Geomorfologia Poznania: Różnice pomiędzy wersjami

Przeglądaj historię interaktywnie

[wersja przejrzana]

← poprzednia edycja następna edycja →

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Wersja z 23:33, 28 maj 2011

Szablon:Źródła

Miasto leży w makroregionie Pojezierza Wielkopolskiego. Najstarsza część miasta znajduje się na dnie zorientowanego wzdłuż osi północ-południe Poznańskiego Przełomu Warty. Dolina ma szerokość w tym miejscu od 1,5 km do 4 km. Od wschodu zamyka ją Wysoczyzna Gnieźnieńska, a od zachodu Wysoczyzna Poznańska. Obie wznoszą się do wysokości 80 m n.p.m. Dolina na terenie miasta przecina pagórki wału moreny czołowej stadiału poznańskiego.

Najwyżej położonym punktem miasta jest Góra Moraska - 154 m n.p.m. Rożnica poziomów miedzy jej szczytem a leżącym w odległości 5 km brzegiem Warty wynosi ok. 100 m jest bardzo znacząca jak na tereny nizinne^[1].

Terasy Warty

W dolinie wyróżnia się siedem teras:

terasa I – (terasa zalewowa) wysokość ok. 53 m n.p.m. (wys. względna do 3 m nad średnim poziomem rzeki). Zajmuje dno doliny o szerokości 800 m, znajduje się zarówno na prawym jak i na lewym brzegu. Jej dno stanowią piaski, żwiry i inne osady rzeczne. Obecnie znacznie podwyższona przez nasypy budowane od średniowiecza. Leży na niej Ostrów Tumski z Zagórzem oraz Śródka na prawym brzegu i Chwaliszewo, Grobla (Poznań) i Piaski (Poznań) na lewym.
terasa II – wysokość 55–57 m n.p.m. (wys. względna od 3 m do 7 m nad średnim poziomem rzeki). Zachowana w niewielkim fragmencie, na południe od doliny Bogdanki. Na leżącej na lewym brzegu Przemysł I lokował miasto w 1253.
terasa III – wys. względna 8 m do 9 m nad średnim poziomem rzeki. Występuje fragmentarycznie na prawym brzegu Warty, na północ od doliny Głównej.
terasa IV – wysokość 62,5 – 66,5 m n.p.m. (średnio 10 m do 14 m nad średnim poziomem rzeki), jej dno stanowią gliny zwałowe. Powstały na niej Rataje (Poznań) i Komandoria (Poznań)
terasa V – wysokość względem średniego poziomu rzeki 15 m do 16 m. Występuje bardzo sporadycznie, w północnej części doliny.
terasa VI – wysokość ok. 70 m n.p.m. (wys. względna 17 m do 20 m nad średnim poziomem rzeki), zachowana w niewielkim fragmencie na prawym brzegu między doliną Cybiny a Starołęką.
terasa VII – wysokość 71–73 m n.p.m. (wys. względna 19 m do 20 m nad średnim poziomem rzeki), szerokość 1 km – 2 km, zaś spadek 5‰ na brzegu prawym i 7‰ na lewym. Od niższych poziomów oddzielał ją niegdyś ostry próg, lecz podczas prac ziemnych prowadzonych podczas rozbudowy miasta został on silnie złagodzony, jej dno stanowi glina zwałowa. W śródmieściu obejmuje obszar między placem Wolności a Dworcem Głównym PKP. Na niej leżą dzielnice: Wilda, Starołęka, Naramowice i część Śródmieścia.

Dopływy Warty

Na terenie miasta zaznaczają się również głębokie doliny dopływów Warty. Ogółem przez Poznań przepływa około 100 cieków wodnych o łącznej długości około 200 km z czego 22 km przypada na Wartę^[2]. Wszystkie są pozaklasowe.

Na lewym brzegu biegną one wzdłuż osi NW–SE i są to, idąc od południa: Wirenka, Strumień Junikowski (8,4 km w mieście), Bogdanka (9 km w mieście, jest to największy lewobrzeżny dopływ na terenie Poznania, w jej przedłużeniu znajduje się rynnowe Jezioro Kierskie, a w samej dolinie zaporowe jezioro Rusałka) i Różany Potok. Na stokach doliny Bogdanki rozlokowały się dzielnice Sołacz i leżące poniżej Jeżyce, samo zaś dno doliny zajmują parki im. Adama Wodziczki, Sołacki i kompleks leśny Woli.

