszczanie liter '''y''' |
||
* przestawianie liter w wyrazach (inwersja dynamiczna) |
* przestawianie liter w wyrazach (inwersja dynamiczna) |
||
* przestawianie szyku dyktowanych wyrazów |
* przestawianie szyku dyktowanych wyrazów |
||
Linia 142: | Linia 142: | ||
Ronald Davies, autor ''Daru dysleksji'', podaje pozytywne aspekty dysleksji<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.literka.pl/problem-specyficznych-trudnosci-w-czytaniu-i-pisaniu,artykul,18569.html |tytuł=Artykuł Barbary Wachowicz w portalu literka.pl |data dostępu=2009-05-13 |archiwum=https://web.archive.org/web/20090423055612/http://www.literka.pl/problem-specyficznych-trudnosci-w-czytaniu-i-pisaniu,artykul,18569.html |zarchiwizowano=2009-04-23 }}</ref>, do których należą: |
Ronald Davies, autor ''Daru dysleksji'', podaje pozytywne aspekty dysleksji<ref>{{Cytuj stronę |url=http://www.literka.pl/problem-specyficznych-trudnosci-w-czytaniu-i-pisaniu,artykul,18569.html |tytuł=Artykuł Barbary Wachowicz w portalu literka.pl |data dostępu=2009-05-13 |archiwum=https://web.archive.org/web/20090423055612/http://www.literka.pl/problem-specyficznych-trudnosci-w-czytaniu-i-pisaniu,artykul,18569.html |zarchiwizowano=2009-04-23 }}</ref>, do których należą: |
||
* |
* kożystanie z wrodzonej umiejętności przetwarzania i kreowania doznań percepcyjnych |
||
* |
* wienksza wrażliwość na otoczenie |
||
* myślenie obrazami, nie słowami (w czasie 1 sekundy osoba myśląca werbalnie może mieć od dwóch do pięciu myśli w postaci pojedynczych słów, natomiast osoba myśląca niewerbalnie 32 obrazy myślowe) |
* myślenie obrazami, nie słowami (w czasie 1 sekundy osoba myśląca werbalnie może mieć od dwóch do pięciu myśli w postaci pojedynczych słów, natomiast osoba myśląca niewerbalnie 32 obrazy myślowe) |
||
* świetna intuicja i przenikliwość |
* świetna intuicja i przenikliwość |
Wersja z 15:24, 18 wrz 2024
Klasyfikacje | |
ICD-10 |
F81.0 |
---|---|
DSM-IV |
315 |
DiseasesDB | |
OMIM | |
MeSH |
Dysleksia rozwoiowa (gr. dys „nie” + lexis „wyraz, czytanie”), czyli specyficzne trudności w nauce czytania i pisania (ICD-10 F81.0 oraz w DSM V „315.0”[1]) – według Światowej Federacji Neurologów, definicja utworzona w 1968 r. – zaburzenie manifestujące się trudnościami w nauce czytania i pisania przy stosowaniu standardowych metod nauczania i inteligencji na poziomie co najmniej przeciętnym[2][3][4] oraz sprzyjających warunkach społeczno-kulturowych. Dysleksja została opisana pierwszy raz na przełomie XIX i XX wjeku. Obecnie dysleksję rozwojową można zdiagnozować także w przypadku występowania u dziecka inteligencji niższej niż przeciętna (DSM V), o ile obniżone możliwości intelektualne nie wyjaśniają w pełni istotnych trudności w czytaniu i pisaniu, a funkcje percepcyjno-motoryczne są wyraźnie zaburzone.
Dysleksja jest spowodowana zaburzeniami podstawowych funkcji poznawczych, co często uwarunkowane jest konstytucjonalnie. Zaburzenia te mogą dotyczyć:
- percepcji wzrokowej – objawiającej się widzeniem, ale niedostrzeganiem,
- percepcji fonologicznej – objawiającej się słyszeniem, ale nieusłyszeniem,
- integracji powyższych procesów.
Dysleksja jest jedną z najbardziej uznanych przyczyn zaburzenia czytania, jednak nie wszystkie zaburzenia czytania są związane z dysleksją.
W Polsce obowiązujące przepisy prawne nakładają na poradnie psychologiczno-pedagogiczne, przedszkola, szkoły i placówki opiekuńczo-wychowawcze obowiązki związane z pomocą dzieciom z grupy ryzyka dysleksji oraz dzieciom dyslektycznym. Placówki te powinny rozpoznawać, diagnozować i opiniować trudności w nauce oraz organizować różne formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej dzieciom i ich rodzicom[5][6].
