Sfaleryt: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja nieprzejrzana] |
m robot dodaje: vi:Sphalerit |
poprawa przekierowania |
||
| Linia 16: | Linia 16: | ||
* [[Gęstość]] – 3,92 – 4,2 g/cm<sub>3</sub> |
* [[Gęstość]] – 3,92 – 4,2 g/cm<sub>3</sub> |
||
* [[Połysk]] – diamentowy |
* [[Połysk]] – diamentowy |
||
* [[Barwa]] – bezbarwny, domieszki innych [[ |
* [[Barwa]] – bezbarwny, domieszki innych [[Metale|metali]] zabarwiają minerał na [[żółty|żółto]], [[Barwa czerwona|czerwono]] do [[Barwa czarna|czarnego]] |
||
* [[Rysa (mineralogia)|Rysa]] – [[żółty|żółta]] |
* [[Rysa (mineralogia)|Rysa]] – [[żółty|żółta]] |
||
| Linia 48: | Linia 48: | ||
Przy pocieraniu o niepolerowaną płytkę [[porcelana|porcelanową]] sfaleryt wydziela zapach [[siarkowodór|siarkowodoru]]. |
Przy pocieraniu o niepolerowaną płytkę [[porcelana|porcelanową]] sfaleryt wydziela zapach [[siarkowodór|siarkowodoru]]. |
||
Dawniej, gdy [[cynk]] nie był znany, górnicy sascy nazywali sfaleryt ''blendą'', czyli rudą, która mami i zwodzi – obiecuje [[ |
Dawniej, gdy [[cynk]] nie był znany, górnicy sascy nazywali sfaleryt ''blendą'', czyli rudą, która mami i zwodzi – obiecuje [[Metale|metal]] a nie daje go. |
||
Nawet słynny specjalista górniczy [[Agricola]] w [[XVI wiek]]u uważał sfaleryt za kruszec [[ołów|ołowiu]]. Dopiero w [[XVIII wiek]]u [[Szwecja|szwedzki]] chemik Brandt rozpoznał w nim ważny kruszec [[cynk]]u. |
Nawet słynny specjalista górniczy [[Agricola]] w [[XVI wiek]]u uważał sfaleryt za kruszec [[ołów|ołowiu]]. Dopiero w [[XVIII wiek]]u [[Szwecja|szwedzki]] chemik Brandt rozpoznał w nim ważny kruszec [[cynk]]u. |
||
Wersja z 03:48, 29 lis 2009
Sfaleryt (blenda cynkowa) – minerał z gromady siarczków. Bardzo pospolity i szeroko rozpowszechniony.
Nazwa pochodzi od gr. sphaleros = zwodniczy, niepewny, podstępny, złudny; nawiązuje do kłopotów jakie sprawia minerał przy identyfikacji (dopiero w XVII w. określono, że jest to kruszec cynku).
Właściwości
- Wzór chemiczny – ZnS – siarczek cynku
- Układ krystalograficzny – regularny
- Twardość w skali Mohsa – 3,5-4
- Łupliwość – doskonała, sześciokierunkowa
- Przełam – muszlowy
- Gęstość – 3,92 – 4,2 g/cm3
- Połysk – diamentowy
- Barwa – bezbarwny, domieszki innych metali zabarwiają minerał na żółto, czerwono do czarnego
- Rysa – żółta
Tworzy kryształy izometryczne (tetraedry lub dwunastościany rombowe), często występują zbliźniaczenia oraz charakterystyczne prążki na ścianach kryształów. Występuje w formie skupień zbitych, ziarnistych, pylastych ( – brunckit), nerkowatych, naciekowych i skorupowych. Razem z wurcytem stanowi odmianę polimorficzną siarczku cynku. Jest kruchy, przezroczysty, zawiera domieszki żelaza, kadmu, manganu, talku, indu, ołowiu, srebra.
Odmiany
- blenda karmelowa – żółta lub brunatna
- cleiofan – czysty, bezbarwny
- blenda rubinowa – z małą domieszką żelaza, zabarwiony na czerwono, pomarańczowo
- gumucionit – zielony, szary, brunatnoczarny
- marmatyt, – z dużą domieszką żelaza, zabarwiony na ciemnozielony do czarnego
- christofit – czarny, zawiera domieszki żelaza
- przybramit – zawiera domieszki kadmu
Występowanie
Najczęściej tworzy się w wyniku działalności gorących roztworów przenikających przez różne skały. Bywa spotykany w żyłach kruszcowych, w pegmatytach, gabrach. Prawie zawsze występuje z galeną, pirytem, chalkopirytem, markasytem, kalcytem. Obecny we wszystkich skałach zawierających siarczki.
Miejsca występowania: Hiszpania, Meksyk, USA, Australia, Rosja, Kazachstan, Namibia, Niemcy.
W Polsce – pospolity kruszec złóż cynku i ołowiu okolic Bytomia, Tarnowskich Gór, Olkusza. Znany też z Dolnego Śląska – okolice Boguszowa, Kowar, Strzegomia, i Kletna. Spotkać go można w kopalni miedzi w rejonie Lubina i Polkowic.
Zastosowanie
- źródło cynku (67% Zn).
- źródło kadmu, srebra, (też indu, galu)
- poszukiwany przez kolekcjonerów
- dobrze wykształcone kryształy są wykorzystywane w jubilerstwie
- służy do wyrobu drobnej galanterii ozdobnej.
Ciekawostki
Przy pocieraniu o niepolerowaną płytkę porcelanową sfaleryt wydziela zapach siarkowodoru.
Dawniej, gdy cynk nie był znany, górnicy sascy nazywali sfaleryt blendą, czyli rudą, która mami i zwodzi – obiecuje metal a nie daje go.
Nawet słynny specjalista górniczy Agricola w XVI wieku uważał sfaleryt za kruszec ołowiu. Dopiero w XVIII wieku szwedzki chemik Brandt rozpoznał w nim ważny kruszec cynku.