Na brzegu prawym przebieg dolin wytycza oś NE–SW, są one stosunkowo szerokie i silnie zabagnione lub zajęte przez jeziora (np. Cybina przepływa przez jez. Swarzędzkie) lecz w pobliżu ujścia silnie się zwężają i pogłębiają (Cybina wrzyna się w IV terasę na 12 m, a spadek wynosi do 10‰. Dopływami (od południa) są: Kopel, Cybina (9 km w mieście, największa z nich, w jej dolnym odcinku powstało zaporowe jezioro Maltańskie, powyżej którego dolinę zajmuje klin zieleni o charakterze parkowym i leśnym obejmujący między innymi Nowe ZOO), Główna (6 km w mieście), Głuszynka (7 km w mieście) oraz Struga Koźlanka.

Liczne dopływy i podział głównego nurtu Warty na wiele odnóg (do dziś zachowały się dwie obejmujące wyspę Ostrów Tumski, lecz kiedyś takie dzielnice jak: Piaski, Czartoria, Chwaliszewo czy Rybaki stanowiły osobne wyspy. Te zmiany zachodziły zarówno ze względu na naturalne procesy meandrowania rzeki, ale również, a nawet przede wszystkim wskutek prowadzonych prac hydrologicznych) tworzyły izolowane fragmenty wyższych teras tworząc tzw. "góry". Do dziś zachowała się góra Góra Przemysła i wzgórze św. Wojciecha, a zniwelowano Muszą Górę (teren obecnego pl. Wolności) i górę św. Marcina (pozostałością po niej jest silne opadanie ul. św. Marcin na wschód za kościołem i dużo słabsze na zachód).

Użytkowanie gruntów

Tereny zabudowane zajmują 106,69 km² co stanowi 41% powierzchni miasta^{[potrzebny przypis]}.
Tereny zielone zajmują 72 km² co stanowi 27% powierzchni miasta. Z tej liczby 52% to lasy.^{[potrzebny przypis]} Formują one cztery, wspomniane już wyżej, kliny zieleni: golęciński (w dolinie Bogdanki), cybiński (w dolinie Cybiny), naramowicki (w północnej części lewobrzeżnego Poznania, w dolinie Warty i Różanego Potoku) oraz dębiński (w południowej części miasta, na lewym brzegu Warty). W obrębie miasta znajdują się dwa rezerwaty oraz 20 obszarów przyrodniczo cennych.
Grunty wykorzystywane rolniczo zajmują 57,6 km² co stanowi 21,6% powierzchni miasta. Są to grunty o IV – VI klasie.^{[potrzebny przypis]}

↑ Włodzimierz Łęcki: 365 zagadek o Poznaniu. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2010, s. 88.
↑ Włodzimierz Łęcki: 365 zagadek o Poznaniu. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2010, s. 89.

[1] Włodzimierz Łęcki: 365 zagadek o Poznaniu. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2010, s. 88.

[2] Włodzimierz Łęcki: 365 zagadek o Poznaniu. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2010, s. 89.

[1]

[2]