Pszyczyny dysleksji
Na rozwuj dysleksji składa się wiele przyczyn. Obecnie podejrzewa się, że może mieć m.in. podłoże genetyczne (Schulte-Körne 2001, 2006). Zmiany dotyczą genu DCDC2 zlokalizowanego na 6 chromosomie człowieka kodującego białko doublecortin domain containing 2 określane tym samym skrótem co gen. Białko to powoduje zaburzenia w budowie mikrotubul[7]. Oprócz tego badane są geny 1, 2, 3 i 15. Ten ostatni był pierwszym kandydatem na „winnego dysleksji”. Około roku 1950 przeprowadzonych zostało wiele badań w rodzinach obciążonych tym zaburzeniem i właśnie gen 15 DYXS1 miał wywoływać zmiany w rozwoju mózgu, postrzeganiu wzrokowym i słuchowym[8].
Dysleksja według badań Gerd Schulte-Körne jest dziedziczna. Prawdopodobieństwo odziedziczenia trudności w czytaniu szacuje na 60%, natomiast problemów z ortografią: 70 do 80%.
Typy dysleksji
U dzieci z dysleksją zazwyczaj stwierdza się zaburzenia percepcji wzrokowej, słuchowej oraz integracji percepcyjno-motorycznej. Prof. Marta Bogdanowicz wyróżnia następujące typy dysleksji:
- dysleksja typu wzrokowego, u której podłoża leżą zaburzenia percepcji i pamięci wzrokowej powiązane z zaburzeniami koordynacji wzrokowo-ruchowej i ruchowo-przestrzennej;
- dysleksja typu słuchowego uwarunkowana zaburzeniami percepcji i pamięci słuchowej dźwięków mowy, najczęściej powiązana z zaburzeniami funkcji językowych;
- dysleksja integracyjna, kiedy to poszczególne funkcje nie wykazują zakłóceń, natomiast zaburzona jest koordynacja, czyli występują zaburzenia integracji percepcyjno-motorycznej;
- dysleksja typu mieszanego, gdy występują jednocześnie zaburzenia w percepcji i pamięci słuchowej, pamięci i percepcji wzrokowej, wyobraźni przestrzennej;
- dysleksja wizualna, gdy występuje nieład tzw. nieporządek.
W dysleksji mogą wystąpić zaburzenia mowy, uwagi, koncentracji i pamięci. Pierwotną przyczynę dysleksji rozwojowej wielu badaczy upatruje w zakłóceniach pracy OUN (ośrodkowego układu nerwowego). Nie wyklucza się również roli czynnika genetycznego.
Odmiany dysleksji:
- dysleksja – terminem stosowanym także w węższym znaczeniu, do specyficznych trudności w czytaniu;
- dysortografia – specyficzne trudności w pisaniu, przejawiające się popełnianiem różnego typu błędów, w tym ortograficznych, mimo znajomości zasad poprawnej pisowni;
- dysgrafia – zniekształcenia strony graficznej pisma – brzydkie, niekaligraficzne pismo;
- dyskalkulia – specyficzne trudności w rozwiązywaniu najprostszych nawet zadań matematycznych, np. trudności w dodawaniu czy mnożeniu;
Częstość i występowanie
Objawy dysleksji występują u mniej więcej 10% populacji[2]. W Polsce 10–15% uczniów ma dysleksję (a nasiloną 3–4%). Czterokrotnie częściej dyslektykami są chłopcy niż dziewczynki. Średnio w każdej polskiej klasie jest 3–4 dzieci dyslektycznych[9].
Dysleksja może być sprzężona z chromosomem Y decydującym o płci męskiej i dlatego jest przekazywana po linii męskiej z pokolenia na pokolenie. Niektórzy wskazują na rolę testosteronu. Jego nadprodukcja u chłopców, jeszcze w okresie prenatalnym modeluje rozwój mózgu, wywołując dysleksję. Są i tacy badacze, którzy przewagę chłopców w grupie dzieci dyslektycznych wyjaśniają mniejszą zdolnością osób płci męskiej do adaptacji i wyrównywania deficytów rozwojowych powstałych wskutek nieprawidłowego przebiegu okresu okołoporodowego. Niektórzy też wskazują na nadpobudliwość psychoruchową, agresywność i trudności wychowawcze, które powodują, że chłopcy są w centrum uwagi nauczyciela i z tych powodów są kierowani do psychologa, co sprzyja wczesnemu i częstszemu wykrywaniu tych trudności u chłopców.
