Głowienka (ptak): Różnice pomiędzy wersjami
[wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
m MalarzBOT: regeneracja szablonu {{Zwierzę infobox}} + WP:SK |
AvocatoBot (dyskusja | edycje) m r2.7.3) (Robot dodał ar:حمرواي |
||
Linia 72: | Linia 72: | ||
[[Kategoria:Ptaki Europy]] |
[[Kategoria:Ptaki Europy]] |
||
[[ar:حمرواي]] |
|||
[[az:Qırmızıbaş dalğıc]] |
[[az:Qırmızıbaş dalğıc]] |
||
[[ba:Сумғыс өйрәк]] |
[[ba:Сумғыс өйрәк]] |
Wersja z 15:10, 7 lip 2012
Aythya ferina[1] | |
(Linnaeus, 1758) | |
samiec w szacie godowej | |
samica | |
Systematyka | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Typ | |
Podtyp | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Podrodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
głowienka |
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
Głowienka, kaczka rdzawogłowa (Aythya ferina) – gatunek średniego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae).
Występowanie
Zamieszkuje środkowe szerokości geograficzne Eurazji - Wyspy Brytyjskie, Europę Środkową i Wschodnią i pas w Azji Środkowej po Mandżurię i północną Japonię. Izolowana populacja w Azji Mniejszej. Południowe i nadatlantyckie populacje osiadłe (czasem koczujące), północne wędrowne. Przeloty w marcu - kwietniu i sierpniu - listopadzie. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego, na Bliskim Wschodzie, w subsaharyjskiej Afryce i Azji Południowej oraz na Dalekim Wschodzie, również na południu i południowym zachodzie Europie Środkowej. Sporadycznie zalatuje na Hawaje, Filipiny, Guam, Wyspy Owcze, Azory, Wyspy Kanaryjskie i Wyspy Zielonego Przylądka. Od XIX wieku w Środkowej i Zachodniej Europie zaczęła rozprzestrzeniać się na północ i zachód. Dotarła nawet do Islandii.
W Polsce spotykana na całym niżu oprócz gór i dużych kompleksów leśnych. U nas jest średnio licznym ptakiem lęgowym.
Charakterystyka
- Cechy gatunku
- Głowienka to kaczka nurkująca - grążyca o specyficznej krępej sylwetce. Samiec w szacie godowej ma głowę i górę szyi rdzawokasztanowe, dół szyi i pierś oraz podogonie i dolne pióra ogona czarne. Wierzch i boki szare z drobnym ciemniejszym poprzecznym prążkowaniem, brzuch biały. Samica, niepozorna wobec samca, ogólnie brązowa, wierzch i boki jaśniejsze, tył ciała szarobrązowy, a brzuch biały. Wokół oczu i dzioba znajduje się przejaśnienie. W upierzeniu spoczynkowym kaczor staje się podobny do samicy, ale ma lekko rudawy odcień, pierś i kuper szarobrązowe. Osobniki młodociane i samce w upierzeniu spoczynkowym podobne do samicy. Gdy pływa głęboko zanurza się w wodzie. Samicę w locie rozpoznaje się po barwie piór podogonowych. Do lotu wzbija się poprzez rozbieg na wodzie. Głowienki po lęgach trzymają się w niewielkich stadach lub mieszanych z czernicą.
- W porównaniu z innymi kaczkami głowienka ma duże i płaskie czoło. Jest niewiele większa od czernicy, ale mniejsza od krzyżówki. Dziób szaroniebieski, czarny na końcu i u nasady, podczas gdy u podgorzałki jest jednobarwny.
- Pierzenie
- Gdy skończą się lęgi głowienki szukają miejsca do pierzenia, gdzie zmieniają pióra okrywowe i lotki. Samce na pierzenie przylatują już w czerwcu, a samice dopiero po wychowaniu młodych. Zamiana piór trwa 3-4 tygodnie i wtedy są niezdolne do lotu. Istotne jest zatem by miało to miejsce na jeziorach zacisznych i bogatych w pokarm.