@@ Linia 2: / Linia 2: @@
 [[Plik:Warta Poznan stan niski.jpg|thumb|240px|[[Warta]] w Poznaniu]]
-Miasto leży w makroregionie [[Pojezierze Wielkopolskie|Pojezierza Wielkopolskiego]]. Najstarsza część miasta znajduje się na dnie zorientowanego wzdłuż osi północ-południe [[Poznański Przełom Warty|Poznańskiego Przełomu Warty]]. Dolina ma szerokość w tym miejscu od 1,5 km do 4 km. Od wschodu zamyka ją [[Pojezierze Gnieźnieńskie|Wysoczyzna Gnieźnieńska]], a od zachodu [[Pojezierze Poznańskie|Wysoczyzna Poznańska]]. Obie wznoszą się do wysokości 80 m n.p.m. Dolina na terenie miasta przecina pagórki wału [[morena czołowa|moreny czołowej]] [[stadiał]]u poznańskiego. W dolinie wyróżnia się siedem teras:
+Miasto leży w makroregionie [[Pojezierze Wielkopolskie|Pojezierza Wielkopolskiego]]. Najstarsza część miasta znajduje się na dnie zorientowanego wzdłuż osi północ-południe [[Poznański Przełom Warty|Poznańskiego Przełomu Warty]]. Dolina ma szerokość w tym miejscu od 1,5 km do 4 km. Od wschodu zamyka ją [[Pojezierze Gnieźnieńskie|Wysoczyzna Gnieźnieńska]], a od zachodu [[Pojezierze Poznańskie|Wysoczyzna Poznańska]]. Obie wznoszą się do wysokości 80 m n.p.m. Dolina na terenie miasta przecina pagórki wału [[morena czołowa|moreny czołowej]] [[stadiał]]u poznańskiego.
-* [[Terasy|terasa]] I – (terasa zalewowa) wysokość ok. 53 m n.p.m. (wys. względna do 3 m nad średnim poziomem rzeki). Zajmuje dno doliny o szerokości 800 m, znajduje się zarówno na prawym jak i na lewym brzegu. Jej dno stanowią [[piasek|piaski]], [[żwir]]y i inne osady rzeczne. Obecnie znacznie podwyższona przez nasypy budowane od średniowiecza. Leży na niej [[Ostrów Tumski (Poznań)|Ostrów Tumski]] z Zagórzem oraz [[Śródka (Poznań)|Śródka]] na prawym brzegu i [[Chwaliszewo (Poznań)|Chwaliszewo]], Grobla i Piaski na lewym.
+Najwyżej położonym punktem miasta jest [[Góra Moraska]] - 154 m n.p.m. Rożnica poziomów miedzy jej szczytem a leżącym w odległości 5 km brzegiem Warty wynosi ok. 100 m jest bardzo znacząca jak na tereny nizinne<ref>{{cytuj książkę |autor = Włodzimierz Łęcki |tytuł = 365 zagadek o Poznaniu| wydawca = Wydawnictwo Miejskie| miejsce = Poznań| data = | rok = 2010| strony = 88}}</ref>.
+== Terasy Warty ==
+W dolinie wyróżnia się siedem teras:
+* [[Terasy|terasa]] I – (terasa zalewowa) wysokość ok. 53 m n.p.m. (wys. względna do 3 m nad średnim poziomem rzeki). Zajmuje dno doliny o szerokości 800 m, znajduje się zarówno na prawym jak i na lewym brzegu. Jej dno stanowią [[piasek|piaski]], [[żwir]]y i inne osady rzeczne. Obecnie znacznie podwyższona przez nasypy budowane od średniowiecza. Leży na niej [[Ostrów Tumski (Poznań)|Ostrów Tumski]] z Zagórzem oraz [[Śródka (Poznań)|Śródka]] na prawym brzegu i [[Chwaliszewo (Poznań)|Chwaliszewo]], [[Grobla (Poznań)]] i [[Piaski (Poznań)]] na lewym.
 * terasa II – wysokość 55–57 m n.p.m. (wys. względna od 3 m do 7 m nad średnim poziomem rzeki). Zachowana w niewielkim fragmencie, na południe od doliny [[Bogdanka (dopływ Warty)|Bogdanki]]. Na leżącej na lewym brzegu [[Przemysł I]] lokował miasto w [[1253]].
-* terasa III – wys. względna 8 m do 9 m nad średnim poziomem rzeki. Występuje fragmentarycznie na prawym brzegu Warty, na północ od doliny Głównej.
+* terasa III – wys. względna 8 m do 9 m nad średnim poziomem rzeki. Występuje fragmentarycznie na prawym brzegu Warty, na północ od doliny [[Główna (rzeka)|Głównej]].
-* terasa IV – wysokość 62,5 – 66,5 m n.p.m. (średnio 10 m do 14 m nad średnim poziomem rzeki), jej dno stanowią gliny zwałowe. Powstały na niej Rataje i Komandoria