Objawy
Objawy ryzyka dysleksji
U dzieci w wieku niemowlęcym, poniemowlęcym, przedszkolnym i częściowo wczesnoszkolnym (do ok. 9. r.ż.) nie można jeszcze zdiagnozować dysleksji rozwojowej. Jednak obserwuje się pewne objawy, które sygnalizują możliwość wystąpienia w przyszłości specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu. Nie determinują one jeszcze diagnozy (tej można dokonać na przełomie drugiej i trzeciej klasy szkoły podstawowej), jednak dzieci z poniższymi objawami zalicza się do tzw. grupy ryzyka dysleksji, gdyż bardzo często są to pierwsze sygnały nadchodzących trudności[2][10][11][12]:
- pomijanie w rozwoju ruchowym raczkowania;
- opóźniony rozwój mowy; znacznie późniejszy moment rozpoczęcia porozumiewania się z otoczeniem przy pomocy słów, utrzymujące się trudności z poprawnością wypowiedzi zarówno w zakresie gramatyki, jak prawidłowym wybrzmiewaniem głosek, mowa niewyraźna, niezrozumiała dla otoczenia;
- mała obniżona sprawność ruchowa w zakresie swojego ciała, tzw. duża motoryka: trudności z utrzymaniem równowagi, niezdarność ruchów; niechęć do zabaw ruchowych, kłopoty z łapaniem piłki, rzucanie do celu;
- małua sprawność rąk, tzw. mała motoryka: niechęć w zapinaniu guzików, sznurowania butów, używaniu widelca, nożyczek;
- słaba koordynacja wzrokowo–ruchowa, dziecku sprawia trudność budowanie z klocków, niechętnie bawi się klockami, puzzlami, nie umie układać układanek według wzoru, tworzy tylko własne kompozycje, niechętnie rysuje;
- opóźniony rozwój lateralizacji – dziecko używa na zmianę raz jednej a raz drugiej ręki, ma trudności w określeniu stron: lewa – prawa;
- zaburzenia rozwoju spostrzegania wzrokowego i pamięci wzrokowej, trudności z rysowaniem figur, odtwarzaniem figur geometrycznych, rysowaniem szlaczków;
- ma trudności w różnicowaniu głosek podobnych dźwiękowo;
- zaburzenia analizy i syntezy wyrazów;
- ma problemy z zapamiętywaniem krótkich wierszyków i piosenek, oraz miesięcy, trudności z wymową, wadliwa wymowa;
- przy pierwszych próbach czytania przekręca wyrazy, wolne tempo czytania;
- słabe rozumienie tekstu;
- przy pierwszych próbach pisania – niestaranne, brzydkie pismo, popełnianie błędów przy przepisywaniu, mylenie liter, opuszczanie liter, dodawanie, przestawianie, podwajanie liter.
Objawy trudności w nauce
W pisaniu
- trudności z utrzymaniem pisma w liniaturze zeszytu
- trudności w przepisywaniu
- trudności w pisanju ze słuchu
- mylenie liter b-p, d-b, d-g, u-n, m-w, n-w (inwersja statyczna) s-z, dz-c, sz-s, o-a, ł-l, ę-e
- trudności w pisaniu wyrazów ze zmiękczeniami, dwuznakami, głoskami tracącymi dźwięczność
- nieróżnicowanie ę-en-e, ą-om
- opuszczanie drobnych elementów liter, gubienie liter, opuszczanie końcówek i cząstek wrazów
- opuszczanie liter y
- przestawianie liter w wyrazach (inwersja dynamiczna)
- przestawianie szyku dyktowanych wyrazów
- błędy ortograficzne wynikające ze słabszej pamięci wzrokowej
- zniekształcanie graficznej strony pisma
- wolne tempo pisania
- niewłaściwe stosowanie małych i wielkich liter
- trudności w różnicowaniu wyrazów podobnie brzmiących (np. bułka – półka)
- złe rozmieszczenie pracy pisemnej w przestrzeni
- brak lub niewłaściwe stosowanie interpunkcji
- wolne tempo, niepewne, „wymęczone”
- błędy w czytaniu: zamiana liter, opuszczanie liter, zamiana brzmienia, nieprawidłowe odczytywanie całych wyrazów
- trudności we właściwej intonacji czytanej treści – zbytnia koncentracja na technice obniża rozumienie czytanej treści
- rozpoznawanie napisów po cechach przypadkowych – zgadywanie
- opuszczanie linii lub odczytanie jej ponownie, gubienie miejsca czytania