- Wymiary średnie
- Długość ciała ok. 48 - 55 cm
- Rozpiętość skrzydeł ok. 75 cm
- Masa ok. 700 - 1100 g
Biotop
Duże, słodkowodne, gęsto zarośnięte zbiorniki wodne jak żyzne jeziora w głębi lądu, stawy hodowlane, zbiorniki zaporowe, starorzecza lub cieki o leniwym prądzie. Preferuje te o dużej powierzchni i głębokości. Gnieździ się również na małych stawach, torfiankach i bagnach, choć kaczęta są wyprowadzane z nich na zbiorniki o większej powierzchni lustra. Licznie też gniazduje na wyspach. Jesienią i zimą widywana zwykle w dużych grupach na otwartych, dużych jeziorach. Często przebywa na otwartej wodzie, tam śpi i wypoczywa.
Okres lęgowy
- Toki
- Na lęgowiska przylatuje w marcu lub kwietniu stadami, choć pary dobierają się już na zimowisku. Toki, które tam się zaczynają (późną zimą), kończą się dopiero na lęgowisku. Są spokojniejsze niż u kaczek pływających. Kaczor pływa wokół samicy i kiwa głową dotykając nią grzbietu, po czym wydyma szyję wyciągając ją na wodzie. W okresie godowym samiec pogwizduje, a kaczka odzywa się chrapliwym "karr". Pary są monogamiczne.
- Gniazdo
- Na lądzie, pod osłoną gęstej roślinności nadwodnej, zazwyczaj w pobliżu wody (często bezpośrednio nad nią) w turzycach, mannie, trzcinach, a także w roślinach, które są jej pokarmem. Stanowi go kopiec z roślinności, platforma unoszona na wodzie lub zagłębienie na lądzie. Wyścieła je puchem. Co ciekawe samice głowienki, podobnie jak i hełmiatki, przy dużym zagęszczeniu gniazd wysiaduje jaja w cudzych gniazdach lub siedzi poza nim. Samice mogą też w takich warunkach podrzucać sobie jaja. Głowienka jest jedną z najliczniejszych lęgowych kaczek. Chętnie gniazduje w pobliżu kolonii mew.
- Jaja
- W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając w kwietniu - lipcu 6 do 15 zielonoszarych lub oliwkowych jaj o średnich wymiarach 62 x 44 mm i średniej masie 66 g. Skorupki są cienkie i wyglądają na tłuste. Ze względu na wzajemne podrzucanie sobie jaj, może ich być jednak w gnieździe do 20 sztuk (odnotowano nawet 35).
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 24 - 28 dni przez samicę. W tym czasie nikną więzy między partnerami i dlatego rzadko można zobaczyć kaczora do końca wysiadywania jaj przy kaczce. Zagniazdownik, pisklęta usamodzielniają się po 50 - 55 dniach. Wprawdzie samica sama musi opiekować się dużą ilością kacząt, to jednak nie karmi ich, bo same żerują. Sprawia to dość duży sukces rozrodczy. W puchu są oliwkowobrunatne i jasnożółte z żółtozielonymi plamkami.
Pożywienie
Rośliny wodne wiosną i latem oraz drobne wodne zwierzęta jesienią i zimą, które, jako grążyca, zdobywa nurkując do 1,5 - 2,5 m. Są to przede wszystkim larwy owadów, ślimaki i małże. Żeruje głównie na mulistym dnie z podwodną roślinnością. Pod wodę może też sięgać wyciągając szyję i zanurzając zarazem przednią część tułowia, tylna sterczy pionowo na taflą wody.
Ochrona
Gatunek łowny od 15 sierpnia do 21 grudnia.
Zagraża mu utrata siedlisk lęgowych w wyniku intensywnej gospodarki stawowej, głównie pogłębienia stawów, niszczenia roślinności wynurzonej i likwidowania wysp.
Zobacz też
- ↑ Aythya ferina, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Aythya ferina, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
Bibliografia
- Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
- Klaus Richarz: Ptaki - Przewodnik. Warszawa: MUZA, 2009. ISBN 978-83-7495-018-3.