+* terasa IV – wysokość 62,5 – 66,5 m n.p.m. (średnio 10 m do 14 m nad średnim poziomem rzeki), jej dno stanowią [[gliny zwałowe]]. Powstały na niej [[Rataje (Poznań)]] i [[Komandoria (Poznań)]]
 * terasa V – wysokość względem średniego poziomu rzeki 15 m do 16 m. Występuje bardzo sporadycznie, w północnej części doliny.
 * terasa VI – wysokość ok. 70 m n.p.m. (wys. względna 17 m do 20 m nad średnim poziomem rzeki), zachowana w niewielkim fragmencie na prawym brzegu między doliną Cybiny a Starołęką.
-* terasa VII – wysokość 71–73 m n.p.m. (wys. względna 19 m do 20 m nad średnim poziomem rzeki), szerokość 1 km – 2 km, zaś spadek 5‰ na brzegu prawym i 7‰ na lewym. Od niższych poziomów oddzielał ją niegdyś ostry próg, lecz podczas prac ziemnych prowadzonych podczas rozbudowy miasta został on silnie złagodzony, jej dno stanowi [[glina]] zwałowa. W śródmieściu obejmuje obszar między placem Wolności a Dworcem Głównym PKP. Na niej leżą dzielnice: Wilda, Starołęka, Naramowice i część Śródmieścia.
+* terasa VII – wysokość 71–73 m n.p.m. (wys. względna 19 m do 20 m nad średnim poziomem rzeki), szerokość 1 km – 2 km, zaś spadek 5‰ na brzegu prawym i 7‰ na lewym. Od niższych poziomów oddzielał ją niegdyś ostry próg, lecz podczas prac ziemnych prowadzonych podczas rozbudowy miasta został on silnie złagodzony, jej dno stanowi glina zwałowa. W śródmieściu obejmuje obszar między [[Plac Wolności w Poznaniu|placem Wolności]] a [[Poznań Główny|Dworcem Głównym PKP]]. Na niej leżą dzielnice: [[Wilda]], [[Starołęka]], [[Naramowice]] i część Śródmieścia.
+== Dopływy Warty ==
-Na terenie miasta zaznaczają się również głębokie doliny dopływów Warty. Ogółem przez Poznań przepływa około 100 cieków wodnych o łącznej długości około 200 km z czego 15 km przypada na Wartę. Wszystkie są pozaklasowe
+Na terenie miasta zaznaczają się również głębokie doliny dopływów Warty. Ogółem przez Poznań przepływa około 100 cieków wodnych o łącznej długości około 200 km z czego 22 km przypada na Wartę<ref>{{cytuj książkę |autor = Włodzimierz Łęcki |tytuł = 365 zagadek o Poznaniu| wydawca = Wydawnictwo Miejskie| miejsce = Poznań| data = | rok = 2010| strony = 89}}</ref>. Wszystkie są pozaklasowe.
 Na lewym brzegu biegną one wzdłuż osi NW–SE i są to, idąc od południa: [[Wirenka]], [[Strumień Junikowski]] (8,4 km w mieście), [[Bogdanka (dopływ Warty)|Bogdanka]] (9 km w mieście, jest to największy lewobrzeżny dopływ na terenie Poznania, w jej przedłużeniu znajduje się rynnowe [[Jezioro Kierskie]], a w samej dolinie zaporowe jezioro [[Rusałka (Poznań)|Rusałka]]) i Różany Potok. Na stokach doliny Bogdanki rozlokowały się dzielnice [[Sołacz]] i leżące poniżej Jeżyce, samo zaś dno doliny zajmują parki im. [[Adam Wodziczko|Adama Wodziczki]], Sołacki i kompleks leśny Woli.
-Na brzegu prawym przebieg dolin wytycza oś NE–SW, są one stosunkowo szerokie i silnie zabagnione lub zajęte przez jeziora (np. [[Cybina]] przepływa przez jez. Swarzędzkie) lecz w pobliżu ujścia silnie się zwężają i pogłębiają (Cybina wrzyna się w IV terasę na 12 m, a spadek wynosi do 10‰. Dopływami (od południa) są: Kopel, Cybina (9 km w mieście, największa z nich, w jej dolnym odcinku powstało zaporowe jezioro Maltańskie, powyżej którego dolinę zajmuje klin zieleni o charakterze parkowym i leśnym obejmujący między innymi [[Nowe Zoo w Poznaniu|Nowe ZOO]]), [[Główna (rzeka)|Główna]] (6 km w mieście), [[Głuszynka]] (7 km w mieście) oraz Struga Koźlanka.