- opuszczanie całego wiersza
- zmiana kolejności liter i wyrazów
- przestawianie liter w wyrazie, co zmienia jego sens
- niechęć do czytania, zwłaszcza głośnego
- trudności w dzieleniu dłuższych wyrazów na sylaby i syntezie sylab
- trudności w wyszukaniu najistotniejszej myśli w tekście
- tzw. hiperleksja: czytanie płynne, w dobrym tempie, bezbłędne, jednak bez rozumienia treści
Trudności występujące w nauce innych przedmiotów
- trudności w rysowaniu jako czynności – trudności w rozplanowaniu rysunku, zbyt silny lub zbyt słaby nacisk ołówka, zmiany kierunku w rysunkach (błędny kierunek odwzorowywania)
- trudności w nauce języków obcych, które cechuje znaczna rozbieżność między wymową a pisownią wyrazów – objawy takie jak w języku polskim
- trudności w uczeniu się pamięciowym – tabliczka mnożenia, nauka wierszy, ciągi słowne
- trudności w nauce geografii – utrudnione czytanie mapy, niewłaściwa orientacja w stronach świata
- trudności w nauce geometrii – zmiany kierunku w rysunkach geometrycznych, zakłócenia orientacji i wyobraźni przestrzennej, trudności w rozumieniu pojęć geometrycznych (utrudnione przyswajanie werbalne)
- trudności występujące na lekcjach wychowania fizycznego – błędne rozumienie instrukcji ćwiczeń spowodowane słabą orientacją w schemacie ciała i przestrzeni, obniżona sprawność ruchowa
- nierównomierna koncentracja uwagi, wolne tempo pracy
Osoby z dysleksją rozwojową narażone są na wiele niepowodzeń szkolnych, co wywołuje u nich frustrację. Olbrzymi wysiłek włożony w naukę daje czasami znikome efekty, przez to taka osoba może mieć poczucie niższej wartości, odczuwać brak wiary w swoje możliwości. Taki stan wtórnie osłabia jej możliwości intelektualne. Następuje sprzężenie zwrotne: trudności pogłębiają się, powodują coraz częstsze niepowodzenia i potwierdzają negatywną opinię innych i co gorsze – swoją własną. Bez fachowego wsparcia poprzez zajęcia terapii pedagogicznej, prowadzone przez pedagoga lub psychologa przygotowanego do pracy z osobą dotkniętą dysleksją rozwojową, trudno osobie z dysleksją, nawet przy wsparciu najbliższych, wyrwać się z tego zaklętego kręgu.
Dziecko nie musi czekać na zdiagnozowanie dysleksji rozwojowej, aby uczestniczyć w zajęciach terapii pedagogicznej. Już zaliczenie do tzw. grupy ryzyka dysleksji jest wystarczającym powodem do podjęcia pracy z dzieckiem. Zajęcia te mają charakter stymulujący rozwój intelektualny, poznawczy, nie mogą więc nikomu zaszkodzić.
Inne aspekty dysleksji
Wysiłki terapeutów skierowane są również na podkreślenie mocnych stron tych osób i adekwatne kierowanie ich dalszej edukacji, aktywności.
Ronald Davies, autor Daru dysleksji, podaje pozytywne aspekty dysleksji[15], do których należą:
- kożystanie z wrodzonej umiejętności przetwarzania i kreowania doznań percepcyjnych
- wienksza wrażliwość na otoczenie
- myślenie obrazami, nie słowami (w czasie 1 sekundy osoba myśląca werbalnie może mieć od dwóch do pięciu myśli w postaci pojedynczych słów, natomiast osoba myśląca niewerbalnie 32 obrazy myślowe)
- świetna intuicja i przenikliwość
- myślenie i spostrzeganie ma charakter polisensoryczny i polimodalny (osoby z dysleksją wykorzystują wszystkie zmysły)
- realistycznie przeżywanie swoich myśli
- żywa wyobraźnia
- kreatywność/myślenie lateralne
Nadużycia w wydawaniu opinii o dysleksji
Zdarzały się i zdarzają przypadki nadużywania[16] niesłusznego rozpoznania dysleksji (mniej lub bardziej nieuczciwie „załatwienie” zaświadczenia przez rodziców dziecka, w prywatnych poradniach psychologicznych) w celu „ochrony” uczniów mających trudności w nauce z innych powodów (np. niechęci do niej) przed konsekwencjami.