+Na brzegu prawym przebieg dolin wytycza oś NE–SW, są one stosunkowo szerokie i silnie zabagnione lub zajęte przez jeziora (np. [[Cybina]] przepływa przez jez. Swarzędzkie) lecz w pobliżu ujścia silnie się zwężają i pogłębiają (Cybina wrzyna się w IV terasę na 12 m, a spadek wynosi do 10‰. Dopływami (od południa) są: Kopel, Cybina (9 km w mieście, największa z nich, w jej dolnym odcinku powstało zaporowe jezioro Maltańskie, powyżej którego dolinę zajmuje klin zieleni o charakterze parkowym i leśnym obejmujący między innymi [[Nowe Zoo w Poznaniu|Nowe ZOO]]), Główna (6 km w mieście), [[Głuszynka]] (7 km w mieście) oraz Struga Koźlanka.
-Liczne dopływy i podział głównego nurtu Warty na wiele odnóg (do dziś zachowały się dwie obejmujące wyspę Ostrów Tumski, lecz kiedyś takie dzielnice jak: Piaski, Czartoria, Chwaliszewo czy Rybaki stanowiły osobne wyspy. Te zmiany zachodziły zarówno ze względu na naturalne procesy meandrowania rzeki, ale również, a nawet przede wszystkim wskutek prowadzonych prac hydrologicznych) tworzyły izolowane fragmenty wyższych teras tworząc tzw. "góry". Do dziś zachowała się góra Przemysła i wzgórze św. Wojciecha, a zniwelowano Muszą Górę (teren obecnego pl. Wolności) i górę św. Marcina (pozostałością po niej jest silne opadanie ulicy św. Marcin na wschód za kościołem i dużo słabsze na zachód).
+Liczne dopływy i podział głównego nurtu Warty na wiele odnóg (do dziś zachowały się dwie obejmujące wyspę Ostrów Tumski, lecz kiedyś takie dzielnice jak: Piaski, [[Czartoria (Poznań)|Czartoria]], Chwaliszewo czy [[Rybaki (Poznań)|Rybaki]] stanowiły osobne wyspy. Te zmiany zachodziły zarówno ze względu na naturalne procesy meandrowania rzeki, ale również, a nawet przede wszystkim wskutek prowadzonych prac hydrologicznych) tworzyły izolowane fragmenty wyższych teras tworząc tzw. "góry". Do dziś zachowała się góra [[Góra Przemysła]] i [[wzgórze św. Wojciecha (w Poznaniu)|wzgórze św. Wojciecha]], a zniwelowano [[Musza Góra (w Poznaniu)|Muszą Górę]] (teren obecnego pl. Wolności) i górę św. Marcina (pozostałością po niej jest silne opadanie [[Ulicy święty Marcin|ul. św. Marcin]] na wschód za kościołem i dużo słabsze na zachód).
 === Użytkowanie gruntów ===
 * {{fakt|Tereny zabudowane zajmują 106,69 km² co stanowi 41% powierzchni miasta|data=2010-04}}.
-* {{fakt|Tereny zielone zajmują 72 km² co stanowi 27% powierzchni miasta. Z tej liczby 52% to lasy.|data=2010-04}} Formują one cztery, wspomniane już wyżej, kliny zieleni: golęciński (w dolinie Bogdanki), cybiński (w dolinie Cybiny), naramowicki (w północnej części lewobrzeżnego Poznania, w dolinie Warty i Różanego Potoku) oraz dębiński (w południowej części miasta, na lewym brzegu Warty). W obrębie miasta znajdują się dwa rezerwaty oraz 20 obszarów przyrodniczo cennych.
+* {{fakt|Tereny zielone zajmują 72 km² co stanowi 27% powierzchni miasta. Z tej liczby 52% to lasy.|data=2010-04}} Formują one cztery, wspomniane już wyżej, kliny zieleni: golęciński (w dolinie Bogdanki), cybiński (w dolinie Cybiny), naramowicki (w północnej części lewobrzeżnego Poznania, w dolinie Warty i [[Różany Potok|Różanego Potoku]]) oraz dębiński (w południowej części miasta, na lewym brzegu Warty). W obrębie miasta znajdują się dwa rezerwaty oraz 20 obszarów przyrodniczo cennych.
 * {{fakt|Grunty wykorzystywane rolniczo zajmują 57,6 km² co stanowi 21,6% powierzchni miasta. Są to grunty o IV – VI klasie.|data=2010-04}}
-<!-- Przypisy -->
+{{Przypisy}}
 [[Kategoria:Geomorfologia]]