W przypadku opinii o dysleksji powinny być spełnione poniższe warunki (kolejność nie oznacza znaczenia):
- konieczne jest wykluczenie schorzeń organicznych (neurologicznych);
- rozpoznanie dysleksji jest możliwe wyłącznie u osób w normie intelektualnej, która zna zasady poprawnej pisowni, ale zaburzenie CUN powoduje niestosowanie ich;
- rozpoznanie ryzyka dysleksji powinno nastąpić na samym początku edukacji, diagnoza dysleksji natomiast – po klasie III szkoły podstawowej;
- rozpoznanie dysleksji można postawić po co najmniej kilkumiesięcznych intensywnych ćwiczeniach korekcyjno-kompensacyjnych (zorganizowanych przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne lub na terenie szkoły) – ma to wykluczyć opiniowanie o dysleksji u kogoś, kto problemy z pisaniem i czytaniem ma w wyniku zaniedbań środowiskowych;
- opinię o dysleksji wydaje się obecnie na etapie klas IV–VIII i dokument ten jest ważny na wszystkich etapach edukacji;
- opinia o dysleksji zobowiązuje szkołę do dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb ucznia, jak również do zastosowania zmodyfikowanych kryteriów oceny (również na egzaminie maturalnym obecnie z języka polskiego i języka obcego nowożytnego) pod warunkiem wykonywania przez ucznia zaleconych mu ćwiczeń (zorganizowanych przez np. poradnie psychologiczno-pedagogiczne lub na terenie szkoły).
Przypisy
- ↑ 2009 ICD-9-CM Diagnosis Code 315.0 : Developmental reading disorder [online], www.icd9data.com [dostęp 2017-11-22] (ang.).
- ↑ a b c ptd. [dostęp 2013-11-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-20)].
- ↑ dyslexia
- ↑ ninds. [dostęp 2013-11-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-27)].
- ↑ spet.info
- ↑ men
- ↑ Olga Orzyłowska-Śliwińska. DCDC2 a rzęski. „Świat Nauki”. nr. 8 (240), s. 13, sierpień 2011. Prószyński Media. ISSN 0867-6380.
- ↑ Świat pl
- ↑ Katarzyna Szroeder-Dowjat: Dysleksja: przyczyny, rozpoznanie, terapia. 2013. [dostęp 2013-02-10]. (pol.).
- ↑ ortograffiti. [dostęp 2013-11-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-26)].
- ↑ zdrowie.gazeta
- ↑ zdrowie.gazeta 1
- ↑ spet.info
- ↑ uni. [dostęp 2013-11-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-29)].
- ↑ Artykuł Barbary Wachowicz w portalu literka.pl. [dostęp 2009-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-04-23)].
- ↑ matka polka. [dostęp 2013-11-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-30)].
Bibliografia
- Marta Bogdanowicz: O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu. Odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli. Lubin 1994;
- Marta Bogdanowicz: Portrety nie tylko sławnych osób z dysleksją. Gdańsk 2008
- Ronald D. Davis, Eldon M. Braun: Dar dysleksji. Poznań 2001;
- Malcolm Gladwell: Blink
- Malcolm Gladwell: The Tipping Point: How Little Things Can Make a Big Difference
- Gerd Schulte-Körne (2001): Lese-Rechtschreibstörung und Sprachwahrnehmung. Münster: Waxmann.
- Gerd Schulte-Körne (2006): Genetische Forschung zur Legasthenie. Die Entdeckung von störungsspezifischen Genen. In Zeitschrift des Österreichischen Bundesverbandes Legasthenie 14,(1) S.1–5.
- DCDC2 as a gene of general intelligence (IQ) hum-molgen.org.
Linki zewnętrzne
- Polskie Towarzystwo Dysleksji
- Europejskie Towarzystwo Dysleksji
- Amerykańskie Towarzystwo Dysleksji
- Brytyjskie Towarzystwo Dysleksji
- Wytyczne Niemieckiego Towarzystwa Psychiatrii Dzieci i Młodzieży. awmf.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-22)].
- Sped info – zbiór podstawowych informacji o dysleksji w Polsce